Лабораториялық сабақтың тақырыбы №11 Жануарлар биотехнологиясында қолданылатын объектілер. Зертханалық жағдайларда жануарларды ұстау және өсіру ережесі Лабораториялық сабақтың оқыту нәтижелері
Жануарлар клеткасының құрылысы мен метаболизмі
жүктеу/скачать 387,54 Kb.
|
| Жануарлар клеткасының құрылысы мен метаболизмі. Жануарлар жасушалары цитоплазмадан және тығыз ядролардан тұратын күрделі ұйымдастырылған түзілімдер болып табылады. Цитоплазмада жасушаішілік органеллалар бар: митохондриялар, рибосомалар және лизосомалар, цитозоль клеткаларының суда еритін ортасына батырылған эндоплазмалық желінің шороховатые және тегіс мембраналары. Клетка заттардың арнайы көлік механизмдерінің болуына байланысты сайлау өткізгіштігіне ие плазмалық мембранамен қоршалған. Жасушалық ядролар ДНК тасымалдаушы болып табылатын генетикалық ақпаратты сақтау үшін қызмет етеді (17-сурет).
Сурет 17-Жануарлар жасушасының құрылысы Митохондриялар жасушаны оттегінің қатысуымен заттардың тотығуы есебінен энергиямен қамтамасыз етеді. Оларда митохондрийдің өз ақуыздары да синтезделген. Бұл-жалпы ережеден ерекшелік. Барлық қалған жасушалық ақуыздар рибосомада синтезделген. Лизосомалар әртүрлі биополимерлерді ыдыратуға арналған ферменттер бар. Эндоплазмалық желі мембраналары жасушаның ішкі құрылымын (қаңқасын) қалыптастырады, оларда жасушаішілік заттардың айналуы, сондай-ақ бөтен текті қосылыстарды (ксенобиотиктерді) залалсыздандыру реакциялары жүзеге асырылады. Эндоплазмалық желінің мембраналарымен Гольджи аппараты байланысты. Гольджи аппаратында ақуыздардың химиялық модификациясы реакциялары, сондай-ақ резервтік және жасушадан секрецияланатын заттардың синтезі орын алады. Жасушаның сұйық бөлігі – цитозоль құрамында синтез ферменттері және заттардың анаэробтық тотығуы, сондай-ақ төмен молекулалы органикалық және органикалық емес қосылыстар бар. Жануарлар ағзасының маңызды функциялары: зат алмасу, өсу, даму, тұқым қуалаушылық беру, қозғалыс және басқалары ақуыздардың, нуклеин қышқылдарының және басқа да биологиялық белсенді заттардың қатысуымен көптеген химиялық реакциялардың нәтижесінде жүзеге асырылады. Жасушадағы зат және энергия алмасу метаболизм деп аталады. Жасушаның пластикалық алмасуының маңызды түрлерінің бірі-ақуыз биосинтезі. Ақуыз биосинтезі-матрицалық синтез принципі бойынша, яғни ДНҚ салынған жоспарға дәл сәйкестікте өтетін синтетикалық реакциялар тізбегі. Ақуыз синтезіне қатысады: ДНК-сақтайды және ақуыз молекуласының құрылымы туралы ақпаратты береді (амин қышқылдарының кезектілігі); и-РНК-ДНК-ген молекуласының учаскесінен тұқым қуалайтын ақпаратты кодтайды және оны ақуыз молекуласын жинау орнына апарады; т-РНК-амин қышқылдарын қосады және рибосома; р-РНК – рибосоманың құрамына кіреді (рибосоманың құрылымдық негізі); рибосомалар-ақуыз биосинтезі бар органеллалар полирибосомаларға біріктіріледі; ферменттер-биокатализаторлар, ДНҚ, РНҚ синтезіне, ақуыз молекуласының бастапқы құрылымының түзілуіне қатысады; АТФ-лтф энергиясы ДНҚ синтезі кезінде, РНҚ тасымалдаған кезде, ақуыз молекуласын құру процесінде аминқышқылдар жұмсалады; аминқышқылдары – ақуыз мономерлері; ЭПС (эндоплазмалық желі) – гранулярлы ЭПС, рибосома алып жүретін; ақуыз молекуласының синтезі жүзеге асырылады. ЭПС каналдарының ішінде ақуыз молекулаларының екінші, үшінші және төртінші құрылымы қалыптасады. жүктеу/скачать 387,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|