Каббала. XIII-ғасырда каббала ілімінің екі мектебі, екі бағыты болды: практикалық және теоретикалық. Практикалық каббала Израиль, Турция, Йемен ж.т. шығыс елдерінде кеңінен мәлім. Теоретикалық каббалаеуропалыққауымдастықта кеңінен тараған: Италия; Испания, Франция, Германияжәне басқа да мемлекеттер. Теоретикалық каббала әлемнің жаратылыс туралы Жаратушы туралы қарастырады. Бұлкаббаланың басшысыРамбан (Рабби Моше бен Нахмонид) менРабейнуБехия Таураттың құпияларын өз Бескітабында комментарияларында келтіреді.
Каббала туралы "Зогар" кітабында да көп келтірілген, ( б.д. I- ғасырында) Рашби (Рабби Шимон бар Иохаи). Еуропада бұл кітап XIII ғасырдың аяғында таралды. XVI ғасырда каббаланы зерттейтін екі үлкен орталық ашылды, оларды Рамак (Рабби Моше Кардоверо) пен Аризаль (Рабби Ицхак Ашкенази) басқарды. Каббала ілімінң таралуына орай, философия мен атеистік көзқарастар танылды, бірақ ықпалы аз болды.
Кейіннен каббала XVIII ғасырда хасидтік қозғалыспен дами бастады. XX ғасырда каббала ілімін каббалист Бааль Сулам жалғастырды. Ол маңызды каббалистік кітаптар жазып шыққан, ілімнің жаппай таралуына атсалысты. Каббала туралы «Талмуд эсэр сфирот» атты кітап жазды.
Ицхака Гинзбург Аризал каббаласын, Бешт хасидизмін және қазіргі ғылымды ұстанған телог. Ол Тауратты – каббала мен хасидизмді жан-жақты зерттеген –жеке тұлға мәселелерімен бірге қарастырды, діни қоғам проблемасы, қазіргі Израильдік қоғам Гинзбург – Таурат туралы Гинзбург 60 кітаптар: еврейлік жанұя, балалар тәрбиесі, Машиах мен геула, каббала, психология. 1922 жылы каббала ілімі орталығы негізін каббалист Михаэль Лайтман. Ортодоксалдық иудеялар каббаламенжаппайаналысу иудаизм (галаха, мицвот), практикасыменбірікпейтолыққанды бола алмайды.
Френоло́гия (грек. - ақыл, ғылым) Френологияны ашқан австриялық дәрігер және анатом Франц Йозеф Галль. Ол барлық психикалық қасиеттер, ми жартышарында жинақталады деген. Френология XIX ғасырдың бірінші жартысында кеңінен танымал болды. Нейрофизиология келген соң Галль теориясының жеткіліксізділігінен ары қарай френологияға қызығушылық жойылды.
Достарыңызбен бөлісу: |