Конспектісі «Экология»
§ 14. ТҰРАҚТЫ ДАМУДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК АСПЕКТІЛЕРІ
жүктеу/скачать 0,74 Mb.
|
Дәрістер Экология 2 болим
- Бұл бет үшін навигация:
- 14.2 Байлық пен кедейшілік. Кедейшілікпен күрес және әлеуметтік қатпарлануды болдырмау
| § 14. ТҰРАҚТЫ ДАМУДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК АСПЕКТІЛЕРІ
14.1 Азаматтардың құқықтары Тұрақты даму көбінесе қазіргі уақыттың қажеттіліктерін қамтамасыз ететін даму түрі, бірақ болашақ жастардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыру мүмкіндіктеріне қауіп төндірмейді. Мұнда тек өмір сүрі жағдайына ғана емес, адамгершіліктің белгісіз ұзақ уақыт дамуы, өмірі ғаламдық экологиялық апаттың салдарынан өмір сүруін тоқтатпай, перманентті ғасыр адамдарын алмастыру болып табылады. Егер жалпы декларацияда экологиялық құқық болмаса да кейінірек олар пайда болады. Ал тұрақты даму қағидаларының тізімі бойынша табиғатпен үйлесімді, шырайлы және дені сау өмір сүруге әрбір адам құқылы. Адамның мұндай құқығы ғаламдық және жергілікті экологиялық жағдайдың нашарлануына байланысты тұрақсыз дамудың моделі құрылмайды, сонымен қатар, постиндустриалды қоғамда айтарлықтай ұзақ болды. Тұрақты дамуға ауысу барысында адамдардың басқа да құқықтарын экологиялық құқықтармен сәйкестендіру керек, ол адамдардың жаңа құқықтар буынының туындауына әкеледі. Болашағы бар адамдар құқықтарын жүзеге асыру пролонгациясы «экологиялық құқықтар» мен адамдардың басқа да құқықтарын «экологияландыруды» талап етеді. Адамдардың құқықтарын тұрақты дамудың барлық жүйелеріне, оның мәні мен индикаторларына біріктіру керек. Тұрақты дамудың көрсеткіштері немесе индикаторлары қандайда бір көрсеткіштер немесе сипаттарының тұрақты дамуға ауысу барысындағы өзгерістері, тұрақты дамудың негізгі жиынтығы, әлеуметтік индикаторлардан (халық санының өсуі, қорғанышы, денсаулығы және т.б), экономиялық индикаторлардан және экологиялық индикаторлардан тұрады. Бұл индикаторлар сол немесе басқа да адамдардың құқықтарынан тұрады, бірақ тұрақты дамуға өту барысындағы адамдарының нақты құқықтарының нақты индикаторларын құрудың мәні бар. Ол бұл қағиданы мемлекеттік және ғаламдық масштабта жүзеге асыру үшін керек. Болашаққа енгізу тұрақты қоғамға ауысуға бағытталған азаматтардың құқықтарының Концепциясына толықтай енгізілуі тиіс. 14.2 Байлық пен кедейшілік. Кедейшілікпен күрес және әлеуметтік қатпарлануды болдырмау Әл-ауқаттың теңсіздік мәселесі – ежелден келе жатқан мәселе. Бұл мәселе әлеуметтік теңсіздікті туындатады, нақтырақ айтқанда, байлардың кедейлерге деген қатыгездігі. Мұның себептері мыналар: - өндіріс факторларының адамдарына жататын әртүрлі құндылықтар (компьютер түріндегі қаржы күрек түріндегі қаржыдан артық пайда әкелуге мүмкіндігі бар); - кәсіпорын факторларын пайдаланудың әртүрлі табыстылығы (тапшы тауар өндіретін кәсіпорын жұмысшы тауары әрең сатылатын сол саладағы мамандардың алатын ақысынан артық болуы мүмкін); - өндіріс факторларының адамдарына тиесілі әртүрлі көлем (екі мұнайлы ұңғыма иесі әртүрлі бірдей жағдайдағы бір мұнай ұңғымасының иесінен көп артық пайда табады). Пайда мен байлықтың теңсіздігі көптеген масштабқа жетуі мүмкін және мемлекеттің экономикалық және саяси тұрақтылығына қауіп туғызуы мүмкін. Сондықтан әлемнің барлық дамыған мемлекеттері осындай теңсіздіктерді қысқарту шараларын жүргізіп отырады. Бірақ бұл шаралар байлық пен пайда мөлшерінің нақты деңгейін, сондай-ақ, оның мемлекеттік саясаттың әсерінің нәтижесі анықталғанда ғана мүмкін. Көптеген мемлекеттердің басшылары пайда теңсіздігін оңтайландырудың қарапайым және ыңғайлы әдістерінің бірі болып ең бай адамдардан мемлекет пайдасына алынатын салық мөлшерін көбейту арқылы қол жеткізуге болады. Мұндай пайда әртүрлілігін қысқарту механизмі жеке пайдаға салық салыну деп аталады. Ілгерінді салық салу азаматтардың құқықтарын бұзбайды. Оның мәні ауқатты азаматтар мемлекет қазынасына өз пайдаларының кедейлерге қарағанда біршама бөлігін береді. Ілгерінді салық салу мемлекеттің қоғамдағы кедейлерге жиналатын көмек қаржыларды жинау жұмыстарын жеңілдетеді. Бай азаматтарға ілгерінді салық салудан басқа, экономикалық теңсіздікті жоюды олардың мұрасы мен жекеменшігіне салық салуы да бар. Сондай-ақ, экономикалық теңсіздікті жоюдың маңызды әдісі – ауқатты азаматтардан алынған пайданың бір бөлігін әлеуметтік көмек бағдарламасы арқылы халықтың кедей топтарына беру болып табылады. Көптеген адамдарды пайданы бөлу мәселесінен гөрі, пайда теңсіздігінің нақты мәселесі алаңдатады. Кедейшіліктің нақты анықтамасы жоқ. Бірақ отбасының тапшылықта өмір сүруі, яғни олардың қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін қаржының жетіспеушілігі. Отбасының қажеттіліктері көптеген факторлар арқылы анықталады, олар оның мөлшерімен, отбасы мүшелерінің жасы мен денсаулығы және т.б. Отбасы қажеттіліктері пайдадан, трансфертті төлемдерден, ертеден төленген төлемдерден, жеке меншіктерден т.б. тұрады. Басқарма мүшелері сәйкес қабылданған кедейшілікті анықтау отбасы мүшелеріне негізделген. Кедейшілікте өмір сүретін адамдар құрамы біркелкі емес – оларды барлық аумақтардан табуға болады, олар ауыл және қала тұрғындары, кәрі және жастардың көптеген бөлігі. Бұл мәселе мемлекет саясатының мақсатын анықтауды қиындата түседі. Мемлекеттердің кедей азаматтарының өмір сүру жағдайын жақсарту үшін оларға әлеуметтік бағдарламалар арқылы көмек көрсетуге болады. Бұл көмек, ережеге сәйкес әлеуметтік қолдау көрсететін бағдарлама түрінде болады. Алғашқы және ең айқын әдістердің бірі – кедейлерге қосымша қаржылай көмек көрсету немесе кейбір тауарларды ақысыз алуға мүмкіндік беру немесе оларға арзандатылған бағамен алу. Бұл мәселені негізінде әлеуметтік трансферттер көмегімен шешеді, яғни мемлекеттердің ауқатты азаматтарынан жиналған қаржылай және материалдық көмек көрсету арқылы жүзеге асырылады. жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|