Конференциясының ЕҢбектері
жүктеу/скачать 5,18 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЗДОРОВЫЙ ОБРАЗ ЖИЗНИ – ЭТО АКТИВНОЕ ЗАНЯТИЕ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРОЙ И СПОРТОМ Тлеулов Э.Д., Таиров Ю.А., Белоус Л.А., Сотов В.
- Cow – beef, swine – pork ….
- Fatigue
- Lesson
Әдебиеттер 1
«Егемен Қазақстан» республикалық газеті 2
«Жас алаш» газеті 3
«Тҽуелсіздік» журналы 4
«Ҧлттық тҽрбие» журналы
309 ҼОЖ 341.231
М.Ҽуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан
Егемен ел болғанымызға 20 жылға жақындаса да, ҿткен тарихқа сын кҿзімен қарап, патшалық Ресейдің отаршылдық саясаты мен кеңестік тоталитарлық кезеңнің зардаптарын барынша аша алмай келеміз. Сондықтан халқымыздың елеулі бҿлігінде отаршылдық пен кешегі тоталитарлық жҥйе кезіндегі саяси бодандық пен жалтақтықтың кҿрінісі ҽлі толық жойыла қоятын емес. Ал адамзат тарихына зер салсақ, қанша халық мемлекет қҧруды армандап, тарих қойнауына кетті, қазір де қаншасы ҿзінің мемлекетін қҧра алмай отыр. Осының барлығы ҽлеуметтік мазмҧны мен саяси сипаты жағынан басқа қоғамда тҽуелсіз сананы қалыптастыруды ҿткір мҽселе етуде. Тҽуелсіздік – ҽрбір мемлекеттің атрибуты десек, ал бостандық, азаттық пен еркіндік сол мемлекеттің ҽрбір мҥшесінің асқақ арманы мен ҿмір сҥру тҽсілі екені аян. Осы қасиетті ҧғымдар ҥшін талай соғысты басынан ҿткізгенімен, ҽртҥрлі алаауыздық пен тақ ҥшін бақталастықтан ҿз тҧтастығын сақтай алмаған қазақ халқы ХVІІІ ғасырдың басынан бастап бірте-бірте билігінен айырыла бастады. Бҧл, ҽсіресе, ХІХ ғасырдың ортасынан қатты қарқын алған болатын. Саяси- қҧқықтық реформаның, «Уақытша ережелердің» жҥзеге асуы қазақ елін патшалық Ресейге толық бағындырып, ҿлкенің сулы, нулы жерлері мен кҿлдерін соның меншігіне айналдырған еді. Ресей ҽкімшілігі мҧнымен шектелмей, жергілікті халықтың тіліне, дініне, діліне шабуыл жасап, орыстандыру саясатын да белсенді жҥргізді. Бҧған Алаш кҿсемдерінің еңбектері толық дҽлел бола алады. Ал кеңестік кезеңде басқаны былай қойғанда 700 қазақ мектебінің жабылып, жаңбырдан кейінгі саңырауқҧлақтай орыс жҽне аралас мектептердің қаптауы, орыс тілін білмесең қызмет ала алмауың, жоғары оқу орны есігінің жабық болуы аз қиындықтар ма еді? Сҿйтіп, Тҽуелсіздік біздің елдің сан жылдар аңсаған арманы, қол жеткізер қиялына айналған болатын. Отарлық езгісіне тҿзбей, соңғы екі ғасырда халқымыз ҿз бостандығы жолында екі жҥзден артық ҧлт-азаттық кҿтерілістерге шықты. Сансыз батырларымыз бен қайраткерлеріміз азаттық таңы ҥшін жанын пида етті. Солардың ішінде Сырым Датҧлының, Исатай мен Махамбеттің, Кенесарының, Жанқожаның, Есеттің Атырауды, Арқаны, Сыр бойын, қазақ елін тҧтас қамтыған кҿтерілістері халық жадында мҽңгілік қалып қойды. Тҽуелсіздік ҥшін кҥрес ҿткен ғасырдың басында қазақ кҿгіне ҥркердей топтанып шыққан Алаштың аса кҿрнекті саяси тҧлғалары – Ҽлихан Бҿкейхан, Ахмет Байтҧрсынҧлы, Міржақып Дулатҧлы, т.б. отаршылдық зардаптарын терең пайымдап, бостандықты ҧлы мҧрат етті. Сол себепті де олардың 1917 жылғы ақпан тҿңкерісінде Николай ІІ тақтан тҥсірілгенде: «Азаттық таңы атты. Тілекке қҧдай жеткізді. Кҥні кеше қҧл едік, енді бҧ кҥн теңелдік» деп, барша Алаш баласынан сҥйінші сҧрап, айрықша қуанып еді. Бірақ кҿп ҧзамай бҧл қуаныш бекерге айналды. Осыны анық байқаған жҽне осы бір аралық кезеңді халық мҥддесіне пайдаланып қалғысы келген Алаш кҿсемдері «тҥрі жағынан да, мазмҧны жағынан да ҧлттық болатын мемлекеттік қҧрылымға қол жеткізуге» ҧмтылды, Алашорда автономиясын қҧрды. Алайда, олар арманына жете алмады. Бірақ азаттық ҥшін кҥрестерін кеңестік кезеңде де басқа амалдармен толастатқан жоқ. Ахмет Байтҧрсынҧлының қазақтың автономиялық мемлекеті туралы 1920 жылдың 17 мамырында Ленинге арнайы хат жазуы осының шынайы кҿрінісі еді. Қазақ халқы ҥшін аса принципті мҽселе кҿтерген бҧл хатқа формальді болса да, еш жауап берілмеді. Ал шетелде жҥрген Мҧстафа Шоқай: «Біз қҧл болып тҧра алмаймыз. Біз ҧлт азаттығымызды аламыз», деп ашық саяси айқасқа шықты. Социализмнің тап кҥресі туралы теориясы ҧлтымыздың бірлігіне сына болып қағылды. Ежелден елдің ішкі жҽне сыртқы тірлігін бірге атқарып келе жатқан тҧтас қазақты осы солақай саясат сан тҥрлі жікке – байларға, қожа-молдаларға жҽне кеңес кҿсемдерінің тілімен айтқанда, «пролетариатқа» – кедейге бҿлді. Ал социализм дамыған сайын тап кҥресі кҥшейе тҥседі деген аса 310 қауіпті саяси тҧжырым 37-жылдары халқымыздың бар қаймағын сылып алды. Ҧлтының мҥддесін бірінші кезекке қойған оқығанның барлығы дерлік қудаланды. Бҧл арнайы ҧйымдастырылған зобалаң еді. Мҧның барлығы қазақтың кҿкірегінде мҧз болып қатып, сеңдей сірескен болатын. Тіпті «кемелденген коммунизмге аяқ басқан» кездің ҿзінде бҥкіл кеңестік кеңістікті дҥр сілкіндірген Желтоқсан кҿтерілісінің ҽлем кҿгінде найзағайдай жарқ ете қалуы да жайдан-жай болған жоқ. Міне, сҿйтіп атақты ақынымыз Жҧбан Молдағалиевтың сҿзімен айтқанда, «мың ҿліп, мың тірілген» қазақтың шын қуанатын бақытты кҥні тек 1991 жылғы 16 желтоқсанда ғана туды. Осы кҥні
жарияланған «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тҽуелсіздігі туралы»
Конституциялық заң адамзаттың саяси сахнасына жаңа тҧрпатты мемлекет келгенін мҽлім етті. Онда Қазақстан Республикасы – тҽуелсіз, демократиялық жҽне қҧқықтық мемлекет ҽрі ол ҿз территориясында ҿкіметтік билікті, ҿзінің ішкі жҽне сыртқы саясатын дербес ҿзі белгілейді, ҿзі жҥргізеді деген қағидалар тайға таңба басқандай айқын жазылды. Бҧлай ету тек еліміз еркіндік, мемлекетіміз тҽуелсіздік алғаннан кейін ғана мҥмкін болды. Сол себепті де бҧл кҥн қазақтың санғасырлық тарихына Ҧлы мейрам ретінде алтын ҽріппен жазылды, қазақ қазақ болып жер бетінде барда солай болып қалады да. Осылай дей отырып, елдің егемендігі мен мемлекетіміздің тҽуелсіздігі бҥгінімізге не берді деген мҽселеге келсек, қысқаша ғана мыналарды айтуға болар еді. Кеше біз мемлекет ретінде де, ҧлт ретінде де толыққанды дами алған жоқпыз. 70 жылдық кеңестік кезеңде Қазақстанды, жергілікті халықтың атын алып отырған елді екі-ақ қазақтың басқарғаны сіздерге мҽлім. Ҿзімізді ҿзіміз басқарып, ҿз тізгініміз ҿзімізде болып, жердің де, елдің де иесі енді ҿзіміз болдық. Осыған сҽл болса да зер салып кҿрейікші, сонда тҽуелсіздік ҧғымының қҧдіретті кҥшіне еріксіз бой ал- дырасыз. Еліміздің ең алғашқы қҧжаты – мемлекетіміздің егемендігі туралы Декларацияда «Республикада тҧратын халықтарды топтастыру мен олардың достығын нығайтуды бірінші дҽрежелі міндет деп санайды» деп жазылғанындай, халқымыздың бірлігі мен ынтымағы, кҿп этносты Қазақстанның тҧтастығы сақталып қана отырған жоқ, ол еркін дамуда. Бҧл – біздің басты байлығымыз. Бҧл – мемлекетіміздің, Президентіміздің сара саясатының нҽтижесі. Еліміздің саяси саралануы да, ҽлеуметтік ахуалының артуы да, экономикасының дамуы да, қҧқықтық негізінің қалануы да осы парасатты пайымдылыққа негізделіп отыр. Осының арқасында бҥгінгі кҥні Қазақстан ҽлемдік саясатта ҿзіндік орны бар, басқалармен терезесі тең мемлекетке айналды. Қазақ елін дҥние жҥзі таныды. Мҧның барлығына мың мҽрте шҥкіршілік ете отырып, жаңа заманның жаңа басталғанын да ескеруміз қажет. Сондықтан тҥгендейтін де, тыңнан іздейтініміз де жетерлік. Сҽл ғана ҿзімізге сын кҿзімен қарайықшы. Сан ғасыр аңсап, армандап қол жеткен тҽуелсіздік бҧқара халқымыз арасында тҥгелдей шынайы рухани серпіліс туғыза алып отыр ма? Бҥгінгі тҽуелсіздігіміз тҧғырлы болуы ҥшін алда ҽлі не істеуіміз қажет? Осы мҽселелерге де аз-кем тоқтай кетсек. Тҽуелсіз сананың қалыптасуы ҥшін қоғамдағы демократиялық факторлардың ерекше маңызы бар екені белгілі. Бҧл бағытта 20 жылда кҥрделі ҿзгерістер жҥзеге асты. Дегенмен, тоталитарлық жҥйеден демократиялық жҥйеге ҿтуде тҿте жол жоқ екенін біздің тҽжірибеміз де кҿрсетіп отыр. Бір жағынан жаңа саяси институттар жетіліп, нарықтық қоғамдық қатынастар ҿмірге етене еніп жатса, екінші жағынан кеңестік жҥйенің болмыстары да оп-оңай орын босататын емес. Сондықтан да, заңдарымызды жетілдіре отырып, соған негізделген демократиялық кеңістікті кеңейте тҥскен лҽзім. Негізгі заңымыздағы «мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық» деп ҥлкен ҽріппен жазылған қағида біздердің кҥнделікті салт-дҽстҥрімізге айналғаны жҿн. Тҽуелсіздік ҥшін кҥрескен, ең бірінші осы мемлекетті қҧрған қазақ халқы. Олай болса, мемлекетіміздің бҥгінгі ҧлттық сипатына бей-жай қарауға болмайды. Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларация мен Мемлекеттік тҽуелсіздігі туралы Конституциялық заңда жазылған ҧлттық мемлекеттікті сақтау, қорғау жҽне нығайту жҿнінде шаралар қолданады деген біздің бҥгініміз ҥшін аса қажетті, келешегіміз ҥшін де қажет қағидалар кейінгі кезде естен шыға бастаған сияқты. Сонда тҽуелсіздіктің алғашқы жылдарында қазақтың ҥлес салмағы аздау кезде ҧлттық мемлекет болдық та, ал халқымыз еліміздің басым кҿпшілігі болғанда кҿп ҧлттылыққа айналдық па? Қазіргі кенжелеу келе жатқан рухани саладағы кейбір қайшылықты мҽселелер мемлекеттің ҧлттық сипатын жетілдіре алмай отырғанымыздан ба деген ойлар жоқ емес. Осы туралы бірер ойымды ортаға сала кетсем.
311 Рухани ҽлеміміздің басты арқауы – ана тіліміз. Алайда, мемлекеттік мҽртебеге 1989 жылы ие болған қазақ тілінің бҥгінгі ахуалы жҧртқа аян. Халқымыздың рухани ҧстаздарының бірі Бауыржан Момышҧлының осыдан 60 жылдай бҧрын айтқанындай, «ҿзінің ана тілінің ҥдесіне жете алмай – қҧр қалғандарды, ҧлт мақтаныш сезімінен, ҧлт намысынан ажырап, «шҿре-шҿре» болып» жҥргендерді қазір де еркін кездестіруге болады. Ҧл-қыздарымызды тҥгел дерлік қазақ мектептерінде оқытып, ҿз ана тілінде білім алуына жағдай жасай алмай отырмыз. Бҥгінгі орта мектептегі, орта арнаулы жҽне жоғары оқу орындарындағы орыс топтарының басым кҿпшілігі – ҿзіміздің ҧрпақтарымыз. Ҿздеріңізге белгілі, Елбасымыз биылғы Жолдауында «Біздің міндетіміз – 2017 жылға қарай мемлекеттік тілді білетін қазақстандықтар санын 80 пайызға дейін жеткізу керек. Ал 2020 жылға қарай олар кемінде 95 пайызды қҧрауы тиіс» деп нақты мҽселе қойды. Алайда, Жолдаудан бері біраз уақыт ҿтсе де, осы ҥлкен міндет отбасынан бастап қоғамдағы мемлекеттік тілге қатысты барлық қҧрылымдардың, халықтың жаппай рухани сілкінісін туғызып отыр деу қиын. Ҽсіресе, қыз-келіншектер қызмет ететін денсаулық саласы, байланыс мекемелерінде, сондай-ақ коммерция- лық жҥйелер мен банктерде қазақ тілі кеңестік кезеңдегідей «аман-есен» отыр. Менің бҧған Астана қаласының кейбір ҧйымдарында болғанда кҿзім жетті. Тҽуелсіздік сананы қалыптастыруда бҧқаралық ақпарат қҧралдарының орны ерекше екені белгілі. Жаңа заман жаңа ақпарат кеңістігін алып келді. Қҧдайға шҥкір, қазақ тіліндегі басылымдар бірте-бірте кҿбеюде. Электронды ақпарат қҧралдары ішінен мен республикалық ра- дионы ерекше атар едім. Ҽсіресе, «Қайырлы таң, Қазақ елі» сияқты радиохабарларды кім-кімнің болса да сҥйіп тыңдайтыны белгілі. Тек ҽттеген-айы радионы бҥгінгі жастар тыңдай бермейді. Ал электронды ақпарат қҧралдары ішінен ҿзінің бейнелеушілік (бейне, дыбыс) мҥмкіндіктерінің артықшылығымен, уақыт жағынан ҧтымдылығымен ҿзге ақпарат қҧралдарына қарағанда мобильді ҽсер кҥшінің басымдығымен ерекше болып отырған телевизиялық хабарлар ҧлтымыздың рухани сҧранысын толық қанағаттандыра алмай отыр. Қазіргі кейбір мҽліметтерге қарағанда, еліміздің 95 пайызы ақпаратты негізінен телевизия арқылы алады екен. Ҽлеуметтік зерттеулер кҿрсеткендей, халқымыздың 18-ден бастап 60-тан асқандардың жартысы (40-50 пайызы) теледидарды пайдаланады. Жастардың 5 пайызы ғана газет- журнал оқиды. Жас ҧрпақ негізінен ҧлтымыздың рухани сҧранысынан алыстау телехабармен қалыптасып отыр деуге болады. Кітап оқу қалды. Кешегі кітап оқырмандары бҥгін азайып, телевизия адамдарды кітаптан тартып алып, жаппай кҿрермен етіп отыр. 20 жылда бір ҧлттық (мен этностық мағынадағы ҧлттықты айтып отырмын) телеарна аша алмай отырғанымыз да бҥгінгі шындығымыз. Тҽуелсіздік халқымыздың рухани ҿркенінің ҿзегі саналатын дҽстҥрлі дінімізбен қайта қауышуға алып келгенінен дау жоқ. Дінге сенушілер кҿбейіп, діни бірлестіктердің саны артты. Осы аймақтың ежелден жалғыз иесі болып келе жатқан қазақтың дҽстҥрлі ислами бірлестіктері бес есеге ҿсті. Мешіттер кҿбейіп, кҿптеген діни мектептер ашылды. Олар имандылық пен ізгіліктің орнына айналуда. Дегенмен, соңғы жылдары 70-тен астам ағым-секталарды біріктіріп отырған ҽр тҥрлі діни ҧйымдардың еліміздің бірлігіне, мемлекетіміздің ҧлттық қауіпсіздігіне нҧқсан келтіруі мҥмкін деп зиялы қауымның толғанулары негізсіз емес. 300-ден астам католиктер мен протестанттардың миссионерлері қазақ елінің шектен тыс «демократияшылдығын», басқа елдерге қарағанда біздегі діни бірлестіктерді тіркеу рҽсімдерінің жеңілдігін ҧтымды пайдаланып, миссионерлік іс-қимылдарды кең кҿлемде ҽрі белсенді жҥзеге асыруда. Бҧлар тіпті ҿздерінің миссионер екенін жасырмай, кҿшелерде ашық ҽрекет етуде. Мҧны Конституцияда кҿрсетілген идеологиялық ҽралуандылық деп тануымыз керек пе? Менің тҥсінігімше, бҧл – діни экстремизм. Ҿйткені, Шетел сҿздігінде (Словарь иностранных слов) мынандай тҥсініктеме бар: «Миссионер – лицо, занимающееся распространением религии среди населения с иным вероисповедением; как правило миссионер выполняет функции идеологической экспансии». Миссионердің негізгі мақсаты – ҿз дінінің қатарына тарту. Бҧл ҥшін олар ешнҽрседен тайынбайды. Кейбір біздің қара кҿздеріміздің жҥгіріп соларға қызмет етуі – негізінен ақшаның ҽрекеті. Діннің мемлекеттен, мемлекеттің діннен бҿлек екендігі белгелі. Алайда, бҧл мемлекет пен діннің арасында қытай қорғаны тҧр дегендік болмауы керек. Ҿйткені, ислам діні ҧлтымыздың рухани бастау кҿздерінің бірі ғана емес, бірегейі. Дҽстҥрлі дініміздің қайырымдылық пен имандылық ҧғымдарын елемеу ҽлеуметтік бейнемізге кҥрделі һҽм қайшылықты ҿзгерістер ҽкелмейтініне кім кепілдік бере алады? Мемлекетіміздің жалпы дінге, оның ішінде ҧлтымыздың ежелден келе жатқан ислам дініне бейтараптығынан ҧтылмасақ, ҽсте ҧтпаймыз. Ресей Федерация- сының дін туралы заңы «Ресей тарихындағы, оның қалыптасуы мен дамуындағы православиенің 312 ерекше рҿлін мойындай отырып» деген сҿздерден басталса, біздің заңымызда ислам діні жҿнінде бір ауыз сҿз жоқ. Тҽуелсіздікті ҧлттық рухты кҿтерудің маңызды факторы ретінде насихаттау да бізде кенже келеді. Осы орайда Мҧстафа Шоқайдың «ҧлттық рухсыз ҧлт тҽуелсіздігі болмайды» деген ҿсиетін еске сала кетсем артық болмас. Бҥгінгі сан-салалы жетістіктерді, кездесіп жатқан қиыншылықтарды таразы басына салып, тҽуелсіздіктің қҧндылығын халыққа байыпты да ҧтымды жеткізе алғанда ғана ата-бабаларымыз сан ғасыр армандап, сол ҥшін жандарын пида еткен Тҽуелсіздікті саяси, экономикалық жҽне рухани жағынан толық тҧғырлы ете аламыз.
1
«Егемен Қазақстан» республикалық газеті 2
«Жас алаш» газеті 3
«Тҽуелсіздік» журналы
УДК 372.315
И СПОРТОМ Тлеулов Э.Д., Таиров Ю.А., Белоус Л.А., Сотов В. ЮКГУ им. М.Ауезова, Шымкент, Казахстан Түйін Салауаттты өмір салты жалпы дене мәдениеттің манызды элементі болып табылады. Дене мәдениеті және спорт болашақ маман денсаулығының қалыптасуына әсер етеді.
The healthy life is the most compound element of common culture. The Physical training and sport assist in forming health of future specialist. Президент страны Н.А.Назарбаев в своем Послании народу Казахстана сказал, что стимулирование здорового образа жизни и оздоровление населения Республики Казахстан средствами физической культуры и спорта являются одним из приоритетных задач. Развитие физической культуры и спорта является важным условием воспитания развитой личности. А без них как все понимают, на пороге нового тысячелетия построить цивилизованное государство с высокоразвитой экономикой и культурой и встать в один ряд с ведущими странами мира невозможно. Программа оздоровления населения Республики Казахстан разработанная в соответствии с пунктом 6 Заданий Правительству Республики Казахстан на 1998 год высказанных в Послании Президента страны к народу 10 октября 1997 года является общенародной, общегосударственной задачей сохранения и укрепления здоровья и вовлечения слоев населения в регулярные занятия физической культурой и спортом. Здоровый образ жизни, являясь важнейшим составным элементом культуры, содействует формированию здоровья будущего специалиста. Его существенной стороной является гармоничное проявление физических и духовных возможностей студентов, связанных с социальной и психофизической активностью в учебно-трудовой, общественной и иных сферах деятельности. Под здоровым образом жизни понимаются такие формы и способы повседневной жизнедеятельности, которые соответствуют гигиеническим принципам, укрепляют адаптивные возможности организма, способствуют успешному восстановлению, поддержанию и развитию ею резервных возможностей, полноценному выполнению личностью социально-профессиональных функций. Социальными показателями здорового образа жизни являются формы и методы удовлетворения физических и духовных потребностей студентов в учебе, труде, быте, активном отдыхе, способствующие формированию здоровых норм общения. В этих условиях состояние здоровья студентов является показателем их общекультурного развития, важнейшей ценностной ориентацией, обладает большой социальной значимостью.
313 Здоровый образ жизни и физическая культура органически едины в своей гуманистической направленности, ориентированы на конкретную личность. Физическая культура создает необходимые предпосылки и условия для здорового образа жизни. Однако не следует думать, что занятия физической культурой и спортом автоматически гарантируют хорошее здоровье. Исследованиями установлено, что из общего числа факторов, оказывающих влияние на формирование здоровья студентов (принятых за 100%), на занятия физической культурой и спортом приходится 15-30%, на сон 24-30%, на режим питания 10-16%. На суммарное воздействие остальных факторов приходится 24-51%. Специальными исследованиями установлено, что распорядок жизни студентов и, в частности, такие его элементы, как упорядочность, организованность, систематичность, дисциплинированность являются важным условием успешности учебной деятельности. Бережное отношение к здоровью необходимо активно воспитывать в студенческие годы. Однако нередко молодые люди нарушают элементарные правила гигиены быта, режим питания, сна и др. Так, до 27% студентов, проживающих в общежитиях, уходят на занятия без завтрака. В этом случае учебные занятия проходят при снижении работоспособности на 9-21%. До 38% студентов принимает горячую пищу два раза в день. В то же время институт питания рекомендует студентам 4-разовое питание в день, имея в виду организацию второго завтрака после 11 часов. Отход ко сну у 87% студентов, проживающих в общежитиях, затягивается до 1-2 часов ночи. Вследствии этого они не высыпаются, что сказывается на снижении умственной работоспособности в течение учебного дня на 7-18% по сравнению с тем, когда сон нормально организован. Часть студентов - 34% - из-за недосыпания прибегает к дневному сну до 1-3 часов. До 59% студентов начинает самоподготовку в период от 20 до 24 часов. Ее продолжительность составляет в среднем 2,5-3,5 часов. Таким образом, получается, что значительная часть студентов выполняет ее заполночь. Учебный труд в столь позднее время требует повышенных затрат нервной энергии, отражается на качестве сна. Около 36 % студентов занимает самоподготовкой и в выходные дни, предназначенные для отдыха, восстановления сил. До 62% студентов бывает на свежем воздухе менее 30 мин. в день, 29% -до 1 часа при гигиенической норме 2 часа менее 2% студентов. Как следствие этого - вспышки простудных заболеваний в осенне-зимний и зимне-весенний периоды, которые охватывают до 80% студентов. Существенным компонентом здорового образа жизни студентов является организация двигательной активности. Ведь в течение года у студентов наблюдается соотношение динамического и статистического компонентов деятельности в учебное время 1:3, а во внеучебное - 1:8, которое указывает на ограничение двигательной активности. Лишь использование физической активности в объеме 1,3 - 1,8 часа в день можно рассматривать как гигиеническую норму. При этом не имеет принципиального значения, однократно или дробно в течение дня используются физические упражнения. В случаях правильного планирования двигательная активность выполняет поддерживающую или развивающую (тренирующую) функции; при неправильном планировании - угнетающую по отношению к основным видам социальной деятельности (учебе, общественной, исследовательной деятельности и др.). Средние затраты времени на физическую культуру и спорт в структуре свободного времени большинства студентов не превышает 5-7%. При этом, как правило, более высокие показатели наблюдаются на І-ІІ курсах, а на старших - снижаются. I курс - 6,2%, II - 5,4%, III - 2,6%, IV - 1,8%, V - 1,3%. У женщин затраты времени на 18-33% ниже чем у мужчин. Занятия физической культурой и спортом в различных формах еще недостаточно внедряются в повседневный быт студентов. С целью изучения отношения студентов университета к занятиям физической культурой и спортом, а также подготовки и сдачи нормативов комплекса Президентских тестов нами было проведено анкетирование. Результаты ответов представлены в таблице. Анкета состоит из пятибалльной шкалы, вмонтированной в набор качеств, характеризующих наиболее существенные черты личности по отношению к физической культуре и спорту. По данным самооценки потребности, интереса, мотивов, удовлетворенность занятиями физической культурой и спортом у студентов находятся на высоком, отличном уровне. Вместе с тем, сравнительно низкие оценки получили такие признаки, «как ничего не дает», «не удовлетворяет уровень занятий» по физической культуре и спорту и т.д. Уровень физической культуры студенчества имеет особо важное значение, поскольку не только существенно влияет на степень освоения как специалистов после получения диплома, но в значительной мере определяет будущее отношение общества к самой физической культуре, к 314 выбору людьми образа жизни, т.к. именно от интеллигенции, специалистов, руководителей в решающей степени зависит содержание и прогрессивность этого отношения. Таким образом, результаты, полученные в ходе исследования, приводят к выводу о необходимости научно- обоснованного управления занятиями физической культурой и спортом студентов в процессе формирования здорового образа жизни.
Таблица 1 – Потребности личности в занятиях физической культурой и спортом № Признаки Респонденты Средний балл 1 курс 2 курс 3 курс 4 курс 5 курс 1 Потребность в занятиях ФКиС 4,13 4,02
4,17 4,26
3,97 2 Потребность в занятиях спортом 4,04 3,92
3,94 4,00
4,01 3 Потребность в сдаче норм ПТ 3,85 3,67
3,88 3,86
3,71 4 Потребность участия в соревнованиях 3,80 3,62
3,64 3,78
3,72 5 Потребность в спортивных зрелищах 3,95 3,90
4,00 3,82
3,88 6 Потребность в утренней гимнастике 3,86 3,50
3,60 3,74
3,56 7 Потребность в спорте на каникулах 3,57 3,32
3,63 3,50
3,81 8 Потребность в туризме, прогулках 3,82 3,68
3,20 3,87
3,79 9 Потребность в занятиях ЛФК 3,41 3,45
3,37 3,31
3,27 10
Средний балл 3,72
3,55 3,67
3,82 3,76
Таблица 4 - Удовлетворенность личности занятиями физической культурой и спортом, проводимых в университете
№ Признаки Респонденты Средний балл 1 курс 2 курс 3 курс 4 курс 5 курс 1 Сближает с коллективом 4,00 3,85
3,83 4,03
3,97 2 Расширяет кругозор, круг общения 3,90 3,87
3,90 3,95
4,07 3 Способствует укреплению здоровья 3,80 3,97
3,80 3,90
4,00 4 Вооружает знаниями и навыками по ФКиС Помогает в учебе
3,72 3,72
3,64
3,80
3,87
5 Ничего не дает 3,77 3,44
3,61 3,76
3,64 6 Не удовлетворяют занятия по ФКиС 2,16 2,27
2,23 2,21
2,30 7 Занятия не влияют на интеллект 3,60 3,65
3,80 3,92
3,84 8 Не способствует профессиональной подготовке 3,65 3,41
3,52 3,63
3,58 9 Плохой инвентарь и оборудование 3,01 2,47
2,70 2,61
2,35 10
Средний балл 3,76
3,81 3,74
3,85 3,67
11
3,41 3,25 3,26
3,47 3,40
1.
реализации Указа Президента Республики Казахстан от 4 мая 1995 г. №2261. «О неотложных мерах по развитию массового спорта в Республике Казахстан» и привлечению к систематическим занятиям физической культурой и спортом населения Республики Казахстан. 2.
Президентских тестах физической подготовленности населения Республики Казахстан». 3.
Указ Президента Республики Казахстан от 12 марта 2001 года №570 «О государственной программе развития физической культуры и спорта в Республике Казахстан на 2001-2005 годы». 4.
Программа оздоровления населения Республики Казахстан средствами физической культуры и спорта. - г. Алматы, Республиканский издательский кабинет. - 1997. 5.
процесса формирования здорового образа жизни детей и учащейся молодежи средствами физической культуры. - Алматы, 2010. 315
УДК 796.011 ПУТИ РЕШЕНИЯ ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫХ ЗАДАЧ В ПРОЦЕССЕ ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ
школа-лицей №23, Лоскутова М.В. школа-гимназия №1, Шымкент, Казахстан
Один из фундаментальных принципов физичеcкого воспитания — принцип оздоровительной на-правленности. Основной его смысл заключается в достижении возможно большего оздорови- тельного эффекта от занятий физической культурой. Несмотря на кажущуюся простоту принципа в практической деятельности по его осуществлению встречаются определенные трудности. Главная причина данного положения - в широко распространенном ошибочном мнении: всякое приобщение к физической культуре есть укрепление здоровья. Особенно наглядно это просматривается в процессе физического воспитания . Комплексной программой по физическому воспитанию предусматривается решение оздоровительных задач наряду с образовательными и воспитательными. Образовательные задачи реализуются на основе традиционного подхода к построению учебного процесса по аналогии с другими учебными дисциплинами. Процесс физического воспитания планируется по принципу временного прохождения учебного материала, т. е. поэтапного решения образовательных задач. Занятия в этом случае располагаются по схеме серийного распределения (последовательный ряд занятий, объединенный общей темой). Еѐ иллюстрацией могут служить графики учебного процесса, Такое планирование определяется содержанием самой программы, где почти весь учебный материал раскрывает лишь образовательные задачи, что не позволяет выделить процесс по реализации оздоровительных задач в отдельную схему. Это одна из причин того очевидного факта, что уровень функциональных возможностей и подготовленности учащихся или стабилизируется после пройденного курса, или снижается из года в год по мере обучения . Двойственность основных задач физического воспитания заставляет отразить данное положение в построении учебного процесса: решение образовательных задач следует планировать по схеме серийного и одиночного распределения занятий, оздоровительных по схеме циклического их распределения, так как основой оздоровительного эффекта служит регулярное воздействие надпороговых физических нагрузок. Объединение в целостную схему должно осуществляться под доминирующим влиянием циклового варианта, отражающего основную цель процесса — оздоровления учащихся . Своевременность планирования процесса физического воспитания в школе по схеме циклического распределения занятий обусловливается также несоответствием количества учебного времени той категории задач, которая ставится программой. Это заставляет ориентировать учеников на самостоятельные занятия, которые они, как правило, игнорируют из-за отсутствия насущной потребности в них, поскольку биогенные потребности, характерные лишь для раннего детства, исчезают задолго до вступления в старший школьный возраст, а социогенные у подавляющего большинства молодежи не сформированы из-за малой эффективности систем дошкольного и школьного образования. В связи с тем, что расчет на систематические самостоятельные занятия школьников с оздоровительной целью не оправдывает себя, необходимо основное внимание сосредоточить на максимально эффективном использовании учебного времени, тогда как в самостоятельных занятиях следует планировать поддерживающую и восстановительную нагрузки. Перед учеником, как и перед всяким человеком, занимающимся физической культурой, стоит задача, сформулированная Н. М. Амосовым: «Как бы выгадать побольше и в то же время затратить меньше времени, испытать меньше неприятных ощущений». Первую часть задачи (сокращение времени занятий) можно решить, используя большие физические нагрузки. Известно, 316 что лишь пороговая степень нагрузки, создаваемая работой, превышающей своей интенсивностью и длительностью привычную бытовую и трудовую деятельность, вызывает после достаточного отдыха
временное явление
сверхвосстановления работоспособности (тренировочный, оздоровительный эффект). Чем больше нагрузка при выполнении работы, чем больше утомление (с учетом оптимальных гра-ниц), тем больше оздоровительный эффект. Поэтому рассматриваемая задача практически нерешаема, так как для достижения оздоровительного эффекта требуется или много времени или значительные волевые усилия по преодолению неприятных ощущений, возникающих по мере утомления. При этом, если рассматривать оздоровительный процесс упрощенно, через составляющие «время — усилия», нетрудно заметить, что они находятся в обратной зависимости. Отсюда, чтобы достичь оздоровительного эффекта на учебных занятиях, необходимо применять большие физические нагрузки. В практике физического воспитания существует немало схем циклического распределения занятий, однако условия школы (3ч учебных занятий в неделю, ограниченность бюджета свободного времени учащихся) не дают возможности использовать различные варианты построения циклов. Анализ литературных источников и опыта практики позволяет предположить, что наиболее оптимальным вариантом построения учебного процесса по физическому воспитанию в школе будет недельный цикл с одной большой по величине физической нагрузкой, поскольку это физиологически обосновано (наивысший уровень работоспособности наступает на 5—9-й день после занятий с большой нагрузкой) и организационно выгодно. Величину задаваемой нагрузки можно косвенно, но достаточно достоверно определять по внешним признакам утомления, субъективным ощущениям занимающихся, специальным пробам и тестам. Таким образом, занятие с большой нагрузкой, сопровождаемое признаками явного утомления, может служить основой недельного двигательного режима учеников. Нагрузка в других занятиях недельного цикла в этом случае должна быть не выше порогового уровня. Подобная схема успешно используется в программах оздоровительного бега. Исходя из вышеперечисленного, можно предложить три варианта построения учебного процесса: Первый вариант: одно занятие в неделю посвящается преимущественно решению образовательных задач (теория обучения двигательным действиям и их совершенствование). Нагрузка в таких занятиях малая и средняя, их форма и структура обычная (урочная), и они могут включаться в любое место в сетке учебного расписания. На втором занятии решаются оздоровительные задачи (нагрузка большая). Проводится оно в форме тренировки, направленной на развитие аэробных возможностей (в учебном расписании ему желательно уделить место в конце занятий). Основной недостаток данного варианта жесткая регламентация времени занятий. Для устранения данного недостатка предлагается второй вариант- со сдвоенными занятиями, т.е. одновременно. При этом варианте в первой части занятия учащимся предлагаются образовательные задачи, а затем по мере их решения они приступают к тернировке с большой нагрузкой. Компромиссным может служить третий вариант-занятия два дня подряд с целью получения суммирующего эффекта утомления от двух занятий и в итоге достижения достаточного утомления, т.е. большой нагрузки. При этом варианте образовательные задачи решаются в первой части обоих занятий.
1.
Амосов Н.М. Раздумья о здоровье.-М.: ФиС, 1997. 2.
Виру А.А., Юримяэ Т.А., Смирнова Т.А. Аэробные упражнения.-М.:ФиС,2008. 3.
Волков В.М., Мильнер Е.Г. Человек и бег-М.: ФиС,2007 4.
Сухарев А.Г. Двигательная активность и здоровье подрастающего поколения.- М.:Знание,2010 5.
здорового образа жизни. - М., Спорт, 2006. - 585с
317 УДК 81’373:-III PENETRATION OF FRENCH LEXIS INTO THE ENGLISH LANGUAGE IN THE PERIOD OF NORMANINVASION AND AFTEN NORMAN INVASION Томарбаева С.Т., Байдабекова М.С. М.Ҽуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан Түйін Бұл мақалада ХІІІ-XVғғ. Ағылшын тіліндегі Француз кірме сөздері қарастырылады. Резюме В этой статое пасматриваются взаимствованные слова с Французского на английский в XIII-XVв. French words penetration into English started not aften the Norman invasion, but only in the XII century. It reached its climax in the XIII-XV centuries. Norman conquest influenced the word stock of the English language greatly. English language had struggled the penetration of French for almost two centuries and a half when at last it was enriched at the expense of the conquered French language. The enrichment was rather slow. Enrichment of the English language word stock took place not only due to the penetration of words from the conquered language, which is but natural. This process was partially due to the appearance of new living standards, new activities, connected with the Normans intrusion into England.Ancient English were not acquainted with them before. Owing to the Norman invasion French was treated as a State language of the ruling minority. Official papers were written in French,schooling was also in French. All those facts could lead to the conclusion that French might be a State language accepted by everyone. But stubborn Anglo-Saxons would not learn French and the vast majority of the citizens continued speaking Old English. English language was not limited in developing written language, that is why it had been changing and simplified very quickly during all the period of England conquest by Normans. There existed following situation: the lower clfsses had to learn French words in order to understand the nobility; and vice a versa the nobility had to use English words in their utterances in order to communicate with the cjmmjn people. These circumstances lear to the fact thatbconsiderable leyers of English population became bilingual. The bilinguism as a phenomenon was the reason of great number of French words penetration into English language. That is why the English language acquired a great number jf French words, which were considered to be more polite and delicate variants of common Anglo-Saxon analogues. Because of these facts now we are having - Anglo-Saxon swine, sheep and - French pork, mutton and stomach. As a result of the process of borrowing in the English language there existed pairs of synonyms, which struggled between themselves fiercely. The result of the struggle was not homogeneous in different situations. Three main types of borrowings may be stated: 1. Struggle between English and French word is finished when the French word wins and the English word disappears from the English language. Spesking about the struggle between borrowed words and native words we may state that it was the French word that almost often completely substituted the word of English origin. For example, -
-
Old English word earn – by French poor. Some words of French origin havesubstituted even the mousable English words. Take as an example, -
-
The word beorz was substituted by the French word montague. Some particular circumstances provided for the abovementioned substituted; for example the name for the river ea in Old English in Middle Englishacquired the sound shape e; the word, consisting of only one sound was very weak to resist the penetration of the French word which was more strong in the sound shape. 2. English word is the winner. French word, having existed in the English language for some period is completely substituted. For example,
318 - The word amity was substituted by the English word friendship after a short period of existence. 3. Both two words retain in the language, but more or less clear differentiation of meanings occurs, sometimes the differentiation bears pure semantic characteristics, sometimes – rather stylistic features. There are cases when the intruded French word completely substituted its native English synonym into the quite different meaning sphere. For example, - Such an Old English word as harfest,which meant ―autumn‖, was substituted in this meaning by the noun ―autumn‖ from French autumne; but this word has remained in the English language as harvest meaning ―crop‖. The English language keeps the memory of the times when the htfsfnts called their animals in English , but the town butchers named them in French. For exampie, - Cow – beef, swine – pork …. French words borrowed in that epoch lenoted objects and notions characterizing way of living of Norman nobility, they reflected different spheres of humanactivities. French borrowinds were connected with all parts of material, cultural, social and political life. Many French words of every day life penetrated into English language along with these words, they denoted the notions already existing in the English language. Let’s make a brief description of the borrowings in the different spheres of human activities. It should be noted that the number of borrowed words, showing spheres of human life activities was different in different periods: -
In the XII-XV ctnturies the sphere, connected with the description of human feelings was the undisputed leader of borrowings. The reason was the growing interest to human being: -
-
-
-
Great number of military lexis was borrowedat that time: -
gereral, -
lieutenant; -
were –war. -
Norman conquest was reflected in lexis, connected with school learning, science and schooling. The folloqing words may be mentioned as borrowings in the XIV century: -
-
-
-
French influence marks new types of house holding, formed in England which are more than often denoted by French words: -
dinner, -
supper, -
table, -
plate, -
napkin, -
saucer. The number of words describing different industrial phenomena was increasing by the end of XV century: -
engine, machine; -
trade: fair, market; money; -
political life:government,parliament. Intensive scientific and technical progress of the XVIII-XX century was accompanied by appearance of thousands of new words describing new notions. Many such terms have acquired universal usagew. Major part of the scientific and technical terminology in the Modern English language was formed from French and Latin roots:technique – means machinery. In the course of time French borrowings had rooted into the body of English language and as a result of this proess changed greaty owing to the phonetic habits of Englishmen; more than that, they underwent numerous sound changer of the XV-XVI- th and the following centuries. One of the most striking changes in the sound structure of these words was the shift of the stress from the end of the word to the root syllable, i.e. to the beginning of the word. The process of the stress 319 shift took place gradally, and it should be mentioned that initially the main stress on the last syllables was substituted by the secondary stress and only aften that it absolutely disappeared. So, we have assured ourselves, that the English language borrowed a great number of French words during the Norman Conquest. They belong to different spheres of human activities and have different forms. That is why we shall discuss some possible types of French borrowings in our next hapter.
жүктеу/скачать 5,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|