Тақырып. Экспортқа рента салығы және Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу

1.Экспортқа рента салығының талаптары және экономикалық мазмұны.

2. ҚР жер қойнауын пайдаланушылар төлемдері және салықтарына жалпы сипаттама.

3.Пайдалы қазбаларға салынатын салықтардың экономикалық мазмұны.

4.Үстеме пайда салығының ролі және экономикалық мазмұны.
Лекция мазмұны:

     Келісімшарттың шеңберінде өндірілген шикі мұнай, газ конденсаты көлемін экспорттайтын жер қойнауын пайдаланушыларды қоспағанда, шикi мұнайды, газ конденсатын, көмірді экспортқа өткiзетiн жеке және заңды тұлғалар экспортқа рента салығын төлеушiлер болып табылады.

       Салық салу объектiсi

      Экспортқа өткiзiлетiн шикi мұнайдың, газ конденсатының, көмірдің көлемi экспортқа рента салығын салу объектiсi болып табылады.

      Есептеу тәртібі

Экспортқа нақты өткiзiлетiн шикі мұнай, газ конденсаты бойынша шикi мұнайдың, газ конденсатының көлемi белгіленген тәртіппен есептелген әлемдік баға негізінде есептелген экспортталатын шикi мұнайдың, газ конденсатының құны экспортқа рента салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады.

Экспортқа іс жүзінде өткізілетін көмірдің көлемін негізге ала отырып есептелген экспортталатын көмірдің құны көмір бойынша экспортқа рента салығын есептеу үшін салық базасы болып табылады. Экспортқа рента салығын төлеудің ақшалай нысаны Қазақстан Республикасы Үкіметінің шикі мұнай, газ конденсаты жөніндегі шешімі бойынша уәкілетті мемлекеттік орган мен салық төлеушінің арасында жасалатын қосымша келісімде белгіленген тәртіппен заттай нысанға ауыстырылуы мүмкін.

       Экспортқа рента салығының ставкалары

       Салық кезеңі

      Күнтiзбелiк тоқсан экспортқа рента салығын төлеу бойынша салық кезеңi болып табылады.   Төлеу мерзімдері:   Салық төлеушi бюджетке салықтың есептелген сомасын салық кезеңiнен кейiнгi екінші айдың 25-нен кешiктiрмей төлеуге мiндеттi.

       Салық декларациясы:      Экспортқа рента салығы жөніндегі декларация салық төлеушінің орналасқан жері бойынша салық органына салық кезеңiнен кейiнгi екінші айдың 15-нен кешiктiрiлмей табыс етіледі.

Салықтары мен арнаулы төлемдері. ҚР-ның салық жүйесінде табиғи ресурстарды, пайдалы қазбаларды, жер қойнауын пайдалануға байланысты бірқатар төлемдер бар,оларды шартты түрде салықтық сипаты бар табиғи ресурстар үшін төленетін төлемдер ретінде бір топқа біріктіруге болады. Оларға үстеме пайдаға салынатын салық, жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері, су үшін төленетін төлем,орманды пайдаланғаны үшін төлем және басқалары жатады. Аталған төлемдер негізінен ренталық сипатта болады,ө йткені олардың пайда болуы мен мөлшермелерінің шамасы шығарылатын және шаруашылық қызметте пайдаланатын материалды, шикізатты , минералды ресурстарды алу, тұтыну, олардың сапасы табиғат факторларымен байланысты болады.

Жер қойнауын пайдаланушы үшін белгіленген салық режімі тек қана ҚР–ның Үкіметі белгіленген тәртіппен жер қойнауын пайдалануға жасалатын келсімшартта айқындалады. Келісімшарттардың негізгі түрлеріне қарай жер қойнауын пайдаланушыларға салық салудың екі үлгісі белгіленген:

Бірінші үлгі жер қойнауын пайдаланушының Салық Кодексінде көзделген салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлерін төлеуін көздейді;

Екінші үлгі жер қойнауын пайдаланушының өнімді бөлу бойынша ҚР-ның үлесін төлеуін, сондай-ақ салық заңнамасында көзделген салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлерін төлеуін көздейді, оларға шикі мұнай мен басқа пайдалы қазбаларға салынатын акциз, үстеме пайдаға салынатын салық,жер салығы, мүлікке салынатын салық қосылмайды.

Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері мыналарды қамтиды:

1.Үстеме пайдаға салынатын салық;

2.Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері:

- қол қойылатын;

- коммерциялық табу;

- роялти