Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан қазіргі замандағы тарихы пәні Лекция сабақтарының жоспарымен мазмұны
Лекция №23-26 XX ғ. соңы мен XXI ғ. басындығы Қазақстан (1995-2000жж.)
жүктеу/скачать 0,96 Mb.
|
Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан қазіргі замандағы тарихы пәні-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қазақ КСР-дегі тілдер туралы Заң»
| Лекция №23-26 XX ғ. соңы мен XXI ғ. басындығы Қазақстан (1995-2000жж.)
Жоспар: 1.Қазақстандағы XX ғ. соңы-XXI ғ.басындағы саяси жағдай. 2.XX ғ. 90 жылдарының екінші жартысындағы Қазақстан экономикасы. 1992-1994 жылдары республикада совхоздар мен колхоздарды қайта кұру саясаты жүргізілді. 1987 жылдың басы ауыл шаруашылығында 51885 шаруашылық объектісі кұрылды. 47393 шаруа қожалығы; 991 шаруашылық серіктестігі; 2614 өндірістік кооператив; 399 акционерлік қоғам; 120 эртүрлі кзуымдастык; 95 мемлекеттік кэсіпорын; 273 колхоз; • 1997 жылдың алғашкы жартысында 2106 ауыл шаруашылық кәсіпорын шаруашылык жүргізудің мемлекеттік емес объектілеріне өзгертілді (1997ж.). Меншіктің жаңа нысандарының тұрақтануы өте күрделі экономикалық жағдайда жүргізілді. Ауыл еңбеккерлерінің экономикалық жағдайыныц тұрақсыздығының пайда болу себептері: Шаруашылық байланыстардың бұзылуы. Ауыл шаруашылығы мен өнеркэсіп арасындағы тауар алмасудағы баға теңсіздігінің (диспаритет) артуы. Құнсыздану. Бюджеттің жетіспеушілігі. Несиелік ресурстардың кымбаттауы. Экономикалык реформаны жүргізуде кешенділіктің, жан-жактылықтың болмауы. Өнеркәсіп өнімдерінің бағасы босатылғанымен (еркін баға), ауылшаруашылық өнімдерінің көптеген түрлеріне мемлекет тұрақты сатып алу бағаларын белгіледі. Жекешелендірілген кэсіпорындарға мемлекеттік тапсырыс берілді. Нәтижесінде, өнеркәсіп өнімдерінің бағасы ауылшаруашылык өнімдеріне қарағанда тезірек өсіп отырды. • Меншіктің барлық нысандарына, астық дайындауға берілетін мемлекеттік тапсырыс 1995 жылы тоқтатылды. Баға қайшылығыныц салдарлары: 1992-1996 жылдары баға деңгейінің жоғарылуы - 6,8 есеге есті; Агроөнеркэсіп кешені (АӨК) - 21 млрд. теңге жоғалтты. Ауылшаруашылық қүрал-саймандарын сатып алу бағасы жэне электр қуатының бағасы - 40%-га өсті. Жанар-жағармай материалдарының бағасы - 25%-ға артты. Табыссыз шаруашылықтар саны күрт көбейді. Шаруашылыктар өндірісті ете қымбатқа түсетін несие есебінен ғана жүргізе алатын болды. Ауылшаруашылығына белінген төлемдердің түрақты кешігуі қаражаттардыц құнсыздануына әкеп сокты. Нәтижесінде ауылшаруашылық кэсіпорындары банкротқа үшырауға жақындады (1994-1996 ж.ж.): Жыл бойына еңбекақы төленбеді. Шаруашылыққа қажетті тауар алуға каражат жетіспеді. 1995-1996 жылдары ауыл шаруашылығына коммерциялық банктер беретін несиелер қысқартылды (1996 жылы - 44%-га). • Егістік жерлер көлемі азайды: 1994 жылы - 35 млн. га. 1996 жылы - 25,6 млн. га. Топырақ деграциясы (эрозия, қайта тұздану) орын алды. • Мал жэне құс саны кеміді: 1991 жылы - 16,6 млн. 1997 жылы - 8,1 млн. (51%-ға кеміді). Ауылшаруашылық кэсіпорындары мал,астық, жанар-жағармай, косалқы бөлшектерді жұмысшыларға еңбекақы орнына төлеуге мәжбүр болды. 3.1995-2000 жылдары Қазақстан үкіметінің әлеуметтік саясаты. 4.1995-2000 ж.ж. мәдениет, ғылым білім және денсаулық. 90-жылдарда өнер мен әдебиет идеологиялық қысым азабынан босану кезеңінде болды. Халыктың өткен тарихқа,жеке тұлғаларға кызығушылығы және жеке адамға табынудың шындығын білуге ынтасы туды. Қазақ халқының ауыр тағдыры туралы жазылған күрделі шығармалар авторлары: І.Исенберлин, Ә.Кекілбаев, С.Жүнісов, КЛСүмаділов, М.Мағауин т.б. Қоғам мен жеке түлғалардың өзара қарым-қатынасы, тұрмыстың қилы мәселелері терең зерттелген еңбектер жазған жазушылар: Ш.Исабеков, И.Щеголихин т.б. Халықтың өткен тарихындағы қасірет шманды жырлаған азаматтық үнге толы азиялық шығармаларды дүниеге әкелген кынлар: Ж.Молдағалиев, Қ.Мырзалиев, М.Шаханов т.б. Халыктың өнер-айтыс дәстүрін жанғыртушы ақындар: М.Көкенов, Беркенова,Ә.Қалыбекова, Қ.Әбілов, т.б. Алматы жасөспірімдер театры Ш.Нұртазаның "Сталинге хат", М.Әуезовындағы театр Ж.Аймауытовтың "Ақбілек" пьесаларын қойды. 1991 жылғы республикадағы мәдени орындар: 5 тілде жұмыс істейтін 48 кэсіптік театр; 26 концерттік ұйым; 9 мыңнан астам клуб үйлері; 10 мыңға жуық көпшілік кітапхана;49 ұлттык-мәдени орталық. Ұлттық мәдениет күндері мен фестивальдарды, "Наурыз" секілді халықтық мерекелерді өткізу дәстүрге айналды. 90-жылдары өнер қайраткерлерінін қатары тандаулы есімдермен толықты: Қ.Байбосынов, Қ.Ахмедияров, Ж.Кэрменов, А.Мүсакожаева, Ж.Әубәкірова, Е.Құрман-ғалиев, Н.Өскембаева т.б.Халықтық музыканы дамытуда « Отырар сазы», «Сазген», «Адырна» секілді ұжымдар ерекшеленді. 80-жылдардың соңында ұлттық киноға өзіндік көркемдік ойы және идеялык ұстанымы бар кино жасаушылардың жаңа ұрпағы келіп қосылды. Шығармашылық жаңашылдығымен және әлеуметтік күйзелістердінақты көрсетуімен ерекшеленген фильмдер тобы: «Соңғы аялдама» - режиссері С.Апырьшов «Адамдар арасындағы бөлтірік» Т.Теменов. • «Бейбарыс сұлтан» - Ф.Мансүров.О.Рымжанов, С.Азимов, В.Рерихтың өткір проблемаға, шыншылдыкка құрылған соңғы деректі кино шығармалары-ерекше туындылар. Ең бір күрделі проблемаға душар болған мәселе - қазақ және басқа да ұлт тілдерін дамыту қажеттігі. Қазак тілінің жағдайы сын көтермейтін дағдарысқа ұшырады: Қалыпты жағдайда дамыған тіл 80 қоғамдық функцияны атқарса, қазак тілі бар болғаны 10 түрлі функцияда пайдаланылды. Қазақ тілі іс қағаздарын жүргізуден шеттетілді. 60-90 жылдары Көкшетау, Солтүстік Қазакстан, Ақмола, Қостанай, Шығыс Қазақстан облыстарында қазақ мектептерінің саны күрт қысқарды. Қала жастары ана тілінде сөйлей алмайтын деңгейге дейін төмендеді. Ата-аналар мен балалары әр түрлі тілде сөйлейтін жағдайға жетті. Тіл мәдениетіне деген мұндай теріс көзқарас қазақ халкының ғасырлар бойы қалыптасқан эдебиетіне, тарихына жэне салт-дәстүріне салқынын тигізді. Орыс тілінің мэдениетін көтеруге деген талап төмендеп, жаргондық сөздер көбейді. Қоғамды жаңарту жағдайында бұл келеңсіз құбылыстарды ашык талкыға салу мүмкіндігі туды. «Тіл туралы Заңның» жобасы жарияланып, жұртшылық талқылауына ұсынылды. 1989 жылы 22 кыркүйек - «Қазақ КСР-дегі тілдер туралы Заң» қабылданды. Қазак тілі - мемлекеттік тіл. Орыс тілі - ұлтаралық катынас тілі болып жарияланды. Республикада қазақ тілін қайта түлету және дамыту жөнінде жұмыстар аткарылды: 1990жылдың маусымынан 1991 жылдың маусымына дейін қазақ тілінде тэрбиелейтін 482 балабақша салынып, барлығы 1677 болды. Қазақ тілінде жалпы білім беретін 155 мектеп, 4 кәсіптік-техникалық училище ашылды. Іс қағаздарын қазақша дайындайтын жэне қазак тілінде басатын мамандар даярлайтын кәсіптік-техникалық училище жұмыс істеді. Алматы каласында, Қарағанды, Ақмола облыстарында татар және неміс тілдерінде оқытатын мектептер ашылды. Республикалық теледидар мен радио 6 тілде хабар таратты. 1988 жылы Қазақстан компартиясы ОК-нің қаулысымен 30-40жылдары және 50-жылдардың бас көзінде сотталып, жазаға ұшыраған казақтың даңқты ұлдарының есімі халқына кайтарылды. Ш.Құдайбердіұлы, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ж.Аймаутов, М.Дулатовтың шығармашылық мұралары ақталды. Қазакстан Компартиясы ОК-нің 40-жылдардың екінші жартысында жэне 50-жылдардың бас көзінде идеология мен ғылым мэселелері жөнінде қабылдаған біркатар қаулыларының күші жойылды. 1947 жылғы 21 қаңтардағы «Қазак КСР Лшһш Ачедамюйжггаг және әдебиет институтының дөрекі саяси қателіктері туралы» каулысы күшін жойды. 1990 жыл қыркүйек - Н.Назарбаевтың "30-40 ж.ж. аралығында және 50-ж. басында заңсыз қуғын - сүргіннен зардап шегіп, кейін ақталған азаматтарға жәрдем керсету жөніндегі шаралар туралы" жарлығы шықты. жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|