Конференциясының ЕҢбектері
жүктеу/скачать 5,18 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ Туркпеналиева Ғ.А., Абдрахманова А.Н., Искакова Л.Т.
- Мысалы.Логикалық жаттығулар
Литература 1.
2.
Подвижные игры Л.В. Былеева, И.М. Коротков. "Физкультура и спорт". 2007г. 3.
Крюкова В.С. ―Книга учителя физической культуры‖. М - ―Физкультура и спорт‖ 2009г. 4.
С.Л. Аксельрод Спорт и здоровье. М. :Просвещение, 2003г. 5.
Методическое пособие к учебнику Н.И. Сонина, Н.Р. Сапина «Биология. Человек», М.: ИНФРА- М, 1999 г.
338 УДК 316.811.1 К ВОПРОСУ ОБ ИССЛЕДОВАНИИ ПРОБЛЕМ НЕСОВМЕСТИМОСТИ В БРАЧНЫХ ОТНОШЕНИЯХ Турсунова Л.Е., Шоманбаева А.О. ЮКГУ им. М.Ауезова, Шымкент, Казахстан
На сегодняшний день в казахстанской психологической науке уже начаты и проводятся экспериментальные исследования, направленные на решение наиболее актуальных проблем современной семьи.[1] Целью данной статьи является осмысление важных трех факторов несовместимости в брачных отношениях. Такие как: 1) психофизиологическая несовместимость; 2) функционально – ролевая рассогласованность; 3) отсутствие ценностного единства. При этом возникает вопрос, насколько необходимо исследовании проблем несовместимости в брачно-семейных отношениях. Среди первых работ посвященных изучению разных аспектов семейного и супружеского взаимодействия, социализации в семье - работы З.Ш. Каракуловой, З.М. Балгимбаевой, А.Д. Давлетовой, К.А. Айдарбекова, М.П. Кабаковой, А.Б. Валиевой, С.К. Кудайбергеновой. Анализ этих работ с точки зрения системного подхода позволил выявить специфику каждого исследования. [2] Несмотря на начатые исследования, предметная область психологии семьи и брака требует системного подхода к анализу и осмыслению современных проблем семьи. Учитывая актуальность проблемы несовместимости в супружеских отношениях на современном этапе развития общества, возможно, имеет смысл обратиться к опыту других стран СНГ по развитию данной области психологии. Так, в российском научном сообществе психология семьи становится одним из приоритетных направлений психологических исследований. По актуальным проблемам современного института семьи создаются научно исследовательские институты, лаборатории, кафедры по психологии семьи и семейных отношений как базовые. [3] Для решения выше указанных факторов необходимо проведение комплексных психологических исследований. Итак, психологическими методами исследования семьи М.П. Кабаковой рассмотрены методики. Методика «Ролевые ожидания и притязания в браке (РОП) автором методики является А.Н. Волкова. Опросник предназначен для изучения установок в области семейно-брачных отношений: взглядов на семейный уклад, распределения ролей между супругами; сконструирован для изучения функциональных аспектов супружеской совместимости (Волкова А.Н., Трапезникова Т.М., 1985; Трапезникова Т.М., 1990). Опросник РОП позволяет определить мнение субъекта о значении представленных в методике функций семьи, составляющих шкалу семейных ценностей субъекта (ШСЦ), а также его мнение о желаемом распределении ролей между супругами при реализации этих функций. По степени согласованности ролевых представлений супругов можно сделать выводы о их ролевой адекватности. Анализируя степень согласованности семейных ценностей мужа и жены, необходимо акцентировать внимание на тех семейных ценностях, которые характеризуются наименьшим совпадением, так как их рассогласование является одной из причин ролевого несоответствия в супружеской паре. Рассогласование ожиданий и притязаний брачных партнеров является конфликтогенным фактором, дестабилизирующим межличностные отношения в семье. Следовательно, проективная методика «Рисунок обручальных колец» является авторской модификацией проективного теста отношений «Круги» А.А. Корник, Е.А. Корник (Кабакова М.П., 2004). Методика предназначена для изучения различных аспектов межличностного взаимодействия между супругами (реальных и предполагаемых, желаемых и идеальных, актуальных и будущих). Целью применения данной проективной (рисуночной) методики является
339 получение данных об особенностях реальных межличностных отношений супругов, а также о желаемых отношениях со своим партнером. При предъявлении данной методики, как и любого проективного метода, важно фиксировать все реакции испытуемого (вербальные и невербальные) и особенности процесса рисования. Модифицированная методика удобна в применении, экономична по времени, интересна самим испытуемым, достаточно информативна, не вызывает сложностей (затруднений) в анализе и интерпретации. Для обработки полученных данных по указанной методике используется частотный анализ. [4] Таким образом, результаты проведенных и намеченных научных теоретических и прикладных исследований в области психологии семьи и брака необходимо использовать для решения конкретных практических задач, стоящих перед современном казахстанским обществом. Развитие психологии семьи и брака в казахстанской психологической науке зависит от эффективного решения проблем. А именно от осуществления комплексных психологических исследований семьи и семейных отношений, которые позволяют лучше узнать о механизмах совместной жизнедеятельности с целью ее эффективной регуляции. От целенаправленной психологической подготовки в рамках школьной и вузовской программы обучения будет зависеть готовность молодежи к семейной жизни.[5]
1.
М.П. Кабакова. Учебное пособие. Психологические методы исследования семьи. Алматы, 2007 2.
М.П. Кабакова. Психология семьи и брака: Проблемы ее развития в психологической науке Казахстана. Вестник НАПК, 2005, №2 3.
4.
М.П. Кабакова. Учебное пособие. Психологические методы исследования семьи. Алматы, 2007 5.
М.П. Кабакова, З.М. Балгимбаева. Состояние и перспективы психологических исследований современной казахстанской семьи. Вестник КазНУ, Алматы, 2007, №3(22).
ҼОЖ 373.31:51
ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ Туркпеналиева Ғ.А., Абдрахманова А.Н., Искакова Л.Т. М. Ҽуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан Резюме В работе рассмотрены проблемы развития логического мышления младших школьников в процессе обучения математике. Приведены некоторые еѐ особенности. Summary The paper considers the problem of logical mshleniya younger students in learning mathematics. Are some of its features. Қазақстан Республикасының білім беру стандартында білім берудің басты міндеті логикалық ойлауды дамыту болып табылатындығы атап айтылған. Бастауыш сынып – оқушылардың логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі.Бастауыш сыныпта балалардың ойлары нақты-бейнеліден абстрактылы - логикалық ойлауға қарай дамиды.Мектептің алғашқы сатысының міндеті – бала интеллектісін себеп – салдарлы байланыстарды тҥсіну деңгейіне дейін дамыту. Логикалық ойлауды дамыту туралы сҿз етпес бҧрын логика туралы қысқаша айтып кету керек.Логика - (грек тілінен алынған logic - сҿз, ой,ойлау, ақыл-ой) ойлаудың заңдылықтары мен тҥрлері туралы ғылым. Объективті пікірлерге негізделген процесс логикалық ойлау деп, ал дҧрыс ойлаудың формалары мен заңдары туралы ғылым логика деп аталады. Логикалық ойлаудың қисындылығы олардың шындыққа сай келуінде. Логикалық ойлауға тҥскен қҧбылыстың себептері мен салдары, ҧғымдар арасындағы байланыстар мен қатынастар логикалық ойлау жолымен ашылады. Пікір алмасу кезінде, ҽсіресе математикалық тҧжырымдар кезінде пайымдау,ойлау заңдылықтарын немесе былайша айтқанда сол заңдылықтар мен формалары
340 жҿніндегі ғылым- логиканың кҿмегі мен бір пікірден екінші пікірді шығарамыз. Логикалық тҧжырым теориясының ең алғаш грек философы Аристотель негізін қалаған. Ой ҽрекеті барысында адам қоршаған дҥниені танып, білу ҥшін ерекше ақын қызметін орындайды. Бҧл нақты қызметіне талдау, біріктіру, салыстыру, дерексіздендіру нақтылау жҽне қорытындылау арқылы жҥзеге асырылады. Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлауының дамуы екі негізгі саты арқылы ҿтеді. Бірінші сатыда (ол шамамен I – II сынып) олардың ойлау ҽрекеті кҿбіне ҽлі мектеп жасына дейінгі баланың ойлауын еске тҥсіреді. Мҧнда кҿрнекі ҽсер ету басым болады. Балалар нақты заттарға немесе оның дҽл баламаларына, бейнелеулерге сҥйенеді. I - II сыныптың оқушыларын заттар мен жағдайларды олардың қандай да бір жеке сыртқы белгісі бойынша бағалайды. Балалардың ой қорытулары кҿрнекі алғы шарттарға, қабылдау деректеріне сҥйенеді. Қорытынды жасау логикалық дҽлелдер негізінде емес, қабылдаған мҽліметтерге тура қатынасы жолымен жҥзеге асырылады. Бҧл кезеңдегі балалар жасайтын жинақтау заттардың кҿзге тҥсетін белгілерінің кҥшті қысымымен болады. Бҧл сатыда туындайтын жинақтаулардың кҿпшілігі заттар мен қҧбылыстардың бетінде жататын нақты қабылданған белгілер мен қасиеттерді қамтиды. Бастауыш сынып оқушысына олар жасаған жаттығулар нақтылы бақылау жағдайларына, олардың егжей- тегжейлі сҿзбен сипаттауға сҥйенетіндей етіп беріледі. Мҧндай материалдарды салыстыруда балалар ҧқсас белгілерді табады жҽне оларды тиісті сҿздермен белгілейді. Білімді толық жинақтаудың негізгі критерийі баланың алған білімге сай келетін нақтылы мысал келтіре білуі болып табылады. Осы кезеңде оқытудың кҿрнекілік ҧстанымын кеңінен қолдануға негіз болады. Жҥйелі оқу ҽрекеті негізінде III – IV сыныпта бастауыш мектеп оқушысының ойлау сипаты ҿзгереді. Ойлаудың дамуының екінші кезеңі осы ҿзгерістермен байланысты. III – IVсыныптарда ҧғымдар арасындағы қатынасты кҿрсетуді талап ететін тапсырмалар кҿлемі ҧлғая береді, оқушылар ҧғымдардың кейбір белгілері арасындағы тектік-тҥрлік қатынасты, яғни топтастыруды игереді. Екінші кезеңнің аяғына қарай оқушылардың кҿпшілігі бҧрынырақ жинақталған ҧғымдары шеңберінде оларды ойша талдау мен қҧрастыру арқылы қорытынды жасайды. Мҧғалімнің тҥсіндіруі жҽне оқулық материалының тікелей кҿмегінсіз-ақ ҧғымдарды меңгеруге кҿптеген жағдайларда жеткілікті болады. Кҿрнекі сҽттері аз, объектілердің кҿпті-азды байланыстары бойынша сипатталатын пайымдаулар саны ҿседі. Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының заттар мен қҧбылыстардың белгілері мен қасиеттері туралы пайымдауларының негізінде кҿбінесе кҿрнекі бейнелеулер мен суреттеулер жатады. Сонымен қатар бҧл пайымдаулар мҽтінді талдау, оның жекеленген бҿліктерін ойша салыстыру, бҧл бҿліктердегі басты сҽттерді ойша айқындау, оларды бірегей кҿрініске біріктіру, ақыр соңында, кейбір жаңа, ендігі жерде тікелей тҥп нҧсқадан қашық жатқан жҽне абстрактілі білім болған пайымдаулардағы жеке нҽрселерді жалпылау болып табылады. Белгілі заттар мен қҧбылыстарды жіктеу іскерлігі бастауыш мектеп оқушыларының ақыл-ой ҽрекетінің жаңа кҥрделі формаларын дамытады, ол қабылдаудан біртіндеп бҿлінеді де оқу материалдарымен жҧмыс істеудің ҿз алдына бҿлек, ҿзінің ерекше ҽдістері мен тҽсілдерін жинақтай бастаған ҥдерісі болады. Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау қабілетін дамытудың маңызды факторы, баланың психикалық, ақыл-ой іс-ҽрекет тҽсілдерін қалыптастыруға мҥмкіндік беретін бҥкіл оқу ҥдерісін жолға қою. Оқытудың негізі болып табылатын таным мен қарым-қатынас арасындағы ҽртҥрлі байланыстар оқу ҥдерісі нҽтижесінде жан-жақты кеңейтіледі жҽне ол тек іс-ҽрекет барысында ғана емес, таным қызметтеріне ҽсер етеді. Демек, мҧғалім жетекшілігімен танымдық іс-ҽрекет арқылы оқушылар ҽлемді нақты, жҥйелі тану, ғылыми ақиқаттарды меңгеруге кҿшеді. Нҽтижеде, оқыту ҥдерісінде оқушылар оқу материалының заңдылықтары мен байланыстарын бірінші рет ашушы, танушы жағдайында болады. Бҧл танымдық ғылыми зерттеу ҽдістері оқушылардың оқып ҥйрену қызметінің ҽдістері де болып табылады. Оқыту ҥдерісінде танымның дҽлелдеу, жаттығу, талдау, жіктеу, индукция жҽне дедукция, жалпылау мен нақтылау сияқты ҽдістері қолданылды. Бҧл ҽдістер логикалық ойлау ҽдістері де болып табылады деп те айтуға болады. Қазіргі мектеп курсында оқушылардың логикалық сауаттылықтарын тҽрбиелеуді бірыңғай мазмҧнды ҽдістемелік тҧрғыда қҧрудың ҥлкен мҥмкіндігі бар екендігін кҿрсете отырып, бастауыш сынып оқушыларының меңгеруге тиіс мынадай логикалық білім мен дағдыларды кҿрсетіледі: ұғымдарға анықтама бере білу; анықтаманың жәрдемімен ұғымдарды тани алу; ұғымдарды жіктей білу; логикалық байланыс жасайтын сөздердің мәнін ажырата білу; пайымдаулар кезінде жіберілетін қателіктерді таба білу; сипаттау; пікір айту; тәсілдерін меңгеру болып есептеледі. Осы аталған білім мен дағды негізінде оқушыларды дҧрыс ойлай білуге, ойды жҥйелі жеткізе білу 341 дағдылары қалыптастырылады. Сондықтан ой дамытудың логикалық амалдарымен байланысты болады: мҽселені талдауға, жалпылауға, нақтылауға, қажетті жҽне жетікілікті шарттарды кҿрсете білуге, ҧғымдарды анықтау, пайымдаулар мен ой қорытындылар жасауға т.б. Алдымен оқушыларды танымның ҽдістерімен, логикалық амалдары жҽне тҽсілдерімен таныстырудың жолдары анықталды. Оқыту ҥдерісінде оқушылардың алатын білімдерін тең емес екі бҿлікке бҿлуге болады деп есептелінеді. Оның біріншісі интеллектуалды қызмет тҽсілдерін, ал екіншісі оқытылатын пҽннің нақтылы материалдарын қҧрайды. Бҧлардың екінші бҿлігінің оқу қҧралдарындағы кҿрініс табуы біріншісінен артық болғанымен сондай дҽрежеде дамыту тҧрғысынан алып қарағанда екіншісінің мҽні біріншісінен кем болып қалады. Ал нақты материал білімді қҧрайды. Мҧндайда ақыл-ой іс ҽркеті екіге бҿлінеді: ҿзіндік арнаулы жҽне жалпы логикалық білімдер. Ҿзіндік арнаулы білім мазмҧны пҽндік білімдердің ерекшеліктерін бейнелейтін болса, екіншісі ақыл-ой қызметінің бағдарлық негізі болып, ойлаудың логикалық тҽсілдерінің қҧрылғысын, алған нҽтижелердің дҧрыстығын бағалайтын логикалық бақылау ережелерін қҧрайды. Сондықтан оқушылардың ойлау қабілетін дамыту екі категорияға байланысты болатынын атап кҿрсетеміз: жинақталған білімдер қоры жҽне білім алуға қажетті ойлау амалдарын меңгеру. Оқу іс-ҽрекетінің мҽні – оқушының пҽндік білімдер мен біліктерді меңгеруімен бірге пҽндік мазмҧнға қатысты іс-ҽрекет тҽсілдерін меңгеруінде де жатыр. Д. Рахымбек «Бҧлардың ішіндегі ең маңыздысы жҽне оның соңғы нҽтижесі – білімдір жҥйесі. Жаңа білімдер жҥйесі оқу ҥдерісінде бҧрын игерілген білімдер негізінде жалпы логикалық жҽне арнайы тҽсілдер жҽрдемімен қалыптасады жҽне дамиды. Сондықтан мҧғалім оқушы санасында білім қорының негізі қаланбаса ешқандай ақыл-ой іс-ҽрекетінің, яғни дамудың болуы мҥмкін емес екенін естен шығармауы тиіс» – деген пікір айтады. Бастауыш сыныпта оқытылатын пҽндердің негізгілері ана тілі, қазақ тілі, математика, дҥниетану пҽндері. Ҽр пҽннің оқушының логикалық ойлау қабілетін дамытуда ҿзіндік мазмҧнға ие.
сай келуінде. Логикалық ойлауға тҥскен қҧбылыс тҥсіндіріледі, себептері мен салдары қатесіз анықталады. Ҧғымдар арасындағы байланыстар мен қатынастар логикалық ойлау жолымен ашылады.Бҧл байланыстар мен қатынастардың дҧрыстығын теріске шығаруға болмайтыны пікірлерде кҿрсетіледі. Пікір дегеніміз - ойлау формасы,мҧнда бір нҽрсе мақҧлданады,не теріске шығарылады.Бір немесе бірнеше пікірден жаңа пікір шығаратын ойлау формасы – ой қорытындылары деп аталады. Математиканы оқытудың ҽрбір кезеңінде оқушылардың бағдарламалық материалды оқып ҥйренгендей қабылдауға терең де берік білімдеріне, іс-ҽрекеттеріне жҽне дағдыларына, сонымен бірге,математиканы оқытудағы қызығушылығын дамытуға да байланысты болады.Сынып оқушылары бірдей емес.Олардың ішінде математиканы сҥйіп оқитын,оған деген ынтасы зор оқушылар да бар. Оларды жеңіл,біріңғай жаттығулар орындау жалықтырады.Сондықтан белгілі бір ережені меңгеретін жаттығуларды орындағанда оларға қиынырақ тапсырмалар, міндетті емес тапсырмалар берілуі қажет.Қазіргі кезеңдегі мектеп математикасында ҽлі шешімдері табылмаған проблемалар аз емес.Соның бірі - оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту,кітапқа ,оқуға,білім алуға деген қҧмарлықтарын арттыру.Осындай проблемаларды шешу мақсатында бастауыш сыныптан бастап логикалық есептерді шығару керек. Оқу еңбегінің қаруы - ой. Логикалық жеке пікір мен ҿзіндік талдау біртҧтас.Бҧл талаптар ой мен іс -ҽрекеттің негізгі ҿзегі болып келеді.Ол ҥшін ҽр адам ҿз орынында еңбек ҿнімділігін арттырып қана қоймай ,оның сапасын қлай ҿсіру керектігін ойластырғаны жҿн. Оқушылардың жеке ойлау қабілетін дамыту ҥшін олардың ҿзіндік кҥш қуаты мен сенімін арттыру керек. Қолынан келетін кҿп істердің мҥмкіндіктеріне бағыт берген абзал. Оқушылардың білімді меңгеру ҥрдісі негізінен мына компоненттерден тҧрады. 1. Қабылдау 2. Тҥсіну 3. Есте сақтау 4. Қорыту жҽне жҥйелеу. Балалардың ойлауын дамыту туралы М.Жҧмабаев былай деген: «Ойлауды ҿркендету жолдары. Ойлау - жанның ҿте бір қиын,терең ісі. Жас балаға ойлау тым ауыр.Сондықтан тҽрбиеші баланың ойлауын ҿркендеткенде ,сақтықпен басқыштап іс істеу керек».
342 Логикалық жаттығуларды орындау баланың ақыл-ойын, қиялын, ой ҧшқырлығын дамытады.Бҧл оқушылардың тҥрлі мазмҧнды есептерді шығаруда, есептің шартын қҧра білуге қалыптастырылады.Бір есептің бірнеше шешімдерін табуға жетелейді.Ҽрбір сабақ қызықты есептер мен аяқталып,логикалық есептер оқушылардыңжас ерекшелігіне қарай кҥрделене тҥсуі қажет.
Логикалық зерттеу саласы – ойлау қабілеті. Демек адамның ойы – ғалымдардың зерттеу объектісі болып табылады. Сонда логиканың ҿзіндік ерекшелігі неде? Ойлау формалары немесе логикалық формалар ҥшеу: ҧғым, ой пікір жҽне ой қорыту. Психолого-педагогикалық ғылымда логикалық ойлауды бастауыш сыныптардан бастапкіргізу керек деген ҧғым бар. Балаларды логикалық ойлаудың тҽсілдеріне ҥйрету керек:мҧнысыз оқу материалын қабылдау мҥмкін емес. Сондықтан да математикалық дайындық логикалық ойлау жҽне кҿңіл бҿлушілік дамыуымен байланысты болуы керек. Бҧл ойлаудың тҥрі негізі жалпы ойлаудың ҥш формасын меңгеру шарты -мен ғана дамиды: кҿрнекі ҽсерлік, кҿрнекі мҥсіндік жҽне логикалық. Алғашқыда 3-4 жаста кҿрнекі ҽсерлік ойлау кҥш алады.Бала перамидка жинағысы келеді,одан соң оны тҥзетіп қалауға тырысады. 5-6 жаста кҿрнекі-мҥсіндік ойлау дамиды,бҧл кҿріп тҧрған заттардан керектісін таңдай білуді, бҧл заттардың бір-бірімен, бҿлшектерінің ҿзара байланысын,қатынасын анықтауға кҿмектеседі бала мектеп, дҥкен ойындарын ойнайды, суреттерді ҥлкен қызығушылықпен қарастырады. Кейін ойлаудың дамуы балада логиканың дами бастауына соғады.Бала талдауға, талқылауға, қарапайым заңдылықтарға, логика заңдылығына байланысты ой қорытындыларын жасауға ҥйренеді. Оқушыларды логикалық ойлауға қалай ҥйретуге болады? Бастауыш сынып оқушыларын логикалық ойлауға ҥйретуге бола ма? Балаларға жас ерекшелігіне байланысты қандай қиындықтағы тапсырмалар беру керек? Міне, осындай сҧрақтар кҿптеген мҧғалімдері мазалайды.Мҧғалімнің басшылығымен балалар тҥрлі есептер мен тапсырмалар орындай отыра логикалық тҽсілдері қолдануды ҥйренеді.Сабақта ҽр тҥрлі ҽдіс-тҽсілдерді пайдалану арқылы оқушының ойлау қабілеті дамып, білімдері бекіп,ізденуге, ҿз жҧмыстарының ойларын ортаға салуға дағдыланады да, сҿз қорлары молаяды.Олар басқа пҽнге қарағанда математика ойлау, есте сақтауын қажет етеді,қызығушылығы оянып, ой-ҿрісі дамып, алған білімдерін анықтайды. Оқыту процесінің басты компоненті – оқытудың мақсаты мен міндеті.
1. Айжан мен Маржанның ҽкелерінің аттарын ата. Айжан мен Маржан – Асқар мен Мҧраттың қыздары. Айжан Асқардың қызынан ҥш жас кіші болса, бҧлардың ҽрқайсысының ҽкелерінің аты кім? (Айжан-Мҧраттың, Маржан-Асқардың қызы.) 2. Ҥш ағайынды. Арман, Аян, Абзал ағайынды ҥшеуі ҽртҥрлі класта оқиды.Абзал арманнан, ал Аян Абзалдан кіші емес. Бҧл ҥйдің ҥлкені ортаншысы,кішісі кім? (Ең ҥлкені Аян,ең кішісі Арман, ортаншысы Абзал.) 3. Қай ауылдың балалары? Ҽділет, Еркін, Ерлік ҥшеуі лагерьде кездесті. Бҧлардың біреуі – Қосқҧдықтан, екіншісі -Ҥштҿбеден, ҥшіншісі – Кҿктҿбеден. Ҽділет пен Қосқҧдықтан келген Еркін екеуі бір бҿлмеге орналасты, Бҧлардың екеуі де Ҥштҿбеде болып кҿрмегенділігі белгілі болса, қай бала қай ауылдан келген? (Еркін- Қосқҧдықтан, Ҽділет- Кҿктҿбеден, Ерлік -ҥштҿбеден.)
жүктеу/скачать 5,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|