М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы


пьшагы бар. Қалың киімнің сыртынан киген мол сүр шапанның



бет87/126
Дата25.11.2023
өлшемі0,6 Mb.
#126489
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   126
пьшагы бар. Қалың киімнің сыртынан киген мол сүр шапанның
жагасы қара барңыт. Аягында байпагының қоныиіын барқытпен
комкерген жаңа қара етік. Алгашқы көрген жерден-ақ мынау
мырзасы екен дегізгендей (МӘуезов). (Тема - курсивпен, рема -
Кою әріптермен көрсетілген). Жолаушының бірі (Ақан) бүл мэтіннің
негізгі гипертемасы, ал сөйлемдердегі жеке темалар - шапанның
Жагасы, аягында
деген сөздер, жолаушының бірі тіркесімен тікелей
мағыналық түтастықта тұр. Аяң, шапанның жагасы сөздері —
бүпнді
(бізге таныс) құраушы бөлшектер, яғни гипертемадан туындаған
Дербес темалар. Ал ремалары тымақ, барқыт, етік -  семантикалык
сУбъектінің киімін, оныңтүр-түсін, байлығын сипаттауға негіз болып
т¥рған зат есімдер. Зат атаулары темада айтылған ойды онан с ^ ын
өРбітіп, дамытып сипаттап тұр. Олай болса, зат атаулары бүл үзікте
Ремалық басымдылық танытып отыр. Сондай-ақ заттық ремалык
басымдылық интерьерді, жалпы көріністі сипаттауда да байқалады.
Мысалы: (.Жан-жагына көз тастап еді) Самсаган жиырма
«ереует. Ішіне сабан тыққан жиырма жастың. Заманында өңі
105




цандай балганы белгісіз, көп жуылып көнетоз тартқап жиырма
одеяло. Жастықтан төмен одеяпдың үстінде үшкілдеп бүктеп
тастаган бүршік-бүршік жиырма қол орамал (Жиырма бірінші
кереуетте өзі жатыр)
(Ә.Кекілбаев).
Айдалада ж алгыз үй. Үй сыртында керме агаш. Оң жац
ңапталда үйіп, 
сыртын іиимен ңоршап қойгаи қоқыр-соқыр.
Қасында ауыз су әкелет ін екі-үш агаш кеспек. Үй алдында
қарауытқан үюлі телек
(Ә.Кекілбаев).
Бұл мәтіндегі жалпы көрініс оны кұраушы негізгі компонентгер
мен олардың кеңістіктегі өзара орналасу тәртібі арқылы сипатталған.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   126




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет