Курсы: 1 Оқу семестрі: 1,2 Шымкент 2013
Ғұн мемлекеті және оның Евразия аумағындағы алатын ролі
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
Тарих ответы
| Ғұн мемлекеті және оның Евразия аумағындағы алатын ролі.
Б.з.д. IV-III ғасырларда Қазiргi Моңғолия мемлекетiнiң территориясында, Қытайдың батысында және Оңтүстiк Сiбiр жерлерiнде көшпелi ғұн тайпаларының күштi саяси бiрлестiктерi қалыптасты. Ішкi қайшылықтардан ғұндар солтүстiк және оңтүстiк болып екiге бөлiндi. Солтүстiк бөлiгi Қытай империясының қол астына өтiп, оңтүстiк бөлiгi тәуелсiздiгiн сақтап қалды. Ғұндардың екiншi қоныс аударуы б.з.д.93 жылы басталды. Олар жолдарындағы тайпалардың бiрiн өздерiне ертiп, ендi бiреулерiн тiзеге салып батысқа қарай жөңкiдi. Олар Сырдария Арал маңайына Орталық және Батыс Қазақстанға сыналай кiрдi. Алайда Ғұндар бұл жерлерде бiржолата тұрақтап қалған жоқ.. Олар орыстардың далалы аймақтарын басып өтiп, Дунай арқылы Батыс Европаға дейiн жеттi. Сонымен б.з.д. ІІ ғасырдан бастаған ғұн тайпаларының шығыстан батысқа қарай жылжуы бiздiң заманымыздың ІУ ғасырына дейiн созылған. Ғұндардың жоғары билеушiсi шаньюй деп аталды. Егер патриархтық-рулық құрылыстың кезiнде шаньюйдi ру ақсақалдары сайлайтын болса, ал патриархтық-феодалдық жаңа қатынастың дамуына байланысты Шаньюйлiк ендiгi жерде мұрагерлiкке көштi. Шаньюй өлсе оның орнына iнiсi не үлкен баласы билiктi өз қолына алатын болды. Ғұндардың экстенсивтi мал шаруашылығы басты рөл атқарады. Олардың отырықшылары егiн шаруашылығымен айналысты. Сонымен қатар аң шаруашылығымен де шұғылданды. Деректемелерге қарағанда ғұндар 24 руға бөлiнген, оларды ру басылары, ақсақалдар басқарған. Рулық құрылыстың ақсақалдар кеңесi және халық жиналысы сияқты институттары сақталды. Халық жиналыстарында ру басылары мемлекеттiк iстердi талқылап шешiп, құрбан шалып, ол ойын сауыққа айналып ат, түйе жарыстарын тамашалайтын болған. Ғұндар соғыста тұтқынға түскендердi құл етiп жұмсады. Ал, ел iшiндiгi тұрмысы төмен адамдар үй қызметтерiнде, бақташылық, жер шаруашылық және қолөнер салаларында жұмыстар атқарды. Ғұндар киіз үйлерде тұрды. Киіз үй еденінен текемет, кілем төселді. Төсек ағаштан жасалып, киізбен қапталды. Сарматтар. Сарматтар тайпалар одағы Батыс Қазақстан өңірінде өмір сүрген. «Сармат» деген атау көне деректерде б.з.д. ІІІ ғасырдан белгілі. Сол уақыттан бастап сарматтар скифтер еліне кіре бастайды. Сармат тайпалар одағының бірі роксаландар б.з.д. Іғ. Сонау мидия шекараларына дейін жетсе, кейін олардың осы ізін Арал теңізінің солтүстігін жайлаған аландар да басып өткен. Сарматтар жаулап алған елдердің саяси өміріне өз ықпалын жүргізіп отырған. Ғұндар батыс Қазақстанды мекендей бастаған тұста сарматтар олармен біте қайнасып, бірігеді. Сарматтар иран тілді ел болған. Ғұндардың келуімен олар түркіленіп, түркі тілінің ықпалына біржола көшкен. Хронологиялық тұрғыдан сарматтар мәдениеті үш кезеңге бөлінеді: ертеректегі сарматтар – прохор мәдениеті ортаңғы сарматтар – суслов мәдениеті кейінгі сарматтар мәдениеті. Басқа тайпалар сияқты сарматтар да көшпелі мал шаруашылығымен айналысты. Жылқы мен қой малы басым болды. Археологиялық маңызды және бай сарматтардың жерлеу орындары Батыс Қазақстан облысының Шыңғырлау ауданында табылып, зерттелді. Ғалымдардың айтуынша бұл мола біздің дәуіріміздің ІІ-ІУ ғасырларына, яғни сармат мәдениетінің соңғы кезеңіне жатады. Сармат тайпалары Еуразияның саяси-экономикалық және мәдени өмірінде елеулі рөл атқарған одақтар мен мемлекеттер құрамына кірді. жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|