Конференциясының ЕҢбектері

333 

Ойшыл  ақынның  имандылық  идеяларын  ҧрпақ  тҽрбиесіне  пайдалану,  ауламаның 

педагогикалық  кҿзқарастарын  бҥгінгі  ғылыми  айналымға  қосу-оқушыларға  танымдық  тҽрбие 

жҿнінде білімін кеңейту. "Қҧтты билік" — еңбегі /-6645 бҽйіттен жҽне 85 баптан тҧрады. 

Ҽр байыттың, баптың ҿз атаулары бар. "Қҧтты билікке" 4 тҥрікті есімдер айтылған. Олар: 

Кҥнталды  (Ҽділ),  Айталды  (Дҽулет),  Огдҧлміш  (Ақыл),  Одғҧрміш  (Қанағат),  Осылардың 

арасындағы сҧхбат тҥрінде ҿтеді. 280-285 бҽйітінде: 

Бҧлар  зораймай,  ғылым  қораймайды"-дейді  Ҽл-Фараби  белгілеген  таным  қҧралдарын 

толықтырып-тек ойлау, сҿйлеу емес, пікір алысу, сақтау, қорғау ҽрекеттерімен  ҧштастырады. 

Танымдық  тҽрбиені  ҧйымдастыру  тҥрлерін  айқындағандай,  пікір-талас  таным  процесіне 

қатынасушының ҿз ойын білдіруіне мҥмкіндік жасау, екінші сақтау, мҽдениет функцияларының бірі. 

Осы  пікірлерді  жалғастырған,  халық  педагогикасының  негізін  қалаушы.  М.Жҧмабаевтың 

"Педагогика",  "Шығармалар"  еңбектерінде  бала  тҽрбиесіне  жан  -  жақты  талдау  жасаған. 

М.Жҧмабаевтың  еңбегінде  баланың  жан  тҽрбиесі  мен  тҽн  тҽрбиесінің  маңыздылығын  сҿз 

ете отырып, жан тҽрбиесіне кҥшті кҿбірек жҧмсау қажеттігін кҿрсетеді. 

"Адамның  қымбат  нҽрсесі  де  сол  жан.  Қиын  тҽрбие  тілейтінде  сол  жан-дейді.  Осындай 

пікірді  Ҽл-Фараби  мен  Абайдың  еңбектерінде  анықталған.  Ал  "Педагогика"  кітабында  "Бала 

сезіну кҿру арқылы, есту, қиялдау, тҥйсіну арқылы дҥниедегі болып жатқан ҿзгерістерді, қоршаған 

ортаны, ҿзінің ата-анасы жайлы мҽліметтерге кҿңіл аударатыны"-жайлы анықталды. 

Теориялық  тҥрғыдан  баланың  жан  тҽрбиесінің  бағыт,  заңдылықтарына  сҥйенер  болсаң, 

ҽуелі ол адам танымына тікелей байланысты екенін айтады. 

Осы  тҧрғыда  бала  сезіну,  кҿру  арқылы  дҥние  туралы  білімі  пайда  болып,  танымы 

қалыптасады.  Кҿру  сезімі-жарық,  туа  жҽне  қозғалыс  ҽсерлерін  сезінген  адам  қоршаған  ортаны, 

табиғаттағы, қоғамдағы ҿзгерістерді қабылдауға мҥмкіндік алады. 

Медицина,  психология  ғылымдарының  уағыздауы  бойынша  бала-анасын  иіс  арқылы 

сезімін,  кейін  келбетін  кҿріп  жаттап  анасын  ҿзге  ортадан  ерекше  танитын  жағдайға  келеді. 

Сҿйтіп, алғашқыда  бала  танымы  анасының  қамқорлық,  жылылық, екенін анықтайды. Таным 

процесін  қалыптастыру,  дамыту  қҧралдары  белгіленген.  Яғни  олар:  Ойлау,  тҥйсіну,  қабылдау, 

сҿйлеу екенін анықтайды. 

Келесі  ҧлы  ақын,  ойшыл  Абайдың  дҥниетанымдық  кҿзқарастарын  салыстырып  қарасақ 

идеялық  ҥндестікті  бірден  байқауға  болады.  Ҧлы  ойшылдың  еңбектерінде  жан  мен  тҽннің 

арақатынасы, адамның психологжялық даму жолындағы тҽрбие мен білімнің атқаратын қызметі, 

адамның  жеке  басына  жҽне  жас  деңгейіне  байланысты  танымдық  ереьапеліктері  бар. 

А.Қҧнанбаевтың "Таңдамалар шығармалар", "Шығармалары мен қара сҿздері" т.б. бар. 

Ең алдымен А.Қҧнанбаевтың Қорқыттың еңбектерімен ҥқсастығы бар. қорқыт адам ҿмірін 

ҽртҥрлі  кезеңдерге  бҿлген.  Бҧған  Абайда  тоқталған.  Олар:  балғын,  балалық,  жігіттік,  кемел  жас 

жен қарттық шақ. Алда келтіріп кеткендей тҽрбиені  отбасынан,  яғни  балалық  шақтан  бастаған 

жҿн. Бҧған дҽлел Абайдың 7 қара сҿзі: 

Жас  бала  анадан  туғанда  екі  тҥрлі  мінезбен  туады.  Біреуі-ішсем,  жесем  десе.  Бҧл  тҽннің 

қҧмарлығы екіншісі кҿзі кҿрген, қҧлағы естігеннің бҽрін сҧрап білгенше тыныштық таппайды. 

Бҧл  жанның  қҧмарлығы"-  деп  жан  мен  тҽннің  байланысын,  бірінсіз-бірінің  кҥні  жоқ  екенін  Ҽл-

Фараби  тҥсіндіре  келіп,  "Жақсы  адамның  тҽні  ҿлгенімен,  рухани  абыройы,  ары  ҿлмейді"-дейді. 

Абай сыртқы ортанын сырын сезім мҥшесі арқылы қабылдайды. 

Оған:  жҥрек,  ми  осылар  арқылы  адамның  танымдық  қасиеттері:  тҥйсіну,  сезіну, 

ойлау,  елестету,  ҧғыну  сияқты  кҥрделі  процестер  арқылы  кҥзен  асады.  Абайдың  32-ші  қара 

сҿзінде: 

"Білім-ғылымды  кҿбейтуге  екі  қару  бар.  Оның  бірі-Мҧлахаза  (ойлау,  пікір  алпау). 

"екіншісі-берік мҧхафаза (сақтау, қорғау). 

сҥйіспеншілік',  жоқтың    қажеттілігін  ҿтейтін  сҧраныстан  туған  таным.  Оқушының 

танымын қалыптастыруда зейіннің ықпалы зор. 

Суреттеулерді  жанның  жоғалтпай  сақтай  білуі  зейін  деп  аталады.  Ал  енді,  сақталып 

тҥрған суреттеулерді бҧрынғы тҥрі, бҧрынғы ретімен  жанның тіріліп алып келе білуі еске тҥсіру 

дейді.  Танымды  қалыптастыруда  ҽр  оқушының  зейінінің  ҽр  тҥрлі  болуын  ескеру  қажет.  Зейін  2 

тҥрге бҿлінеді. 1) кҿру зейіні-кҥшті адам нҽрсенің сыртқы тҥрін есінде ҥстап қалады. Мыс: таныс 

адамның пішіні есінде болады, аты жҿні есінде болмайды. 

1. Есту зейіні адам заттың дыбысы есінде ҧстампаз болады. 

Мыс: кейбір адам таным адамның аты-жҿнін, пішінін де ҧмытып қалып, жалғыз дауысы 

ғана есінде ҧстайтын болады. 

334 

Оқушының жас ерекшелігіне байланысты оның зейіні ҿзгеріп отырады. Зейіннің кҥшті кезі 

7 мен 15 жас арасы. Яғни бҧл жаста оқушының танымын қалыптастыруда ой жҥгіртіп, білімді іске 

асыру емес, білімді молайта беру. 

Ҽл-Фараби белгілеген танымдық процеске: тҥйсіну, ойлау, елестету ғана емес, сезіну, кҿру, 

есту, қиялдау арқылы да анықтауға болады. 

Алда  айтқ анымыздай  бала  танымын  анасының  қамқорлығынан,  жылылығынан, 

анасынан естіген ертегілерінен, айтқан ҽндерін, жаңылтпаш, жҥмбақтарын естіп, жаттап, жадына 

сақтап қалудан басталады. 

М.Жҧмабаев  баланың  танымдық  тҽрбиесінің  қҥралдарын  кҿрсетпек.  Оған:  жҥмбақ, 

ертегілер,  мақал-мҽтелдер,  жаңылтпаштардың  т.б.  ҽсері  зор.  Келесі  оқушылардың  танымын 

қалыптастыруына тҽрбие туралы   Жҥсіпбек   Аймауытов   жазушылығымен   қоса   қазақ тҥрік") 

атты, еңбегі ҿшпес ғылыми мҧра. "Диуат"-ХІ ғасырда Қарахан дҽуірінде жазылған еңбек. 

Бҧл  еңбек  негізінен  тҥрік  сҿздігі.  М.Қашқаридың  Диуани  лғғат  ит-тҥрк"  еңбегін  сегіз 

бҿлікке бҿліп жазған. 

1.

 

Хамза кітабы. (ҽліптен басталатын сҿздер) 

2.

 

Салим кітабы (ҽліп, вав, йай сҿздер) 

3.

 

Музафар кітабы (қосар дыбысты сҿздер) 

4.

 

Мисал кітабы. 

5.

 

Ҥш ҽріпті кітап. 

6.

 

Мҧрын жолды дыбыстар кітабы. 

7.

 

Тор ҽріпті кітап. 

8.

 

Қос дауыссыз дыбысты кітабы. 

Бҧл  еңбекте  тҥркі  халықтарының  кҿрген-білгендерін  баяндайтын бҽйіт жырлары мен 

қайғылы жҽне қуанышты кҥндерінде айтатын терең мағыналы мақал-мҽтелдер келтірген. 

1. "ҧлҧғны ҧлҧғласы қҧт болур". 

Ҥлкенді сыйласа, қҥт болар. 

2. Тікпейінше  ҿнбес, 

Талпынбайынша болмас. 

Бҧл мақалда ҽр қандай істес мақсатқа жету ҥшін талпыну керек. 

Парасатпен жалықпастан ҥйренесің зор білімді, 

Кҿрсетесің дандайсымай сынақта асыл сырыңды. 

Мақсатқа жетемін, 

Ғылыммен еңбек етемін. 

Ҿткелден сан ҿтемін, 

Байлығымды сарын қып. 

"Диуаниға" сҿздік материал болып енген атаулар тізбегінде 

Сағ -ақыл, зейін; нҽк-ес, сана. 

Сің-уғу, меңгеру, йол-ҽдіс, амал. 

Тҥй-тҥйсіну, ы-ақыл, парасат, ҧқ-ҧғу, тҥсіну, сағтапқырлық жҽне т.б. жатқызуға болады. 

Яғни  танымдық  тҽсілдер  жҿніндегі  білімдермен  танысып,  адам  біледі,  ақыл,  зейін,  ес, 

сана  арқылы  ҿзінің  іс-қимыл  қҧралына-ҧғу,  меңгеру  арқылы  ҧмтылу  қажет.  Ҽрбір  білім  саласы 

дҥниенің  тҥрлі  қҧбылыстарымен  таныстырумен  ғана  шектелмей,  ҿмірге  ҿзіндік  кҿзқарас 

қалыптастыруда,  мінез-қҧлық  қалыптары  мен  дағдыларын  игеруге  қызмет  ету-педагогиканың 

танымдық  тҽрбиемен  ҧштасады.  М.Қашқаридыің  дҥниетанымдық  кҿзқараеын  ҧштастырып, 

ҿзіндік  жалғасын  тапқан  Ҽл-Фарабидің  еңбектері  кҥз.  Осы  дҽуірдің  ойшылы  математигі 

музыканты  Ҽбу-Насыр  Ал-Фарабидің  "Философиялық  трактаттар",  "Ҽлеуметтік  этникалық 

трактаттар",  "Музыкалық  трактаттар"  жҽне  т.б  еңбектері  бізге  таныс.  Соның  ішінде  "Ҽлеуметтік 

этникалық  трактаттар"  еңбегінде:  таным  мақсаты,  таным  сатылары  жҽне  таным  процестерінің 

басқыштарын  анықтаған  "Таным  мақсаты-ең  алдымен    сол  текке  жататын  нҽрсе  

біткеннің барлығының болмысын анық білу"- делінген. Денелерді сатыға бҿліп қарастырған. Олар: 

жан, форма, жҽне материя. Ҽл-Фарабидің тҥсінігі бойынша жан мен тҽн бірге дамиды. 

Тҽнсіз жан жоқ, жан тҽннің тіршілік қасиеті. Тҽн жанның дамуына, қалыптасып жетілуіне 

ҥнемі ҽсер етіп отырады. Осыдан барып Ҽл-Фараби: адамның жану процесін екі басқышқа бҿледі. 

Бірінші  басқыш-сезімдік  кезең  деп  анықталады.  Бҧған  тҥйсік, қабылдау,  ес  процесі 

жатады-деп  тереңірек  айқындалады.  Тҥйсік-дҥние  танудың  алғашқы  кҿзі,  бірінші  баспалдағы. 

Ойлау - дҥниені   ҽр   қырынан   тануға   мҽселені   тереңірек   тҥсінуге мҥмкіндік береді. 2-шы 

басқышы  ойлау,  сҿйлеумен  байланысты  топырағында  тҥңғыш  педагогика,  психология, 

335 

кҿркемсурет  ғылымдары саласында қалам тартып, қҧнды ғылыми зерттеу еңбектерін қалдырған. 

Ж.Аймауытов "Адам мінезінің, ақыл-қайратының ҽр тҥрлі болуы тҽрбиенің тҥрлі-тҥрлі болуынан. 

Адам  баласының  ҧрлық  істеу,  ҿтірік  айтуы,  танымдық  қызығушылығын  дҧрыс  тҽрбиенің 

жетіспегендігінен"-дейді.  Ол  тҽрбиенің  екі  тҥрлі  болатынын  Дене  тҽрбиесі  жҽне  жан  тҽрбиесі 

болып бҿлінетіндігін атап кҿрсетеді. 

Автор  ең  алдымен  бала  тҽрбиесіндегі  отбасының  жҽне  мектеп  қабырғасындағы  тҽрбиеге 

ерекше тоқталады. Баланың бойына сіңген мінезді қайта тҥзету қиындық келтіреді. "Сҥтпен сіңген 

мінез сҥйекпен кетеді" деген сҿз ата-ана тҽрбиесінің кҥштілігін кҿрсетеді. 

Бала мінезін жас шыбыққа тимейді. Жас кезде дҧрыс тҽрбие алмаған бала ҿскенде қисық 

ағаш сияқты болып ҿсетінін, баланың ҿмірге деген дҧрыс танымдық қызығушылық қалыптастыру 

керек.  Сондықтан  да  оқушының  танымын  қалыптастыруда  ҧстаз  қызықты  мағлҧматтармен 

баланы  шабыттандырып,  олардың  ынта-ықыласын,  зейін-зердесін  арттыру,  кҿрнекілікке 

кҿңіл  бҿлу,  дҥрыс  информация  беру.  Қазіргі  кездегі  психолог-ғалым  Жарықбаевтың 

"Халық психологиясы", "Психология", т.б. кітаптары бар. 

"Психология"  кітабында  "Таным-процесті  ең  алдымен  тҥйсіктен  басталады.  Сыртқы 

заттары  мен  қҧбылыстарының  жеке  қасиеттерінің  сезім  мҥшелеріне  тікелей  ҽсер  етуімен  пайда 

болған мидағы бейнелерді-тҥйсік деп атайды". 

Абай  сыртқы  ортаны  сезім  мҥшелері  арқылы  қабылдайды  десе,  Жарықбаевта  сіыртқы 

заттары мен қҧбылыстарының сезім мҥшелеріне тікелей ҽсер ететіні анықталады. 

Танымды қалыптастыру ол тҥйсік, ойлау, қабылдау, ес, сҿйлеу, қиял арқылы жҥзеге асады. 

Яғни  бала  дҥние  тану  ҥшін-тҥйсік,  қабылдау  елес  арқылы  сыртқы  дҥние  заттары  мен 

қҧбылыстарын  тікелей  таниды.  Сондықтан  баланың  танымы  ҥнемі  іс-ҽрекетпен  айналысып, 

оқып кҿріп, танып отыруымен тығыз байланысты. 

Баланың танымын қалыптастыру ҥшін теориялық материалдарға сҥйеніп, бала танымын; 

а) жас ерекшеліктеріне қарай жіктеу. 

б) жҥйеге бҿлу. 

в) ҽдістерін қолдану. 

г)  қҧралдарын қолдану. 

д) қандай бағытта қолдануға болады. 

 

Әдебиеттер 

1.

 

Қорқыт: Оғыздардың батырлық атасы. /Ауд. Ҽ. Дербесалин Алматы :Қазақстан 1993 ж. 

2.

 

М.Қашқари . Диуани лҧғат ит-турк. ( Ауд. К.Бекетаев, Ҽ, Ибатов Алматы Ана тілі, 1993. 

3.

 

Ҽл-Фараби Ҽлеуметтік –этникалық тракт. Қаз ССр Ғылым Алматы 1975 60-61 бет. 

4.

 

А.Қҧнанбаев. Шығармалармен қара сҿздер Алматы –ҚКҼБ-2 том. 1977. 

5.

 

М.Жҧмабаев Педагогика . Алматы: Рауан 1993ж -59 бет. 

 

 

УДК 796.29 

 

ПОДВИЖНЫЕ ИГРЫ КАК СРЕДСТВО ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ УЧАЩИХСЯ 

 

Турсунов К.М., Шойтимов Т.К., Ханжова В.Е. 

Школа-лицей №23, Шымкента, Казахстан 

 

Түйін 

Бұл  мақалада  сауықтыру,  оқыту  мәселелер  кешенін  қозғалмалы  ойындар  арқылы  және  олардың 

оқушылардың тәрбиесіне және жан жақты дене дамуына әсері арқылы шешу жолдары қарастырылған. 

 

Summary 

In  this  article  the  author  considers  solutions  of  the  complex  health  and  educational  problems  through 

active games and their impact on diverse physical development and the harmonious education of students 

 

Слово  «игра»  многозначно  и  исторически  изменчиво.  Оно  служит  для  выражения 

представлений  о  различных  действиях,  явлениях  и  нередко  употребляется  условно.  Известны, 

например,  выражения:  «игра  цен»,  «игра  слов»  и  т.д.  Различный  смысл  приобретает  слово  «игра», 

когда речь идѐт об играх древних людей, Олимпийских играх и о спортивных играх. 

336 

Подвижная  игра  относится  к  тем  проявлениям  игровой  деятельности,  в  которых  ярко 

выражена  роль  движений.  Для  подвижных  игр  характерны  творческие  активные  двигательные 

действия, мотивированные их сюжетами (темами, идеями). Эти действия частично органичиваются 

правилами  (общепринятыми,  установленными  учителем  или  самими  играющими).  Они 

направляются  на  преодоление  различных  трудностей  (препятствий)  по  пути  к  достижению 

поставленной цели (выиграть, овладеть определенными приемами). 

Подвижная  игра  —  собирательное  понятие.  Она  обхватывает  представления  о 

многочисленных разнообразных играх, основанных на движениях. Подвижные игры, как правило, 

не требуют от участников идеальной подготовленности и больших материальных затрат (инвентарь, 

оборудование). 

Одни  и  те  же  подвижные  игры  могут  проводиться  в  разнообразных  условиях  с  большим 

или  меньшим  числом  участников  по  различным  правилам.  Подвижные  игры  широко 

распространены  среди  детей  и  подростков.  В  педагогической  практике  игровой  метод  широко 

используется  при  решении  задач  общей  физической  подготовки,  а  кроме  того,  имеет 

вспомогательное  значение  в  изучении  учебного  материала  по  физической  культуре  в  разделах: 

гимнастика,  спортивные  игры,  лѐгкая  атлетика,  лыжная  подготовка,  а  также  в  спортивных 

тренировках.  Одновременно  он  служит  важным  фактором  воспитания  у  занимающих-

положительных моральных и волевых качеств.  Правильно      организованные      подвижные      игры 

должны  оказать  благоприятное  влияние  на  рост,  развитие  и  укрепление  костно-мышечной 

системы, на формирование правильной осанки детей. 

Подвижные  игры  активизируют  деятельность  серца  и  лѐгких,  повышают  их 

работоспособность,  соответствуют  улучшению  кровообращения    и    обмена  веществ    в 

организме.    При  проведении    игр  необходимо  следить  за  физическими  нагрузками.    При 

систематических занятиях играми можно допускать интенсивные нагрузки. 

Однако  нельзя  доводить  участников  игр  до  переутомления.  Игры  с  активными, 

энергичными,  многократно  повторяющимися  двигательными  действиями,  не  связанными  с 

двигательным 

односторонним 

напряжением 

(особенно 

статическим), 

способствуют 

совершенствованию важнейших систем функций организма учащихся. Именно поэтому в игре не 

должно быть чрезмерных мышечных напряжений и продолжительных задержек дыхания. 

Важно,  чтобы  игры  оказывали  благоприятное  влияние  на  нервную  систему  учащихся.  Это 

достигается  уровнем  оптимальных  нагрузок  на  память  и  внимание  обучающих,  а  также  такой 

организацией игр, которая вызывала  бы  у  них  положительные  эмоции.  Такие  игры благотворно 

влияют  на  важнейшие  системы,  функции  организма  (в  частности  на  нервную  систему,  а  также  на 

самочувствие и поведение учащихся. Вместе с тем проявление отрицательных эмоций (обида, страх, 

гнев  и  др.)  нарушает  нормальный  ход  нервных  процессов,  вредит  здоровью.  Подвижные  игры 

должны приносить ученику моральное, эмоциональное и физическое удовлетворение. 

При  проведении  подвижных  игр  необходимо  полнее  использовать  их  возможности  для 

формирования  у  учащихся  положительных  черт  характера,  волевых  качеств,  а  также  воспитания 

нравственности.  При  правильном  распределении  игровых  ролей  между  учащимися  (с  учѐтом 

физической подвижности, способностей и интересов каждого) они приучаются к взаимоуважению 

во  время  совместных  действий  и  ответственности  за  свои  поступки,  привыкают  помогать  своим 

товарищам, если это требуется по ходу игр. В  зависимости от качества выполнения роли тот или 

другой  участник  подвижных  игр  может  заслуживать  поощрение  или,  наоборот,  порицание. 

Известно, что мнение сверстников оказывает большое влияние на поведение каждого игрока. Таким 

образом,  подвижные  игры  —  один  из  важных  способов  воспитания  детей  в  коллективе  и  через 

коллектив при руководящей роли педагога. 

Однако  при  проведении  подвижных  игр  нужно  учитывать  физиологические  возможности 

учащихся  в  каждом  возрасте.  В  I—IV  классах  (особенно  в  I—II)  игры  занимают  ведущее  место.  Это 

объясняется  необходимостью  в  движениях,  свойственных  детям  этого  возраста.  Они  растут,  и 

одновременно  у  них  развиваются  важнейшие  системы  и  функции  организма.  Такие  движения,  как  бег, 

подлезание, ползание, ритмичная ходьба и прыжки, дети лучше усваивают в игре. 

Двигательный опыт детей этого возраста очень мал, поэтому нужно проводить несложные игры 

сюжетного  характера  с  элементарными  правилами  и  простой  структурой.  От  простых  игр  надо 

переходить  к  более  сложным,  постепенно  повышая  требования  к  развитию  и  совершенствованию 

координации движений, поведению играющих, проявлению инициативы каждым участником игры. 

Для  проведения  большинства  игр  в  I—IV  классах  нужны  пособия  и  инвентарь.  У  детей 

младшего  школьного  возраста  зрительный  рецептор  развит  слабо.  Им  нужен  красочный  инвентарь, 

который легче воспринимать. 

337 

Объяснять игры младшим школьникам надо крат-ко, так  как  они  стремятся  возможно  быстрее 

воспроизвести в действиях всѐ изложенное педагогом. Часто, не дослушав объяснения, дети изъявляют 

желание выполнить ту или другую роль в игре. 

Ученики  I—IV  классов  очень  активны.  Они  все  хотят  быть  водящими,  не  учитывая  своих 

возможностей. Поэтому в этих классах нужно назначать водящих в соответствии с их способностями.  

Водящим  может  быть  игрок,  победивший  в  предыдущей      игре,    остав  шийся  не  пойманным, 

выполнивший  задание  лучше  других,  принявший  самую  красивую  позу  в  игре  и  т.п.  Выбор  водящего 

должен помогать развитию у учащихся способности правильно оценивать свои силы и силы товарищей, 

воспитывать  у  них  ответственность  за  порученное  задание  и  развивать  элементарные  организаторские 

навыки. 

В V-VІІ классах используются многие игры, разученные в I—IV классах. В них включают более 

разнообразные  движения,  вводят  усложнѐнные  препятствия  на  пути  достижения  цели.  Учащимся  этих 

классов  рекомендуются  игры  с  быстрыми  движениями,  требующими  проявления  ловкости,  с 

преодолением  препятствий,  метанием  и  ловлей  мяча,  прыжками  и  перелезанием.  Всѐ  большее  место 

занимают  игры  соревновательного  характера.  Ученики  проявляют  большой  интерес  к  спортивным 

играм,  поэтому  во  многие  подвижные  игры  нужно  включать  элементы,  подготавливающие  детей  к 

занятиям различными видами спорта. 

В  играх  детей  этого  возраста  особое  место  зани-мают  командные  игры,  поэтому  необходимо 

учить  детей  делить  одноклассников  на  равносильные  ко-манды.  Можно  применять  любые  способы 

деления  на  команды,  кроме  выбора  игроков  капитанами,  так  как  они  ещѐ  не  могут  объективно 

составлять равные по силам команды. В связи с тем, что учащиеся V—VII классов очень эмоциональны и 

им трудно дождаться своей очереди в эстафетах и гонках, лучше делить их на небольшие команды по 

6—8 человек в каждой, чтобы одновременно играли 3—4 команды. 

В  данном  возрасте  учащиеся  стремятся  пользоваться  советами  своих  товарищей  и  иногда 

считаются  с  ними  больше,  чем  со  взрослыми.  Поэтому  учителю  в  некоторых  случаях  надо  влиять  на 

отдельных игроков через коллектив, привлекать его внимание к отдельным поступкам играющих. 

При  проведении  игр  с  учащимися  V—VII  классов  нужно  решать  такие  задачи:  закреплять  и 

совершенствовать  в  игровой  обстановке  гимнастические  и  легкоатлетические  движения,  элементы 

ходьбы  на  лыжах;  развивать  быстроту  бега  в  сочетании  с  преодолением  различных  препятствий; 

совершенствовать навыки в метании и ловле малого и большого мячей, силу в сочетании с ловкостью и 

быстротой,  а  также  согласованные  действия;  воспитывать  товарищескую  взаимопомощь,  творческую 

активность, умение правильно оценивать пространственные и временные отношения. 

В связи с тем, что у учащихся VIII—IX классов процессы возбуждения и торможения ещѐ не 

установились и часто возбуждение превалирует над торможением, общий эмоциональный тонус в игре 

очень  высок,  особенно  у  мальчиков.  Азарт,  свойственный подросткам, связан со стремлением быстро 

достигнуть конечной цели. В этом случае следует переключить интерес к конечной цели на сам процесс 

игры. Чтобы не допускать перевозбуждения, нужно пресекать неправильное поведение отдельных иг-

рающих соответствующим внушением, штрафом,  а в отдельных, особенно грубых, случаях удалять 

нарушителей из игры. Иногда можно очень возбуждѐнных игроков переключать на роль помощников 

учителя  (судьи).  Учащиеся  в  этом  возрасте  очень  самолюбивы,  поэтому  учителю  не  следует 

фиксировать  общее  внимание на  неудачах  отдельных  игроков,  лучше  незаметно  для  других  помочь 

им  исправить  недочѐты.  Особенно  болезненно  воспринимают  критические  замечания  девочки-

подростки  в  присутствии  мальчиков.  Надо  очень  тактично  де-лать  им  замечания.  Подростки  любят 

действовать самостоятельно, инициативно, это их стремление следует использовать в играх: поручать 

им самим составлять новые правила и варианты игр (особенно для «Весѐлых стартов» и спартакиад) и 

самостоятельно проводить их. 

Оздоровительные, образовательные и воспитательные задачи в подвижных играх нужно решать 

во  взаимосочетании  и  единстве.  Только  в  этом  случае  каждая  игра  будет  действенным  средством 

разностороннего  физического  развития  и  нравственного  воспитания  учащихся,  когда  все  их 

возможности будут использованы наиболее полно и ярко. 

 

жүктеу/скачать 5,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: