Кереует, жастың, одеяло, орамал, үй, керме агаиі, қоқыр-соқыр, агаш кеспек, тезек сиякты заттық ремапық басымдылықгар аркылы
жасалған интернат бөлмесінің іші мен айдаладағы жалғыз үйдің
айналасындагы көріністер оқырманның көз алдына самсап тұра қалады.
Көріністі сурет етіп тұрған да логикалық екпінді иеленген осы затгык
ұғымдар.
Суреттеу мәтіндерінде заттық ремапық басымдылықпен катар
сапалык-сындык ремалық басымдылыққа ие болатын үзіктерді де
көптеп кездестіреміз. Мысалы: Бүл уақытқа шейін бала қалпында жүрген Қарагөз енді ширатылган нәзік, үзын бойлы, қынай белді, толқынды қара шашы бар, түңгиық сүлу ңара көзді бойжеткен болыпты (М.Әуезов).
Бүл жігіттің жасы отыз шамасында. Орта бойлы, дөңгелек денелі, қысқалау мүртты, шоқша сақалды, сургылт беті дөңгелек жалпақтау. Суыц қарайтын қисыц біткен кішілеу өткір көзінде және түксиген қабагында өзгеше қаталдық бар. Кішкене мүрны көз, қабагьіна үйлеспейді (М.Әуезов).
Мүның інісі Тектігүл аныгында бойы биік, кеудесі т а л ы с т а й дейтін ңал сирагы ү ш н да сом біткен атан ж ілік азамат еді Баңтыгүл өзі де кесек, балуан денелі, иықты, кеуделі келген де, інісі Тектігүл бүдан бойга биік, бар сү й егі балгы н бола/пын (М.Әуезов).
Берілген суреттеу мэтіндеріндегі хабардың, ойдың шыққан тұсы,
темалар - Қарагөз, жігіт, Бақтшүл, Тектігұл сөздері. Логикалык екпін түскен сөздер (үзын бойлы, шощиа сақалды, балуан денелі) кейіпкерлердің түрін (физиологиялық, биологиялық), бет-аппетін, сын-
сымбатын айқын сипаттап, оқырман қиялында сұлу не көріксіз, жас
алде карт т.с.с. адамның сан түрлі бейнелерін сомдайды. Бүл ретге
сындық-сапалық ремалардьщ орны ерекше. Негізінен олар: сын
106
есімдер, сан есім дер, үстеулер, есімшелер, с а іш ш к мәнде
жұмсалатын зат есімдер т.б. Суреттеу мэтіндершдегі етістіктер
(статикалык суреттеуде) әр түрлі мағынаны білдірсе де, од объектіні
қабылдаған кезде бакылаушы назарындағы хабар ретінде ғана
қолдаяылады, элде болмаса суретті қабыддаушы, я автордың өзін, не
субъектіні көрсетеді. Соңғы мысалдардағы болатын, еді, болыпты т.с.с. етістіктер ойға өзек болмай, сапа мен иесінің уақыттық
арақатынасын суретті қабылдаушы арқылы жеткізіп тұр.
Субъекті өзін қоршаған дүниені, түрлі болып жатқан жағдайларды
ерекше сезіммен, көңіл-күймен өзінше қабылдайды. Өтіп жаткан
оқиғаларды өзінің көзқарасымен, ішкі жан дүниесімен сезінеді.
Мұндай суреттеу мәтіндерінде импрессивті (әсерлі) рема басым
қолданылады.
Ремалық басымдылыққа ие болатын негізгі сөздер
ішінде
сапалық-қатыстык
сын есімдер, үстеулер, көңіл-күй, хал-жай
мағынасында жұмсалатын экспрессивті-эмоционалды сөздер тобы
бар.
Мысалы:
