М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы
тоқтаган. «Қос іиалқар» қос босагага орнатқан күміс багана
жүктеу/скачать 0,6 Mb.
|
М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы-emirsaba.org
| тоқтаган. «Қос іиалқар» қос босагага орнатқан күміс багана
тэрізді е к і көл. Кешкі тымыцца тынып, жадырап жатцан су Щырын га н а ж а га с ы н а согы п дірілдейді. Ы шцынбайды, тітіркенбейді Ақырын соққан самал шалқир көлдің ақша бетін аймалап сүйгендей болады . Сүйген ж ерінде ирек із ңалады. Шапцар шімірігіп ышңынгандай болады (Ғ.МүсІрепов). Тұрақты -қозғалы сты қ ремалық басымдылык танылатын мэтіңцерде бір сапа, қасиет жойылады да, жаңа сапаға ауысып отырады (••■ дірілдейді. Ышцынбайды, тітіркенбейді - қозғалыстык реңк - тұрақіы Күй). Қандай басымдылыққа ие болмасын, мейлі, мәтін ішінде реманын еқі жакты сипатын байкаймыз: 1 • Рема сөйлем ішінде темага карсы қойылып, ойды дамытып катысым кызметін атқарады; 2. Күрделі тұтасым қүрамындағы кершілес сөйлем ремаларымен мағыналық байланысқатүсіп, мэтін бөлігіндегі өзекті (айтылар) ойды тудырады. Ремалар магына ортақтығын эрі мэтіннің актуалды мүшеленуін қамтамасыз етеді. Жогарыдағы мысалдардан байкағанымыздай, тілімізде акгуалды мүшеленбейтін сөйлемдер де бар (не темасы, не ремасы болмайды). Акіуалды мүшеленудің теориясына сәйкес мүндай сөйлемдерді нөлдік темалы, нөлдікремалыдейді. . Суреттеу мэтіні болмыстағы, шындык өмірдегі әр түрлі жа күйлерді (адамның биологиялык, психологиялык күйі, та иғат, К°ршагав орта, ялямнын; заттың тұрған орны т.б.) толықгай нактылал сипаттап береді. Бұл - суреттеу мэтінінің қатысымдык міндеті. 109 Гипертема мен ремалық басымдылықгардың арасындағы қарым- қатынас - оның құрылысы. Мэтіннің қатысым күрылысы мен оған енетін жеке сөйлемдердің қатысым құрылысы негізінде бүтін мэтін қатысымы қүрьшады. Мэтіннің актуалды мүшеленуінің компоненттері: мэтін темасы не гипертема жэне мэтін ремасы не ремалык басымдылыктар. Мәтіндерде біз сөз етпеген басқа да тем а мен ремалык қатынастарды айқындауға, соны ң н егізін д е сөйлемаралык байланыстардың сан түрімен кездесуге болады. Ол арнайы зерггеулерді қажететеді. жүктеу/скачать 0,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|