Семинар.
1. Экскурсоводтың жеке жоспарларының құрылымы
2. Экскурсиялық мекемеде әдістемелік жұмысты жетілдіру жолдары
3.Гидтің кәсіби шеберлігі
|
1
|
"Экскурсовод" мамандығы әлеуметтік беделі жүзеге асырылатын қызметтің маңыздылығын жоғары бағалауға және оның турбизнесті ұйымдастырудағы рөлін түсінуге негізделген кәсіп түріне жатады. Бұл кәсіптің еңбек пәні-адам. Бұл оның өкілдеріне жоғары моральдық жауапкершілік жүктейді, олардан кең ой-өріс, тұрақты жақсы көңіл-күй, қарым-қатынас қажеттілігі, адамдардың ниеттерін, көңіл-күйін түсіну қабілеті, әртүрлі адамдармен ортақ тіл таба білу және т. б. сияқты кәсіби қасиеттер мен дағдылардың болуын талап етеді.
Экскурсоводтың кәсіби қызметін зерттеу оның табиғаты бойынша оны басқару қызметіне жатқызуға болатындығын көрсетеді. Бұл тұжырым мүмкін, өйткені экскурсия барысында экскурсовод іс жүзінде экскурсанттардың танымдық әрекеттерін басқарады. Осыған байланысты оның қызметін басқарушылық позициялардан сипаттауға болады.
Қазіргі уақытта басқару процесін құрайтын процедуралардың құрамы мен реттілігі барлық мақсатты жүйелер үшін бірдей деген көзқарас берік орнықты. Сонымен қатар, функционалды компоненттердің кез-келгенін бағаламау немесе өткізіп жіберу бүкіл басқару процесінің деформациясына және оның тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Басқарудың функционалды буындарының өзі ерекше, салыстырмалы түрде тәуелсіз қызмет түрлері, бір-бірімен дәйекті және өзара байланысты кезеңдер ретінде қарастырылады, олардың толық құрамы біртұтас басқару циклін құрайды. Бір циклдің аяқталуы жаңаның басталуы болып табылады және осылайша басқару процесінің тұрақтылығы қамтамасыз етіледі.
Құрылымдық жағынан, экскурсияларды ұйымдастыруға байланысты мәселелерді шешу келесі функцияларды қамтиды:
— мақсат қою (экскурсиялық аудиторияның үміттерін анықтау, экскурсияның жалпы идеясын әзірлеу, оның туристік өнімдегі орны мен құнын анықтау және оны сәтті өткізу үшін шешілуі керек міндеттерді тұжырымдау);
- ақпараттық-аналитикалық (экскурсияны дайындау және өткізу бойынша тұрған міндеттерді шешуге ықпал ететін нақты ақпаратты жинау және талдау);
- болжамды (аудиторияның ерекшеліктерін ескере отырып, экскурсияның әртүрлі модельдерін тұжырымдау және мүмкін нәтижелерді анықтау);
- шешім қабылдау (экскурсияның ең жақсы нұсқасын таңдау);
— ұйымдастырушылық-әдістемелік қамтамасыз ету (экскурсияны дайындау және өткізу бойынша нақты іс-қимылдарды жоспарлау; ақпаратты ұсыну, сұрақтарға жауап беру, пікірталас жүргізу тәсілдерін әзірлеу; экскурсанттарға психологиялық-педагогикалық әсер етуді ұйымдастыру; экскурсияға қатысушылардың барлығының іс-қимылын үйлестіру; экскурсанттардың танымдық қызметін басқару; медициналық, материалдық-техникалық және экскурсияны қамтамасыз етудің басқа да түрлері);
- бақылау-бағалау (экскурсиялық міндеттерді шешудің табыстылығын бақылауды және бағалауды жүзеге асыру);
— түзету (экскурсияға дайындық жоспарына немесе экскурсияның өзін өткізуге өзгерістер енгізу).
Аталған функциялардың әрқайсысының орындалу сапасы, сондай-ақ алынған нәтиже гидтің кәсіби іс-қимыл мәдениетін сипаттайды.
Тәжірибе көрсеткендей, егер келесі талаптар орындалса, аталған функцияларды іске асыру сапасы жоғары болады:
1. Экскурсовод қабылдаған кез-келген шешім орынды болуы керек, бұл экскурсияны сәтті дайындауға және өткізуге барынша ықпал етеді.
2. Экскурсанттардың мінез-құлқы мен танымдық іс-әрекетін басқару процесінде орталықтандыруды тақырыпты терең білу мәселелерінде экскурсанттарға бастама ұсынумен ұштастыру қажет.
3. Экскурсоводтың қызметі тұрған міндеттерді шешуге кешенді көзқарасты талап етеді: әртүрлі факторларды есепке алу, барлық экскурсанттарды қамту, экскурсанттардың мінез-құлқы мен танымдық қызметін басқару.
4. Экскурсияны тиімді өткізу үшін туындауы мүмкін проблемалардың мәнін нақты түсініп, шешілуі тиіс міндеттерді нақты тұжырымдау қажет.
5. Экскурсия жүргізу жөнінде негізделген шешім қабылдау қажетті ақпаратты үздіксіз жинаумен, оны жедел өңдеумен және жеткілікті деңгейге дейін жинақтаумен қамтамасыз етілуге тиіс.
6. Экскурсия барысында іс-шараларды жоспарлаудың мазмұны мен нақтылығы қамтамасыз етілуі керек.
7. Әзірленіп жатқан жоспарды туристік ұйымды басқарудың барлық деңгейлеріндегі басқа жоспарлармен келісу қажет.
8. Экскурсия жоспарын сәтті жүзеге асыру экскурсоводтың қызметінде бірізділік пен жүйеліліктің көрінісін білдіреді.
9. Алға қойылған мақсаттарға сәтті қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін экскурсанттардың мінез-құлқы мен танымдық іс-әрекетін басқаруда табандылық пен икемділік таныту қажет.
10. Экскурсанттарға басшылық нақты және нақты талаптарға негізделуі керек.
11. Егер экскурсовод экскурсанттардың танымдық іс-әрекетінің тиімді болуын қаласа, оны мазмұнды-ақпараттық, психологиялық - педагогикалық, материалдық-техникалық, мәдени-демалыс жоспарында қамтамасыз ету қажет.
12. Экскурсияның барысын үнемі бақылау қажет.
13. Экскурсияны дайындау және өткізу бойынша экскурсовод қызметінің нәтижелерін бағалауда объективтілікті қамтамасыз ету қажет.
14. Қажет болса, экскурсия жоспарына уақтылы түзетулер енгізілуі керек.
Педагогикада оқыту әдістемесі ғылымдарды оқытудың ережелері мен әдістері, оқушыларға білім беру жүйесі, сондай-ақ жастарды оқыту және тәрбиелеу әдістері жүйесі деп аталады. Әдістеме өз атауын гректің "әдіс" сөзінен алды, ол сөзбе-сөз аударғанда "бір нәрсеге жол" дегенді білдіреді, сонымен қатар зерттеу немесе Білім жолы; теория; ілім. Әдістеме сөздің кең мағынасында-белгілі бір жұмысты орындаудың, қандай да бір мәселені шешудің, мақсатқа жетудің әдістерінің жиынтығы, ал тар мағынада-белгілі бір тақырыпқа және белгілі бір топқа арналған дәрістер, әңгімелер, экскурсиялар өткізудің нақты әдістемелік әдістерінің жиынтығы.
Әдістеме жалпы және жеке болып бөлінеді. Жалпы әдістеме көптеген ғылымдарды зерттеу кезінде негіз болатын оқыту әдістері мен талаптарды қамтиды (оқу материалын ұсынудың дәйектілігі мен анықтығы, оның аудиторияға қол жетімділігі). Жеке әдістеме, жалпы Әдістеменің ережелеріне сүйене отырып, балалар мен ересектерді оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен әдістерін, белгілі бір объектілерді бақылау, зерттеу және зерттеу әдістерін анықтайды. Осылайша, әрбір жеке әдіс белгілі бір ғылыммен байланысты және пәннің мәнінен туындайды, белгілі бір қызмет түрінің негізі болып табылады.
Экскурсиялық әдіс-бұл жеке әдіс, өйткені ол жұмыстың бір түріне негізделген білімді тарату процесімен байланысты. Экскурсиялық әдіс-бұл экскурсияға қойылатын талаптар мен ережелердің жиынтығы, сонымен қатар әртүрлі тақырыптар бойынша және әртүрлі адамдар топтары үшін экскурсияларды дайындау мен өткізудің әдістемелік әдістерінің жиынтығы.
Экскурсиялық әдіс бірнеше аспектілерде қарастырылады: экскурсоводтардың кәсіби шеберлігінің негізі ретінде; материалды "беруді" жетілдіретін механизм ретінде; экскурсоводтың қызметін реттеу процесі ретінде. Экскурсиялық әдіс экскурсоводқа қысқа уақыт ішінде экскурсоводтардың санасына үлкен көлемдегі білімді жылжытуға көмектесетін рычаг рөлін атқарады. Техника экскурсанттарға сол тақырыпты ашатын дәрістен гөрі көп нәрсені көруге, есте сақтауға және түсінуге көмектеседі. Бұл лектордың әдістемесі негізінен әртүрлі хабарламалар мен сипаттамаларға негізделгендіктен болады, лекциялық әңгіме сипаттама объектілерінен бөлек жүргізіледі. Іс жүзінде дәріс процесі көру, иіс сезу, жанасу сияқты сезім мүшелерінің материалын қабылдауға қатысуды бейтараптандырады. Бұл жағдай қабылдауды "біржақты"ету арқылы кедейлендіреді.
Экскурсия әдістемесі экскурсанттардың барлық сезім мүшелерін пайдалану мүмкіндігін ескере отырып, экскурсанттардың объектілермен қарым-қатынасына, әртүрлі талдау түрлеріне, көрнекі салыстыруларға негізделген. Экскурсиялық әдіс бізді қоршаған әлемге және ондағы адамның орнына идеялар, көзқарастар жүйесі болып табылатын философияға негізделген. Философиялық ғылымнан әдістеме диалектика, таным теориясы және логика туралы ілім алады. Диалектика экскурсияда материалды қажетті тереңдікпен жарықтандыруға, тарихи оқиғаларды, құбылыстар мен фактілерді дұрыс бағалауға, тақырып бойынша негізделген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Таным теориясы Табиғатта, қоғамда болып жатқан күрделі процестерді тереңірек түсінуге, практикалық қызметте ғылыми білімді басшылыққа алуға көмектеседі.
Экскурсиялық әдіс экскурсия мазмұнның, құралдардың, формалардың және аудиторияға әсер етудің нақты әдісінің - экскурсиялық әдістің диалектикалық бірлігі болып табылатындығынан туындайды. Бұл әсер халықтың әртүрлі топтарының ерекшеліктерін, сұраныстары мен мүдделерін ескере отырып жасалады.
Экскурсиялық Әдістеменің пәні тәрбие мен оқытудың құралдары мен әдістерін, сондай-ақ экскурсиялық мекемелердің қызметкерлері өз қызметін жүзеге асыратын әдістемелік тәсілдерді мақсатты зерделеу, жүйелеу, тұжырымдау, түсіндіру және практикада қолдану болып табылады. Экскурсия әдістемесі экскурсия тәжірибесін жинақтайды, тәжірибеде өзін ақтаған және тақырыпты ашу мен қабылдаудың жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін әдістемелік әдістерді әзірлейді және ұсынады.
Экскурсиялық Әдістемеге қамқорлық-бұл оның буындарының әдістемелік жұмысын ұйымдастыруды жақсартуға бағытталған күш-жігер ғана емес. Бұл әдістеменің мазмұнын тереңдету бойынша жұмыс, экскурсиялық материалды барынша жетілдірудің және экскурсия тақырыбын тиімді ашудың әдістері ретінде әдістемелік әдістер. Жеке Әдістеменің функцияларын орындай отырып, экскурсия әдісі әртүрлі экскурсиялардың әдістемелік әдістерімен айналысады. Сонымен бірге ол жалпы Әдістеменің рөлін атқарады. Бұл экскурсияларда идеялық-тәрбиелік жұмыстың барлық түрлеріне ортақ принциптер мен талаптарды - көрнекілік, ғылыми, жүйелілік, қол жетімділік, сенімділік және т. б. пайдалану туралы болған жағдайда болады.
Экскурсиялық әдіс объектілерді көрсету әдістерін анықтау және практикалық қолдану сияқты мәселелерде күрделірек. Көптеген құралдар мен әдістерде көрсету әдісі өзіндік сипатқа ие. Бұл әдіс тек экскурсиялық насихатта қолданылады.
Экскурсиядағы әңгімеге келетін болсақ, онда гидтер ауызша сөйлеудің әдеттегі түрлерін қолданады - анықтама, әңгіме, сипаттама, түсініктеме, түсініктеме, әдеби монтаж. Экскурсоводтың әңгімесіндегі әдістемелік әдістердің едәуір бөлігі дәріс өнерінің арсеналынан алынған.
Кез - келген әдіс-бұл белгілі бір жұмысты ең оңтайлы ережелерге, ұсыныстарға сәйкес нақты орындау және оның жоғары тиімділігін қамтамасыз ету мүмкіндігі. Іс жүзінде - бұл жұмысты жүргізудің белгілі бір дағдылары мен дағдыларының жиынтығы-Жаңа экскурсия жасау, кезекті экскурсия дайындау, ұсынылған технология бойынша экскурсия жүргізу, экскурсанттардың алған білімдерін бекіту, өз білімдерін жетілдіру.
|
