Литература Республикалық педагогикалық-әдістемелік журнал Республиканский педагогико-методический журнал
№5-6/2022 Қазақ тілі және әдебиеті. Русский язык и литература 26 ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРЫ
жүктеу/скачать 1,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1-тапсырма.
| №5-6/2022
Қазақ тілі және әдебиеті. Русский язык и литература 26 ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРЫ ЕТІСТІК Айнура РАЕВА №32 орта мектеп, Тараз қаласы Етістік – заттың қимылын сипаттайтын сөз табы етістік деп аталады. Қазақ тіліндегі сөз таптарының ішіндегі ең күрделі және қарымы ең кең грамматикалық категория. Етістік негізгі түбірде де, туынды түбірде де қимылдың іс-әрекеттің болуын білдіреді. Сондықтан етістік негізгі я туынды түбір күйінде болымды мәнді білдіреді. Оларды болымды етістік дейді. Мысалы: кел-ді – сен кел, бер-ген-біз – сен бер, ойна-сам, (ол) көр-іпті, (сен) айт-қансың т.б. етістіктердін түбірлері ойна, көр, айт. Болымсыз етістік – қимыл, іс-әрекеттің болма- уын, жүзеге аспауын білдеретін етістік. Қимыл, іс- әрекеттің яғни етістік білдіретін мағынаның жүзеге аспауы, болмауы арнайы грамматикалы амал- тәсілдер арқылы беріледі. Болымсыздық категориясының бірден-бір тұлғалық көрсеткіші -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе болымсыздық тұлғасы. Атап айтқанда, есімшенің -ған, -ген, -қан, -кен тұлғасы етістікке жоқ модаль сөзі, есімшенің, -ған, -ген, -қан, -кен, -атын, -тін,- йтын, -йтін, -ар, -ер, -р, -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек тұлғалы негізгі етістіктерге емес, кейде емен көмекші етістігі (құрамы: е көмекші етістікке -ме бо- лымсыз етістік тұлғасы мен -с болымсыз есімшенің қосымшалары қосылған) тіркесіп жасалады. 1-тапсырма. Қазақтың ұлттық ойындарын топтастыр. Болым- ды етістіктерді болымсыз етістікке айналдыр. Төзімділік – выносливость Батылдық – храбрость Ептілік – ловкость Жүйрік – быстрый Тартыс – борьба Мал терісі – шерсть скотины Қазақ халқының ұлттық ойындары – ептілікті, өжеттілікті, шапшаңдылықты, тапқырлықты талап етеді, олардың түрі сан-алуан. Олар: қазақша күрес, бәйге, көкпар, қыз қуу, тоғызқұмалақ, ақсүйек, тоғыз аяқ, теңге ату т.б. Көкпар ойнына кеңірек тоқталайық. Ойынның атауы “көк бөрте” (лақ) сөзінен шыққан. Дәстүрлі қазақ қоғамында Көкпарға жасқа толған серкенің семізі таңдалған. Семіз серке терісі жыртыл- майды. Орташа салмағы 20-30 кг кем болмауы ке- рек. Басқа малдың терісі жыртылғыш болғандықтан Көкпарға тартпайды. Көкпар жігіттердің күш-жігерін, төзімділігін, батылдығы мен ептілігін, ат үстінде мығым отыруын қалыптастырады. Сонымен қатар Көкпар – аттың қалай бапталып үйретілгенін, жүйріктігін де сынай- тын спорт. Көкпар жаппай және дода тартыс болып екіге бөлінеді. Жаппай тартыста әркім Көкпарды өзі иелік етуге тырысады. Дода тартыста құрамы бірдей екі топ сынға түседі. Мұны кейде марта тарту деп те атайды. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|