Пән тарих ғылымының теориялық негіздері, және оның әдіснамасы деп аталатын екі құрамдас бөлімдерден тұрады. Бұл пәннің әр бөлімі бір бірі-мен тығыз байланыста. Бірін мегермей екіншісін түсіну мүмкін емес. Тарих ғылымының теориялық мәселелері ғылымда кенжелеу қалған сала-ларының бірі. Кеңес дәуірінен бізге жеткен тарих ғылымындағы теориялық зерттеулер толығымен философ-ғалымдардың еншісінде болғаны белгілі. Бүгінде «Тарихи материализм» деп аталатын философия ғылы-мының бір тарауы мүлде ескерілмей қалған. Ағылшынның белгілі ғалымы Эдварт Галетт Карр «...многие со-временные историки мертвы в ввиду того, что у них нет теории. Но теория, которой им не хватает, есть теория истории, а не какая либо посторонняя теория» деп жазды(Что такое история?) Аталмыш пән тарихшы мамандарды дайындау процесінде ерекше орын алады. Өкінішке қарай, тарихтың әдіснамасы жөнінде ХІХ ғ. ба-сында негізгі ұғымдары қалыптасқанымен, оған осы күнге дейін мән беріл-мей келеді. Бүгінгі таңда тарихшы маманын дайындайтын факультет-тердің оқу жоспарларында бұл пән өз орынын таба алмай отыр. Бір қы-зығы тарихи зерттеулерде ғалым теорияларға сүйенгенмен, оны кейбір жоғары оқу орындарында оқытпайды. Ғылымдатеория мен медодологияны бөлк- бөлек қарастырады. Оның қисыны жоқ сияқты. Өйткені бұл екуі егіз ұғым. Екуінің де мағанасы бір, синонимдер. Сондықтан біз пәннің атауын тек «тарих ғылымының теори-ясы» деуді жөн көрдік.
Осы мақсатқа жету үшін мына төмендегі міндеттерді іске асыру қажет: 1. тарихтың пәнін оның салалары мен бөлімдерін,тарихи білімнің деңгей-лерін, тарихи сананың тұрлерін анықтау. 2.тарихтың ғылым болып қалыптасу белестерін анықтау, дамудың әр кез-еңіндегі тарих ғылымының деңгейлерін, тарихи ой-пікірдің эволюциясын, та-рихшылардың көңіл аударған проблемаларын, оларды қалай, қандай жолмен шешкендігін ашып көрсету. 3. тарих ғылымында теорияның алатын орнын анықтау. Тарихтың негізгі ғылыми проблемасы - таным теориясы. Оның ерекшеліктері және принцип-тері жазылатын тарихи шығармаларының объективтілігіне, шынайылы-ғына оқырманның сенімінен шығуына байланысты. Курсты оқыту барысы-ныда тарих ғылымының қоғамда атқаратын міндеттеріне де толығынан тоқталамыз. Тарих ғылымы гуманитарлы ғылымдар қатарына кіретін бо-ғандықтан, оның басқа ғылымдармен байланысын, сабақтастығын және олардың тарихқа әсерін, тарихтың оларға тигізетін әсеріне көңіл аудара-мыз.
