Лекция Дәріс тақырыбы: Сутегі. Оның химиялық қасиеттері мен қолданылуы Дәріс жоспары
жүктеу/скачать 355,28 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Электрохимиялық тәсіл.
| Физикалық тәсіл.
Кокс газын қатты салқындатып сутекті бӛліп алады. Яғни, тас кӛмірді 900 0 -1200 0 –та құрғақ айдағанда, ішінде 60%-ға дейін сутек бар, кокс газы деп аталатын газдар қоспасы түзіледі. Қоспадан сутекті бӛліп алу үшін оны салқындатады (- 190 0 С). Бұл жағдайда сутектен басқа газдардың барлығы сұйылып, сутек газ күйінде қалады. Электрохимиялық тәсіл. 1800 жылдары Карлейль мен Николсон электрохимиялық жолмен суды электролиздей отырып алғаш рет таза сутекті алды. Бұл тәсілден соң газдарды тазартуға арналған күрделі, әрі қымбат қондырғылар қажет болмайды. Сутектің химиялық қасиеттері Атом күйіндегі сутектің активтігі ӛте күшті: қалыпты жағдай ӛзінде-ақ күкірт, фосфор, мышьяк т.б. элементтермен қосылады, металл оксидтерін тотықсыздандырады, Cu, Pt, Ag сияқты металдарды тұздарының ерітіндісінен ығыстырып шығарады. Сутектің дейтерий, протий, тритий деп аталатын изотоптары бар (изотоптар дегеніміз - химиялық элементтің атомдық массасы әр түрлі, бірақ протон саны бірдей атомдар түрі.) Табиғатта дейтерий кӛп емес, протийдің 6800 атомына оның 1 атомы келеді. Сутектің кӛп жиналған жері су болғандықтан дейтерий де суда болады. Құрамында дейтерий бар су молекулаларын ауыр су деп атайды. Ауыр су атомдық энергия алуда қолданылады. Тотығу дәрежелері +1,-1. Инертті газдар мен асыл металдардан басқа элементтердің кӛпшілігімен химиялық қосылыстар түзеді. Күшті тотықсыздандырғыш болғандықтан F 2 – мен (қараңғыда - 252 0 С-та), Cl 2 -мен (жарықта) , O 2 -мен ( 550 °C –тан жоғары) әрекеттесіп тікелей қосылыстар (HF, HCl, H 2 O) түзеді. Сутекті кӛптеген металдардың (Cu, Fe, W, Re, т.б.) окситтерін тотықсыздандырады: CuO + H 2 = Cu + H 2 O Fe 3 O 4 + 4H 2 = 3Fe + 4H 2 O Сутек азотпен әрекеттесіп, аммиак (N 2 +3H 2 =2NH 3 ), күкіртпен күкіртсутек (Н 2 +S=H 2 O), кӛміртекпен жоғары температурада метан (C+2H 2 =CH 4 ) түзеді. Сілтілік және сілтілік жер металдармен әрекеттесіп гидридтер (LiH, NaH, CaH 2 , BaH 2 ,т.б.) түзеді. Сутектің аса маңызды реакциясына CO-мен әрекеттесіп, температура, қысым, катализатор әсеріне байланысына әр түрлі органикалық қосылыстар (HCHO, CH 3 OH т.б.) түзу жатады. Сутек элементтердің барлығымен бірдей қосылыс түзе алмайды, кейбіреулерінде ерімейді, бірақ кӛпшілігімен әрекеттеседі. Гидридтерді Б.Н.Некрасов олардың жалпы сипатына қарай үлкен бес топқа бӛлді. Әрбір топ элементтердің период жүйесіндегі орнына сәйкес келеді (1-кесте). жүктеу/скачать 355,28 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|