Жанат Досхожина,
магистрант
факультета журналистики
КазНУ им. аль-Фараби
ПРОБЛЕМЫ И ПУТИ
СОЗДАНИЯ НОВЫХ
ФОРМ
МЕНЕДЖЕРАЛЬ-
НОГО УСТРОЙ-
СТВА
ТЕЛЕКАНАЛОВ
КАЗАХСТАНА
Автор бұл мақалада Қазақстан баспасөзі
оның ішінде телеарналардың сəтті жұмыс
жасап, олардың нарыққа бейімделу үрдісін
атап өтеді. Автордың ойынша, нарық сапамен
өлшенеді. Нарықта өмір сүре алатын өнім ғана
қажеттілікке жарайды.
Management and new forms of administration are
really need for modern Kazakhstan`s mass-media
in particular for TV. It should take into account for
creation successful business-structure in mass-
media.
С
овременная казахстанская журна-
листика сейчас находится на пере-
сечении двух больших проблем
– осмысления новых условий ин-
формационного обслуживания населения в рам-
ках рыночных условий, которые пришли на смену
партийной советской пропаганде, а также поис-
ке путей менеджерального устройства, когда от
СМИ требуется иная и эффективная современная
бизнес-структура, способная успешно конкуриро-
вать на информационном поле. Крупные печатные
и электронные СМИ Казахстана уже сформирова-
ли собственные идеологические ниши, но, к со-
жалению, еще ни одному отечественному СМИ
не удалось стать современной вещательной ком-
панией открытой системой и бизнес-структурой
международного типа.
В связи с этим, необходимо вспомнить со-
временную организацию менеджмента с точки
зрения Абрахама Маслоу, где бизнес-структура
формулируется как четко очерченная управленче-
ская группа с налаженной управленческой рабо-
той, и где она ясно воспринимается и отделяется
от неуправленческой деятельности. Руководящие
посты в таких системах занимают люди по прин-
234
Хабаршы. Журналистика, Баспа ісі, Жўртшылыќпен байланыс сериясы 2011 (30)2
ципу права компетентности с соблюдением закон-
ности и порядка. А сама цель крупного телевеща-
теля опирается на коллективный метод работы и
ее рациональность /1/.
Так, современным казахстанским СМИ не-
обходимо реально понимать вопросы эволюции
управления, подходы управления, процессные
подходы и ситуационные подходы в передаче ин-
формации к потребителю и разрешать это через
всеобщий системный подход. Этот системный
подход в управлении движущейся информации
прослеживается, когда структура жива и подвиж-
на как "мобайл", а действия сотрудников студии
состоят не из набора административных цирку-
ляров, но формируются из стремления выражать
единый способ мышления. Работа на информаци-
онном поле, должна заставлять телеканалы быть
открытой системой, ибо успех канала зависит от
степени информационного воздействия внешней
среды.
Другой важный аспект – умение работать
редакционного коллектива в условиях ситуатив-
ного подхода, когда в эфире должен быть лидер-
комментатор информационного потока, когда
различные ситуации требуют различных типов
знаний. Тонким звеном в разработке информа-
ционной ситуации общественно-политического
характера является интуационный подход, когда
производятся попытки увязать конкретные прие-
мы и концепции с определенными конкретными
ситуациями информационно-оперативного харак-
тера. Методику управления такими информаци-
онными потоками можно объяснить четырехша-
говым характером такого процесса:
1. Руководители всех структур осознают не-
обходимость профессионального управления
информационным потоком способами уже до-
казавшими свою эффективность. Под этим под-
разумевается понимание процесса, системного
анализа, методов планирования и контроля над
выходом программ в эфир. "Режиссирование" эти-
ми потоками.
2. Умение предвидеть вероятные последствия,
как положительные, так и отрицательные – от при-
менения методов вещания и концепций излагае-
мой информации. Умение лавировать над полити-
ческими событиями в ситуации «мнения сверху и
снизу», но всегда при этом сохранять лицо самого
вещателя. Политический монолог власти, напри-
мер, должен восприниматься зрительской аудито-
рией как сильная и ясная диалогическая речь.
3. Умение интерпретировать ситуацию. Пра-
вильно определять, какие факторы являются наи-
более важными в данной ситуации и какой веро-
ятный эффект может повлечь за собой вносимые
изменения.
4. Умение увязывать конкретные приемы, ко-
торые вызвали бы наименьший отрицательный
эффект и таили бы меньше всего недостатков с
конкретными ситуациями, помогая достигать це-
лей лучшим путем /1/.
Открытая система телеканалов на должном
уровне должна четко сформулировать сущность
своей структуры, кадров, технологий и задач, на-
правленных к всеобщим целям по информаци-
онному обслуживанию общества, ведь внешняя
среда задает телеканалу множество вопросов
подвижного характера, а порой стремительно ме-
няющегося содержания. Это доказывает глубокую
взаимосвязанность между собой факторов внеш-
ней и внутренней среды.
Новостные программы должны не только ин-
формировать телезрителя о происходящих в стра-
не и мире событиях. Они обязательно создают та-
кие информационные потоки, которые позволяют
давать аналитические оценки и разъяснения са-
мой среды прямого воздействия и сферы косвен-
ных воздействий – состояние экономики страны,
социо-культурные, политические факторы, научно-
технический прогресс, международные события,
межнациональное согласие электората. Информа-
ция телеканалов как продукт тесно увязан с эконо-
мическим материальным продуктом, что призвано
быть контрапунктом любой информационной ана-
литики в эфире. Но такая очевидная ситуация для
информационно-аналитической службы усложня-
ется часто возникающей высокоподвижной средой,
когда требуется еще большее количество допол-
нительной информации, чтобы успевать выдавать
в эфир краткую, но всеобъемлемую информацию.
Для телевизионного аналитика в этом случае на-
ступают самые трудные времена, ибо увеличение
количества информации снижает их степень до-
стоверности, а последнее создает условия нео-
пределенности во внешней среде. Для новостной
программы будет настоящей катастрофой, если не
будет разработана специальная информационная
технология работы в режиме аварии. Умение со-
хранять хладнокровие и оставаться невозмутимы-
ми вызывает у зрителя доверие к телеканалу как к
сильному и самостоятельному источнику информа-
ции.
Но даже при всех усилиях команды корре-
спондентов, модернизации старых методов рабо-
ты и изобретения новых приемов оперативного
вещания, к вопросу сбора информации, ее об-
работки, аналитического исследования, аудио-
визуальной компановки и эффектной подачи в
235
эфир, открытая современная система телеканалов
должна применять в своей работе такую структу-
ру, как управление общественными проблемами.
Эта структура призвана работать на опережение и
должна оповещать свое руководство о возникаю-
щих политических, экономических и социальных
проблемах, которые могут отразиться на инфор-
мационной политике СМИ, определять среди них
наиболее острые и давать рекомендации по осве-
щению в эфире этих проблем.
Такие управления занимаются очень многим:
формируют целевые группы внутри организации,
обеспечивают лобби и т.д. Но основная деятель-
ность этого управления – активная работа с зако-
нодательными органами, то есть там, где "песту-
ют" будущее благополучие общества.
Теперь, когда мы представляем себе основные
элементы, сопутствующие успешной деятельно-
сти, появляется возможность анализа функций,
которые руководители служб могут выполнять,
для того чтобы эффективно формировать цели в
организации информационных потоков и дости-
гать их.
Здесь начальным будет вопрос коммуникаций
и принятия решения, которые относятся к связую-
щим процессам, поскольку связывают функции
планирования, организации, мотивации и контроля
текущих телепрограмм. В некотором смысле руко-
водитель информационно-аналитического отдела
планирует решение, стимулирует выполнение ре-
шений руководства и т.д.
Основная цель коммуникационного процес-
са – обеспечение адекватного понимания транс-
лируемой информации. Однако сам факт обмена
информацией не гарантирует эффективности об-
щения с телеаудиторией. Но, чтобы лучше пони-
мать процесс обмена информации и условий его
эффективности, следует уточнить наши представ-
ления о стадиях этого процесса. Здесь можно вы-
делить четыре базовых элемента:
1. Отправитель – лицо или информационная
служба, генерирующая идеи или собирающая ин-
формацию и передающая ее.
2. Сообщение – собственно сама информа-
ция, закодированная с помощью смыслов и эмо-
ций в аудио-видеоряд.
3. Канал – средство передачи информации.
4. Получатель – телезрители, получающие и
интерпретирующие данную информацию.
Информация следует через взаимосвязанные
этапы:
1. Зарождение идеи;
2. Кодирование и выбор канала;
3. Передача;
4. Декодирование /2/.
Хотя весь процесс коммуникаций часто завер-
шается за несколько секунд, что затрудняет выде-
лять его этапы, рискну проанализировать их, чтобы
понять, какие проблемы могут возникать в разных
точках. Этот анализ подобен разглядыванию "каж-
дого кадра" короткого видеосюжета.
Зарождение идеи. Обмен информацей начи-
нается с формирования идеи или отбора информа-
ции. Отправитель решает, какую значимую идею
или сообщение сделать предметом обмена. Но
многие попытки именно здесь обрываются, по-
скольку отправитель недостаточно уделяет време-
ни на обдумывание своей идеи. Девиз этого этапа:
"Не говори, не начав думать". Здесь необходимо
четкое осознание – какие идеи предназначены к
передаче до того, как вы отправляете сообщение,
и уверенность в адекватности и уместности вашей
идеи с учетом конкретной ситуации и цели.
Кодирование и выбор канала. Идею отправи-
тель кодирует словами и аудио-видеорядом. Вы-
бранные символы должны соответствовать фор-
мам (устное сообщение, сюжет, интервью и т.д.).
В данном случае мастерство журналиста будет
заключаться в точном понимании психологиче-
ского механизма воздействия на телеаудиторию
информацией. Это показывает классический при-
мер движения информации и превращение знания
в действенное знание.
Передача – это третий этап по доставке ин-
формации к потребителю. Здесь важны будут оче-
видные истины для телевизионщиков – время и
место действия и т.д.
Декодирование. Телезритель вынужден рас-
шифровать сообщение. Но он это будет делать в
условиях своей роли (возрастной, социальной,
половой, образовательной и т.д.). Началом этого
декодирования телеканал закладывает в цветовую
стилистику своих кадров желто-голубые тона,
подражающие главному символу и флагу страны.
Такая общность в восприятии, несомненно, объе-
диняет телеаудиторию.
Критерием качества коммуникационного про-
цесса нужно считать наличие обратной связи, ко-
торая доказывает актуальность диалога. Но также
умение СМИ преодолевать "шум" – искажения
передаваемой информации.
Однако важнее будет то, какие условия созда-
ет СМИ в среде телезрителей для "нужного вам"
процесса толкования полученной информации.
Но сначала следует соблюдать общие правила
ведения такого "диалога" с телеаудиторией, когда
информационная программа создает зрителю эти
условия, они известны:
236
Хабаршы. Журналистика, Баспа ісі, Жўртшылыќпен байланыс сериясы 2011 (30)2
1. Создание общего темпоритма; (все веща-
ние телеканала выстроено в одном энергичном
ритме и темпе).
2. Дикторы не напряжены или хмуры. Их за-
дача помогать зрителю "раскрепоститься" (хотя,
телеаудиторию он может только представить мыс-
ленно);
3. Говорящие выглядят и действуют легко и
заинтересованно. Слушание собеседника у них
граничит с пониманием, а не желанием найти по-
вод для возражений. Это хорошая актерская шко-
ла, и она весьма действенна.
4. Режиссер программы телеканала умеет
устранять любые раздражающие моменты (гость
программы может иметь привычку постукивать
пальцами о стол, шуршать бумагой и т.д.), а также
не перегружать информационный эфир излишним
музыкальным сопровождением, конечно, это не
может относиться к звуковым и визуальным от-
бивкам между сюжетами.
5. Если слово взял гость программы, ему дик-
тор сопереживает, как бы пытается встать на его
место.
6. Они умеют тактично прерывать собеседни-
ка в нужном месте, ибо нет ничего дороже эфир-
ного времени. Однако еще важнее не прервать его
мысль и дать говорящему возможность глубже
раскрыть суть излагаемого материала в дальней-
шем. Мало вопросов могут создать неуместные
паузы, много заставляют теряться гостя. Беда
телеведущих программ – задавать кучу вопросов
и самим же на них отвечать /3/.
Однако искусству передавать необходимую
информацию и при этом прогнозировать адекват-
ное ее восприятие аудиторией этих правил будет,
конечно, недостаточно. Сюда будут входить так-
же: восприимчивость к потенциальным семанти-
ческим проблемам – умение избегать двусмыслен-
ности произносимых фраз, если в данном случае
это не литературный прием. Употребление точных
слов – не общего характера – помогает выигры-
вать в результативности. А также это специфи-
ческий язык жестов, интонаций, позы, что может
вызывать противоречивые сигналы. Посылая гар-
моничные знаки, которые не содержат противоре-
чивых сообщений, можно добиться большей яс-
ности и понимания слов.
Эмпатия как один из способов коммуникатив-
ных связей имеет особое значение в эфире, когда
собеседник проявляет внимание к чувствам дру-
гих людей. Удачное применение эмпатии на теле-
канале может заметно уменьшить возможность
неверного понимания при декодировании сообще-
ния принимающей стороной, то есть, зрителем.
Люди по-разному воспринимают информацию:
одни склонны к структурированности, деталь-
ности и повторениям. Для других важна нефор-
мальная беседа. Третьи принимают информацию
тревожно и избирательно, и при этом истолковы-
вают сообщения, согласно капризам собственных
комплексов. Но эмпатия означает также честную
попытку увидеть ситуацию, поднимаемые про-
блемы в эфире с точки зрения другого человека.
Эта ложная позиция выдается как истинная, и она
очень похожа на так называемое «новое мышле-
ние». Здесь находится сама философия манипуля-
ций зрительским сознанием. Она выглядит весьма
реалистично при трансляции информации и под-
разумевает так же поддержание открытости в раз-
говоре. Здесь находится само острие информаци-
онной технологии, доступные пониманию только
профессионалу – новостийщику или психологу.
Потому что через эмпатию диктора (как ее отсут-
ствие) информация излагается или авторитарным
методом – монологом, не терпящим возражений
или современным методом нового мышления –
посредством диалогической речи, когда важна по-
зиция слушающей стороны /3/.
Новое мышление теперь считается основным
средством коммуникативных связей. Секреты его
просты, известный французский психолог Жан
Плеже говорил, что новое мышление состоит в
знании того, как встать на точку зрения партнера,
чтобы доказывать ему что-либо с его собственной
позиции".
Таковы лишь некоторые аспекты создания
новой открытой бизнес-структуры СМИ, которые
необходимо применять и использовать казахстан-
ским ведущим телеканалам. Правильное менед-
жеральное устройство отечественных СМИ на
современном этапе является залогом их успеха
и соответствия средствам массовой информации
международного типа в мировом информацион-
ном пространстве.
1. Маслоу А. Маслоу о менеджементе – СПб: Питер, 2002 – 416 с.
2. Зверинцев А.Б. Коммуникационный менеджмент. Рабочая книга менеджера PR. – СПб.: Изд. Буковского, 1995. – 267 с.
3. Лакан Ж. Телевидение. Пер. с фр. / Перевод А. Черноглазова. – М.: ИТДК «Гнозис», Издательство «Логос», 2000. – 160 с.
237
Динара иялова,
журналистика факультетіні
магистранты
ЖАҺАНДАНУ
МӘСЕЛЕЛЕРІ
ЖӘНЕ БАСПАСӨЗ
С приобретением независимости СМИ Казах-
стана обрела глобализацию и здоровую конку-
ренцию: наравне с государственными СМИ в
Казахстане появились и частные масс-медиа,
что для страны играет существенную роль в ре-
форме общественно-политической и социально-
экономической жизни. В статье на примерах
отечественных СМИ проведен анализ на тему
глобализации СМИ Казахстана.
With the acquisition of Kazakhstan's independent
media in Kazakhstan has found a healthy
competition and globalization: an equal footing
with state-run media in Kazakhstan came and
private media that the country plays a signifi cant
role in the reform of the socio-political and
socio-economic life. In this paper the examples
of national media was analyzed and world view
of the author on globalization of mass media in
Kazakhstan.
Е
ліміздің тап бүгінгі болмысы мен
әлемдік кеңістіктен өз орнын табуға
ұмтылысын мемлекетшілдік бастау-
лары деп айтуға толық негіз бар.
Қазір барлық елдер мен мемлекеттер
жаҺандану процесін бастан кешіруде, оның негізгі
өзегі - еркін таңдау және жеке бастама жасай ала-
тын жеке адам бостандығы идеясына негізделген
Батыс өркениеті болып отыр. Соңғы жылдары
жаҺанданудың бір тетігі ретіндегі батыстану –
бұл тек батыстың технологиялық жетістіктерін,
экономикалық
өндірісті
ұйымдастыру
тәжірибелері мен ғылыми-техникалық мәдениетін
қабылдау ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік
реттеудің (адам құқығы, жеке адамның тұлғалық
тұрпаты, діни сенімі, ұлттық төзімділік, әдептілік,
т.б.) мәдени-өркениеттік қалыптар кешенін де
қабылдау екені де таныла түсуде. ЖаҺандану
барысында Батыс мәдени құндылықтарының
басымдық танытуы көптеген ұлттарды үрейге са-
лып, ұлттың төлтумалық сипатының жоғалуына
түрткі болуы мүмкін деген қауіп сейілмей
отыр. Біздің елдің ғалымдары, ұлт мүддесін
көздеген азаматтар «Батыстың технологиялық
жаңалығына ұмтылу, экономикалық өндірісті
238
Хабаршы. Журналистика, Баспа ісі, Жўртшылыќпен байланыс сериясы 2011 (30)2
ұйымдастырудағы
жетістіктерін
игеру
–
қажеттілік, ал одан керісінше бүгінгі күнде руха-
ни тапшылыққа айналып отырған ізгілік, кісілік,
адамгершілік, бауырмалдық, әдептілік, тәрбиелік
мазмұн іздеу – бос әурешілік» деп пікірлер ай-
туда. Алайда осыған қарамастан бүгінгі күндегі
басы ашық мәселенің бірі – қазақ қоғамы қазір
қарқынды түрде жүріп жатқан жаҺандану
үрдісінің ықпалынан оқшауланып өмір кеше ал-
майды. ЖаҺандануды әрбір ұлт, әрбір этнос,
әрбір мемлекет өзінің болмысына бейімдеп сіңіре
алғанда ғана осынау қауіпті болып көрінетін
құбылыс керісінше ел игілігіне қызмет ететін бо-
лады.
Осынау жаҺандану үрдісіне қалай жұтылып
кетпейміз деген сұраққа негізгі татымды жауап,
ол – ұлттық тәрбиеге арқа сүйеу. Қазіргі кезеңде
әлемнің әр түкпірінде өткір қойыла бастаған ең
өзекті жайдың бірі – осы ұлттық тәрбие мәселесі
болып отыр. Ол жайдан-жай емес, әрине. Ұлттық
тәрбиенің ең маңызды тұсы адамды ойлануға
үйретуі. Бұлай дегенде әрбір жеке адам ең ал-
дымен өзінің белгілі бір ұлттың мүшесі екенін
іштей терең сезініп, санада сілкініс жасауы ке-
рек екенін, содан кейін барып жалпыадамзаттық
қоғамға лайық орнын белгілеуі қажеттігін сіңіруі
болса керек. Бұл жерде негізгі әңгіме арқауы
мемлекетшілдік, ұлттық сана, ұлттық ұстаным,
ұлттық мүдде туралы болып отыр. Өйткені, біздің
төлтума мәдениетімізді, қайталанбас ұлттық
болмысы¬мызды, ұлттық ой-санамызды, ұлттық
кейпімізді сақтап қалу бәрінен де маңызды мәселе
болып отыр. Қалай десек те ендігі жерде өзіндік
“менін” сақтауға ұмтылған жұрт ең алдымен
ұлттық тарихи жадын, бірегей ұлттық ой-санасын,
өзіндік дүниетанымын, ана тілі мен ділін, дінін
дәстүрлі мәдениетін аман алып қалу және оны
одан әрі дамыту жолында күреске түсетіні анық.
Олай болса, осы айтқаны¬мыздың бәрі ұлттық
тәрбиеге тікелей байланысты жүзеге асатынын
еріксіз мойындаймыз.
Ұлттық тәрбие туралы идея бүгінгі күн тала-
бы мен өмірлік қажеттіліктен туындап отыр. Қазақ
елінің әлемдік кеңістікте өз жолын таңдауы әрбір
қазақтың емін-еркін өмір сүруінің кепілі. Ол сөзсіз
ұрпақтар қамы деген ұғыммен үндеседі.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2010 жылы 26
қазанында Қазақстан халқы Ассамблеясының
XV сессиясында сөйлеген сөзінде “ең алдымен
білім мен тәрбие беру жүйесі арқылы, БАҚ-тарда
этносаралық қарым-қатынастар тақырыбын әдепті
жазу арқылы, қазақстандықтардың құқық тық
мәдениетін арттыру арқылы азамат тық біртектілікті,
қазақстандық қоғамдағы толеранттылықты дамыту
қажет» деген болатын. Бүгінгі еліміздің бұқаралық
ақпарат құралдарының алдында тұрған негізгі мақсат
- ұлттық сана-сезімі, тәрбиесі жоғары болашақ жа-
старды тәрбиелеу, сонымен қатар ұлттық сана-сезімі
қалыптасқан, ұлттық мүдденің өркендеуіне үлес қоса
алатын, ұлттық құндылықтар мен жал пыадам заттық
құндылықтарды өзара ұштастыра алатын толық
кемелді, ұлтжанды тұлғаны тәрбиелеу.
Қазақстан Республикасы ақпарат кеңістігінің
бәсекеге қабілетті болып даму жайындағы 2006-
2009 жылдардағы концепцияға сүйенсек, бүгінгі
күні информациялық нарықтың негізгі элементтері
қалыптасты. Егер, 1990 жылғармен салыстыр-
са оған дейін республикада бар болғаны 10
мемлекеттік газет-журнал басылып, эфирге 21 теле
және радиоканал шығатын (1). Ал 2006 жылғы 1
маусым да Қазақстанда жалпы информациялық
кеңістіктің жағдайы осындай болды: 7281 БАҚ
тіркелген. Мемлекттік емес БАҚ-дың үлесі 78 пай-
ыз. Тіркелген БАҚ-дың арасында тұрақты түрде
2479 жұмыс істейді. Мемлекетте кабельді және
эфирді-кабельді телевизия торларының 80-нен
астам операторы жұмыс істейді (Ірілері “Казин-
формтелеком”, “Секател”, “Алма-ТВ”, “Казцентр-
ТВ”, “КВК”). Мемлекеттің ішкі информациялық
нарығында шетелдің 2392 БАҚ-ы жұмыс
атқарады – 2309 газет-журнал, 83 телебағдарлама.
Шетел БАҚ-ның шамамен 90 пайыз орыс тілінде
таралады, 5 пайыз - ағылшынша, 5 пайыз - басқа
тілдерде (2).
Бұрынғы Мәдениет және ақпарат министр-
лігінің 2008 жылғы дерегі бойынша, республикада
тіркелген 8343 бұқаралық ақпарат құралдарының
ішінде 2544 – і жұмыс істейді; оның үстіне 215
электрондық БАҚ, 167 кабельді және екі спут-
ник операторы бар (3). Көріп отырғанымыздай,
ақпарат нарығы күн санап дамып келеді.
ЖаҺандану заманында бірыңғай ақпараттық
кеңістік сауда-саттық, қаржы, көлік, ақпарат
және технологиялық ағындарды қамтамасыз
етіп, экономикалық процестерді жеделдетуге
мүмкіндік туғызады. Екінші жағынан бүгінгі күні
әлемдік БАҚ кейбір аймақтар мен жеке мемлекет-
терге ақпараттық ықпал етіп, жергілікті халықты
өздерінің идеологиялық құрсауында ұстап
отырғанын көріп жүрміз.
Қазақстанның рухани, экономикалық, сая-
си, қоғамдық өмірінің дамуына шетел ақпарат
құрылымдарының қатты әсер етіп жатқандығын
жоққа шығара алмаймыз. Осылайша еліміздің
шет мемлекеттердің ақпарат экспансиясының
құрсауында отырғанының куәгері болуда-
мыз. Бұл жерде мемлекетіміздің ақпараттық
қауіпсіздігі бірінші кезекте қорғалуы туралы
239
әңгіме туындайды. Бұл турасында Елбасы өзінің
“Қазақстан-2030” жолдауында былай деп жазады:
“Қауіпсіздік пен тұтастық мәселелерінде біз үнемі
қырағы болуға тиіспіз. Біздің көрсетіп отырған
және болашақта да көрсете беретін ізеттілігіміз
бен меймандостығымыз тіпті де аңқаулық пен
кіріптарлықтың көрінісі емес” деді. (4)
«Қай жұрттың баспасөзі мықты болса, сол
жұрттың өзі де мықты» - деген М.Дулатовтың
пікірінде
бүгінгі
күннің
ақиқаты
бар.
Қазақстанның мемлекеттігінің басты тірегі ұлт
болса, ал бұқаралық сананы жетілдіріп, қоғамдық
пікір қалыптастыратын құрал – бұқаралық ақпарат
құралдары болып саналады.
Тәуелсіздік алған жылдан бері Қазақстанның
қоғамдық-саяси және экономикалық-әлеуметтік
өміріндегі реформалық ірі өзгерістермен БАҚ
нарығында да айтарлықтай өзгерістер орын
алғаны мәлім. БАҚ нарығында мемлекеттік БАҚ-
пен қатар жеке меншік саналатын ірі-ірі медиамаг-
наттар иелігіндегі масс-медиа дүниеге келді. Бұл
үдеріс, әрине БАҚ алаңындағы ақпараттардың
берілу әдістерімен қатар, олардың өңделуін,
бұқараға жеткізу және ұсына білу әдістерін де
өзгертті. Нарық ойыншылары саналатын әрбір
БАҚ-тың өз аудиториясы мен қоғамдық сананы
билеп-төстеуге ұмтылған саясаты қашан да елдегі
саяси оқиғалармен қатар өрбіп отыр. Уақыт өте
жіктеліп, құрылтайшылары мен шығармашылық
редакциялық топтың ұстанған позициясына қарай
жаңа бағыт, жаңа сарындағы БАҚ нарығы дүниеге
келді. Бұл нарықта мемлекеттік сипаттағы БАҚ-
пен қатар, оппозициялық, тәуелсіз және салалық
сипаттағы БАҚ өзара бәсекелістік алаңына
шықты.
ЖаҺандану үрдісіне қарамастан біздің
еліміздің бұқаралық ақпарат құралдары ұлттық
мүдде, елдік мұрат жолында әрқашанда тізе
біріктіріп, жұрт үшін жұмыла еңбек етулері қажет
екенін уақыт көрсетіп отыр.
1. Деннис Э. Беседы о масс-медиа. – М.: Вагриус, 1997. – 158 с.
2. Кузьмен О.В. Социология общественного мнения. – Новосибирск, 1996. – 102 с.
3. Солодухин Ю.Н. Российские средства массовой информации: являются ли они “четвертой властью”? // СМИ в по-
литических технологиях. – М.: Энигма, 1995. –204 с.
4. Кургинян С.Е. “Седьмой сценарий”. – М., 1992. – Ч. 2. – С. 190-196.
5. Мерилл Д. Беседы о масс-медиа. – М.: Вагриус, 1997. – 213 с.
6. Жүніс Е., Ашанова А., Ануарбекова А. Қазақ өзін қалай ұстауы керек? Қазақ əдебиеті, 15- 25 желтоқсан 2009
7. Əнуарбек А.¤нертапқыш, Қазақ əдебиеті, 16 қазан, 2009
240
Хабаршы. Журналистика, Баспа ісі, Жўртшылыќпен байланыс сериясы 2011 (30)2
Е
ліміздегі баспа ісіне қатысты
ғылыми жұмыстар əлі жан-жақты,
толық жүргізіле қойған жоқ.
Қазақстанның кітаптану саласын
зерттеу ісі де қалыптасып, жоғары дəрежеде да-
мып отыр деп айту да ерте. Сондықтан да баспа ісі
жəне кітаптану ғылымының өркендеуіне азғантай
болса да, үлесімді қосуды көздеймін.
Қазіргі кезде елімізде 300-ден астам баспа
ұйымдары жəне 800-ден астам баспахана ашы-
лып, жұмыс істейтіні жөнінде мəліметтер бар.
Міне, Қазақстандағы осынау баспаларда
белгілі бір бағыттарда жəне арнайы атаулар-
мен сериялы кітаптар шығару үрдісі бұрыннан
қалыптасқан.
Сонау ұзақ жылдар бойы жұмыс істеп келе
жаткан «Қазақстан» баспасында «Ғибратты
ғұмыр» сериясымен: Нұрғиса Тілендиев, Дми-
трий Снегин, Герольд Бельгер, Зия Сəмəди, Па-
вел Атрушкевич, Мұхтар Əлиев, Нина Қайыпова,
Шапық Шөкин, Ебіней Бөкетов, Нəзір Төреқұловқа
арналған кітаптар жарық көрген.
Қазақстанның бұрынғы көркем əдебиет баспа-
сы, 1964 жылдан «Жазушы» деп атала бастаған ба-
спа «Халық ауыз əдебиеті» сериясымен көптеген
«АРЫС»
БАСПАСЫНАН
ЖАРЫҚ КӨРГЕН
КІТАПТАРҒА СЫН
Достарыңызбен бөлісу: |