Парламенттің әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз

11) Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің үш мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды; Палаталардың бірлескен комиссиялары мүшелерінің тең жартысын сайлайды; Палаталар депутаттарының өкілеттігін тоқтатады, Республика Бас Прокурорының ұсынуымен депутаттарға ешкімнің тиіспеуі жөніндегі құқығынан айыру мәселелерін шешеді; өз құзырындағы мәселелер бой-ынша парламенттік тыңдаулар өткізеді; Үкімет мүшелерінің өз қызмет мәселелері жөніндегі есептерін тыңдайды және т.б.

2005 жылдың 4 мамырында Елбасы Н.Назарбаев Қазақстан Республикасы Конституциясының әлеуетін одан әрі пайдалану, Қазакстан қоғамы мен мемлекетін кезең-кезеңмен саяси жаңарту процесін жүзеге асыру, сондай-ақ Қазақстан Парламентінің рөлін арттыру мақсатында «Қазақстан Республикасы Конституциясының әлеуетін одан әрі пайдалану жөніндегі шаралар туралы» Жарлыққа қол койды. Жарлыққа сәйкес әлеуметтік-экономикалық блок министрлерін олардың кандидатураларын Парламент Мәжілісі мен Сенатының бейімдік комитеттерінде алдын ала талқылаудан кейін тағайындау практикаға енгізіледі. Сонымен бірге Қазақстан Республикасы дипломатиялық өкілдіктерінің басшылары олардың кандидатураларын Парламент Сенатының бейімдік комитетінде алдын ала талқылағаннан кейін тағайындалатын болады.

Аталмыш Жарлыққа сәйкес Республикалық бюджеттің орындалуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің Төрағасы және Елбасы тағайындайтын екі мүшесі олардың кандидатураларын Парламент Мәжілісінің бейімдік комитеті алдын-ала талқылағаннан кейін тағайындалатын болады. Бұған қоса Парламент Мәжілісіне Орталық сайлау комиссиясының төрағасы, оның орынбасары және мүшелері лауазымдарына кандидатура-лар жөнінде шешім қабылдағанға дейін осы мәселе бойынша Парламент Сенатымен консультация жүргізу ұсынылды. Елбасы Жарлығына сәйкес Парламент палаталарының төрағаларына Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің тиісті мүшелерін олардың кандидатураларын Республика парламентінің тиісінше Мәжілісі мен Сенатының пленарлық отырысында талкыланғаннан кейін тағайындау құкығы берілді.

Көріп отырғанымыздай, Парламенттің конституциялық өкілеттігі жетерлік. Бақылаудың және өкілеттік етудің жоғарыда айтылғандай айрыіқша кұдыреттерінің барлығы Конституция бойынша Қазақстан Парламентіне бекітіліп берілген. Осылайша, Қазақстан Парламентінің конституциялық өкілеттігі қазіргі уақытта барынша ауқымды және тиімді болып отыр.

Конституцияның Үкіметтің мәртебесі мен өкілеттіктерін белгілеуге жаңа көзқарастар тағайындағаны да өте маңызды Үкімет дербес әрекет ету жағдайында болады, яғни атқарушы органдар жүйесін басқара отырып, олардын қызметіне жетекшілік жасап және басқарушылық шешімдерді дербес қабылдай отырып, экономика мен әлеуметтік саладағы істің жағдайына толық жауап береді. Үкімет өзінің бүкіл қызметінде Рес-публика Президентінің алдында жауап береді, сондай-ақ Республика Парламентіне есеп береді, ал Үкімет мүшелері өз қызметтері бойынша Парламент палаталарына есеп береді.

1) мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабілетінің,

қауіпсіздігінің, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етудің негізгі бағыттарын әзірлейді және

олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;

2) Парламентке республикалық бюджетгі және оның атқарылуы туралы есепті ұсынады,

бюджеттің атқарылуын қамтамасыз етеді;

3) Мәжіліске заң жобаларын енгізеді және заңдардың орындалуын қамтамасыз етеді;

4) Мемлекеттік меншікті басқаруды ұйымдастырады;

5) Республиканың сыртқы саясатын жүргізу жөнінде шаралар әзірлейді;

6) Министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің, өзге де орталық және жергілікті

атқарушы органдардың қызметіне басшылық жасайды;

7) Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке

тағайындайды және қызметтен босатады;

8) Конституциямен, заңдармен және Президент актілерімен өзіне жүктелген өзге де

қызметтерді орындайды.

Үкіметтің жоғарыда аталған қызметтерінен заң шығарушы және атқарушы биліктің бір-бірін тежемелік механизмі орныққанын көреміз. Мысалы, Үкімет енгізген заң жобасының қабылданбауына байланысты Премьер-министр Парламент Палаталарының бірлескен отырысында Үкіметке сенім білдіру туралы мәселе қоя алады. Бұл мәселе бойынша дауысқа салу сенім білдіру туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегіз сағаттан кешіктірілмей жургізіледі. Егер Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірсе, Үкімет орнынан түсетіні туралы Республика Президентіне мәлімдейді. Орнынан түсуді қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселені Республика Президенті он күн мерзімде қарайды. Егер Парламенттің сенімсіздік білдіруіне байланысты Үкіметтің орнынан түсуі қабылданбаған жағдайда Президент Парламентті тарата алады.