Коммуникация

тандыра  алды.  Осы  бір  клишеленген  фразалардың  орнын  бүгінде 
көптеген  коммерциялык,  жарнамалар  алмастырды.  Орыс  тіліндегі 
коммерциялык, жарнамалар мазмұны  мен  формасы жағынан сапа- 
сыз  болғанымен,  үздіксіз  қайталана  беру  нәтижесінде  халық  сана- 
сына  әбден  сіңіп  кетті. Әрине,  бұл  жарнамалардың орыс халқының 
рухани  құндылықтарымен  ешқандай  сабақтастығы жок,.
«Ең  жаңсы  сыйлык,  -   кітап»  деген  жарнаманы  естіген  қазіргі 
балалар таң қалар еді. Өйткені  олар үшін  негізгі  құндылык, -  «қай- 
таланбас  дәмі  бар  сағыз»,  «жаңа  ұрпак,  таңдайтын  пепси»,  «бар- 
лық  отбасы  үшін  үш  қабат  қорғанысы  бар  «Аквафреш»  тіс  паста- 
сы.  «Кім  білмейді  -   сол  демалады»  -   Кока-кола,  (бүл  жарнама 
абсолютті  түрде  мағынасыз,  жастардың  ерекше  интонациямен 
бос шыңғыруы десе де болады);  «Имидж -  ничто, а  жажда -  все», 
«шөлдеуіңе  -   жол  берме»  -   Sprite  сусынының  жарнамасы  (шөл- 
деуде  қандай  мағына  бар,  ал  имидж  неге  ештеңе  емес,  түсінік- 
сіз...?).  Теледидарға  байланған  көпшілік  «имидж»  дегеннің  не 
екенін  біле  ме  екен?..
Соңғы  уақытта  Мәскеу  көшелерінде  әлеуметтік  жарнама  (ком- 
мерциялық емес) деген уғым  пайда  бола  бастады. Ол  жиырма төрт 
сағат бойы сұр түсті ңара  әріптермен  қайырлы таң тілеуден  бір тын- 
байды  немесе «Біздіңөзімізден басца Ресейді ешкім құтқармайды» 
деген  көңілсіз  ескертуден  ешбір  жалықпайды.  Сонымен  бірге  ше- 
телдік  авторлардың  «данагөй  ойларының»  узыннан-ұзак, аударма- 
сын жарнамалайды да тұрады.
Жаңа  мыңжылдык, алдындағы,  нақтырак,  айтқанда,  1999  жылы 
жарияланған  «Мәскеуліктер  мен  астана  қонаңтарына»  арналған 
бірнеше  мәтіндерден  мысал  келтірсек:  «Лучше  зажечь  одну  све­
чу,  чем  проклинать  темноту»  (Кристофер  қоғамының  ұраны).  «Қа- 
раңғылықты қарғағанша, бір шырақжақ» деп айтқым келеді. Сонда 
бұл  өзі  қандай  қоғам?
Жалпы,  тұрақты  клишеге  айналған  бірліктердің бәрін  тек  орыс- 
тілді  ужымның  тілдік  санасына  таңа  беру  әділетсіздік  болар  еді. 
Дамыған  батыс әлемі  өз  азаматтарының тілдік  санасын  әлдеқайда 
ерте және түрацты түрде жаулап  алған.
Танымал  ағылшын  драматургі  Питер  Шефердің  (Peter  Shaffer) 
«Eguus»  (латынша  «Ат»)  атты  пьесасының  негізгі  кейіпкері  жас- 
өспірім  баланың  жан  дүниесі  үлкен  психологиялық  күйзеліске 
ұшырағанын  психотерапевтпен  сұхбаты  кезінде  байқауға  болады. 
Жасөспірім  психотерапевтің  қойған  сұрақтарына  тек  теледидар 
жарнамаларының  фразаларымен  ғана  жауап  береді.  Нерв  жүйе- 
сінің  күшті  зақымдануы  оның  басындағы  ойдың  бәрін  жойған,  тек 
теледидар жарнамаларының фразалары ғана  қалған.
Пьесадан үзінді келтірейік:
248

DYSART.  And  you're  seventeen.  Is 
that  right? Seventeen?..  Wed? 
ALAN  (singing low):
Double your pleasure,
Double your fun
With  Doublemint,  Doublemint
Doublemint gum.
DYSART  (unperturbed).  Now  let's 
see.  You  work  in  an  electrical 
shop during the  week.  You  live 
with  your  parents,  and  your 
father is a  printer.  What sort of 
things does he  print?
ALAN.
Double your pleasure,
Double your fun
With  Doublemint,  Doublemint
Doublemint gum.
DYSART. I  mean does he do leaflets 
and  calendars?  Things  like 
that?
(The  boy approaches  him,  hostile.) 
ALAN  (singing).
Try the taste of Martini
The  most beautiful drink in the
world.
It's the  right one -  
The bright one -  
That's  Martini!
DYSART. I wish you'd down, if you're 
going  to  sing.  Don't  you  think 
you'd be more comfortable? 
(Pause.)
ALAN  (singing).  There's  only one  T 
in  Typhoo!
In  packets  and  in
teabags too.
Any  way you make 
it,  you'll find it's true:
There's  only  one  T
in  Typhoo!

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: