М үнай-газ ісінің негіздері: о қ ул ы қ. Астана: ф олиант
жүктеу/скачать 8,99 Mb. Pdf көрінісі
|
| §,
200 С 160 £ 80 Арақашықтық 141 жылуын жану шебінің алдындагы аймаққа береді. Жы- луды аса тиімді пайдалану жүріп, қоршаған ортаға жылу жоғалтуы күрт томендеп, қысылған ауаның меншікті шығыны 2-3 есеге азаяды. "Ылғал" жану 1800-2000 м-ге дейінгі тереңдіктегі шоғырлар үшін тиімді. 3.4.6.2. Химиялыц әдістер Қаттық жүйеде болатын үдерістердің механизмі бой- ынша химиялық әдістерді екі топқа біріктіруге болады: Қат қысымын үстап түру (ҚҚҮТ) үдерістерін физи- ка-химиялық жетілдірудің I тобы мүнай беруді арттыру үшін түрлі химиялық заттарды (қышқылдар, сілтілер, полимерлер, беттік активті заттар, т.б.) ңолдануға не- гізделген; II топ сүйық және газ тәрізді жүмыс орталармен (көмір- қышқыл газымен, жоғары қысымды көмірсутектік газ- дармен, еріткіштермен және т.б.) мүнайды араласа ығыс- тьфып шығару. I топқа айдалатын жүмыстық агентке (суға) табиғаты органикалық немесе неорганикалың қандай да бір химия- лық реагентті қосу арқылы ҚҚҮТ үдерісін жетілдіретін әдістер кіреді. Айдалған судағы химиялық реагенттің еруі немесе оларды қатқа жиекше түрінде беру судың көлемдік қасиеттерінің немесе су, мүнай жөне тау жы- нысы арасындағы бөліну беттерінің қасиеттерінің өзге- руіне бағытталған немесе салыстырмалы қозғалғыштық параметрлерін азайту маңсатында болады. Жеке реагент- терді пайдалану қатта тікелей химиялық айналулармен де байланысты. Мысалы, түздардың кристалдарының түзілуі су үшін фазалық өтімділікті азайтуы мүмкін не- месе оның түтқырлығын көбейтуі мүмкін. Кей кезде қат- тағы химиялық реакңиялардан мысалы, Н28 0 4 айдаған- да беттік активтік заттар, газдар, т.б. түзіледі, олардың өсерінен мүнай берушілік артуы мүмкін. Бүл топтың негізгі өдістері төмендегідей. 1. Беттік активтік заттарды қолдану. Беттік активтік заттар (БАЗ) қаттардың мүнайбергіштігін арттыру үшін 142 айдалатын суға қоспа ретінде қолданылады. Мүнай-су- газ-тау жынысы қаттық жүйесінің бөліну бетінің ауда- ны көп болады. Сондықтан қаттағы мүнайды сүзудің сипаты мүнай, су, газ жөне тау жынысы жанасу бетінің қасиеттеріне тәуелді болады. БАЗ-ды пайдалану, не- гізінен осы қасиеттерін (молекулалық беттік қасиет- терін) реттеуге бағытталған. Негізінен, ионогенді емес БАЗ немесе кейде аниондық БАЗ қолданылады. ТМД елдеріндегі кәсіпшілік жағдай- ларында ОП-ІО, ОП-7, ОП-4, превоңел "\ДГ-ОМ, превоңел \ҮЧ)Ғ, конокс і-109, тержитол сияқты ионогенді емес БАЗ және ДС-РАС, сульфанол НП-1, сульфанол НП-3, сон- дай-ақ АСҚ, ТОҚ, ҚА-нің өнімдері аниондық БАЗ ретін- де сыналып, енгізілді. ОП-ІО, ОП-7 жөне ОП-4 оксиэтилденген алкилфенол- дардың тобына жатады және олардың химиялық форму- лалары мынадай болады: с д + д а с д а я , мүндағы п = 8-10; т = 3-4 (ОП-4); 6-7 (ОП-7), 10-12 (ОП-Ю). Оларды этилен оксидін алкилфенолдармен конденсация- лау арқылы алады: С„Н2п +, С6НАОН + тС2НаО -> СпН2п +, С6Н40(С2Нл0 )тНп ДС-РАС аниондық БАЗ-ға жатады, олар - алкил-аромат- тық сульфоқышқылдарының түздары С^Н^+^АгЗО^Ма (п=8-12). Оларды керосин фракциясында 160-310°С неме- се каталитикалық газойль фракциясында 200-300°С бола- тын алкилароматтық қосылыстарды сульфаттау 8 0 ар- қылы, содан соң сілтімен бейтараптап алады. Сульфонал НП-1 жөне сульфонал НП-3 - натрийдің алкилбензолсульфонаттары, олар да ДС-РАС сияқты аниондық БАЗ-ға жатады. Оларды а - олефиндер не- гізінде парафиндерді термиялық крекингілеп алады. АСҚ, ТОҚ жөне ҚА реагенттері өндірістің қосалқы өнімдері (қалдықтары) болып табылады. ТОҚ реагенті (төменгі молекулалық органикалық қышқылдар) суда 143 еритін карбон ңышқылдарының қоспаларының негізгі заты ретінде болады жөне ол Волгоград мұнай өңдеу зау- ытының синтетикалы қ май қы ш қылдары цехының қышқылдық агыны (ҚА) болып табылады. ҚА реагенті құрамында негізгі заты ретінде шамамен 15% жогаргы молекулалық органикалық қышқылдар, спирттер, аль- дегидтер мен кетондар болады. АСҚ реагенті (алкилсулфатты қоспа) - синтетикалық каучук зауытының дивинил өндірісінің қалдығы мен алкилденген күкірт қышқылының өрекеттесуінің өнімі. Алкилденген күкірт қышқылы - Ж аңа Уфалық мүнай өңдеу зауытының бутан-бутилендік фракция көмірсутек- терін алкилдеу өндірісінің қалдығы. Екі бастапқы өнім де зөру емес жөне арзан, олардың өрекеттесуінен реак- ция өнімдерінде 7-9% алкилсульфаттар, 4-6,2% сульфо- қышқылдар, 47-53% әрекеттеспеген күкірт қышқылы болады. Қаттағы реагенттің өсері қүрамдас сипатта бола- ды. АСҚ пайдаланганда мүнайды жақсы ығыстырудың негізгі себептерінің бірі - сульфоқышқылдар, өсіресе суда еритін алкилсульфаттар сияқты активті БАЗ болуы, олар- дың концентрациясы 2,5% болғанда су-керосин шекара- сында фазааралық керілуді 1 мДж/м2-ге дейін төмендетеді. 2. Судың полимерлік қою лануы. Полимерлердің мұнай-көсіпшілік практикасында қолданылуының үш саласы бар: мүнай бергіштікті арттыру, тасымалдау жүйелерінің (қүбырлар, сорғылар, т.б.) элементтерінің гидравликалық сипаттамаларын реттеу, бүрғылау жөне оқшауландырғыш сүйықтарды дайындау. Полимерлерді өдетте өлсіз концентрациядағы сулы ерітінділер түрінде пайдаланады, оларды қат қысымын үстап түру жүйесіне жібереді. Ол кезде мүнай бергіштік коэффициенті артады. Судың полимерлік қоюлану өдісін қолдану кезінде сумүнайлық жанасудың бір қалыпты қозғалуына жағ- дай жасалынады жөне қаттың соцгы мүнай бергіштігі артады. Мүнайды ығыстыру үдерісін практикада жүзеге асыр- ғанда қатта жиектер жасау үшін алғашқы сатьвда қоюлан- 144 ған судың аздаған мөлшерін айдаған пайдалы. Содан соң көдімгі суды айдайды, ол ж иекті ңаттың тереңдігіне қа- рай итереді. М ұнай бергіш тікті арттыру үш ін әр түрлі нолимер- лер қолданылуы мүмкін, алайда, қазіргі түсініктер бой- ынш а белгілі бір тиімділіктері болатындары полиэтилен- оксидтер, полисахаридтер ж әне акриламид негізіндегі полимерлер. ТМД және шетелдерде көп қолданылатын- дары полиакриламидті реагенттер: түйірш іктелген жөне гель тәрізді полиакриламидтер ПАА (ТМД), Пушер-500 (АҚШ), С8-6 реагенті (Ж апония) жөне т.б. Түйірш іктелген ПАА - суда еритін, бөлш ектерінің шамасы 8 мм-ге дейін болатын аң, ж асыл немесе ңоңыр түсті, балңу температурасы 120°С болатын түйіршіктер. 40°С температура кезіндегі суда еру жылдамдығы 48 са- ғаттан аспайды. Сол кездегі ерімейтін қалдықты ң мөл- шері 5% аспайды. Реагенттің екі сортты шығарылады. Тауарлы ПАА "А" сортының қүрамында 50% кем емес акриламид полимері жөне 38% көп емес аммоний суль- ф аты болады . Р е а ге н ттің "Б " сорты нда поли м ердің молшері 45% -дан көп, ал аммонийсульфатының молшері 40%-дан кем болмауы керек. Өнімнің ылғалдылығы екі сортта да 16-20% -дан көп болмау керек. Реагент іс жү- зінде металға, ауадағы оттекке жөне суға химиялы қ ак- тивтілік көрсетпейді. Үсақтағанда, еріткенде жөне қоз- ғалғанда электрлендіру үдерісі болмайды. Түйіршіктел- ген ПАА - өртке, жарылы сқа қауіптілігі ж оқ улы емес заттар. Импорттап алатын Пушер-500 жөне С8-6 реагенттері тығыздығы 1,05-1,1 г/см 3, сусымалы массасы 0,6 г/см 3, түйірш іктерінің шамасы 0,25-1,6 мм, еру жылдамдығы жоғары, аң түсті үнтақ төрізді зат. Пушер-500 реагентінің 20°С температура кезіндегі еру жылдамдығы 0,5 саг.-қа ж уы қ, ал С8-6 реагентінікі - 1 сағ.-тан аспайды. Екі өнім де тауарлық күйінде қүрамында базалық акриламид по- лимерінің мөлшерінің жоғары болуымен (90% көп), аз- даган ерімейтін түнбалардың мөлшерімен (0,3% аз) жөне аммоний сульфатының болмауымен сипатталады. Пушер- 10-148 145 500 жөне С8-6 реагенттерінің ылғалдылығы 10% -ға жуың, гигроскопиялық емес, жемірліксіз және іс жүзін- де қысылмайды, пайдалану үдерісі кезінде электрлен- бейді, улы емес және жарылыс, өрт қауіптілігі жоқ. Гелъ тэрізді ПАА акрил қышқылының нитрилін тех- никалық күкірт қынщылымен сабындап, одан әрі қарай сабынданған өнімді аммиак суымен немесе ізбеспен бей- тараптандырып, алынған акриламидтің ерітіндісін сіл- тілік ортада тотығу-тотықсыздану иниңиаторлары көме- гімен полимерлеп алады. Техникалық гель тәрізді ПАА - негізгі заты 0-7% -дан кем емес суда еритін түтқырлығы жоғары реагенттер. Ізбеспен бейтараптандырылған ПАА — сүтті-ақ түстен сары түске дейін болатын түссіз коллоид- тар, ал аммиакты ПАА - ашың-сары, көкшіл немесе жа- сыл болады. Полиэтиленоксидтер ПЭО - сызықты қүрылымды, молекулалық массасы жоғары, химиялық формуласы (- СН2 - СН2 - 0)п болатын балауыз тәрізді термоплас- тикалың гомополимерлер. Бүл этилен оксидінің түрлі катализаторлар көмегімен полимерлену өнімдері. ПЭО суда және ароматты көмірсутектерде ериді. ПЭО не- гізгі кемшіліктері — уақытқа байланысты түрақсыз- дығы жөне полиакриламидтерде болатын қосымша кедергі эффектісінің болмауы. Дегенмен метас, коме- та, т.б. сияңты ПЭО белгілі бір жағдайларда қаттар- дың мүнай бергіштігін арттыру үшін қолданылуы мүм- кін. Метас - метакрил қышқылы (шамамен 53%) мен ме- такрил-амидтің (шамамен 45%) сополимері, ақ түсті кристалдық үнтақ түрінде шығарылады. Полимердің молекулалық массасы 2 • 106 тең. Метас бейтарап жөне қышқыл орталарда нашар ериді. Комета - метакрил қышқылы мен оның натрий түзы- ның сополимері, өнеркөсіпте екі түрде шығарылады: қышқылдық жөне түздық. Полимердің бейтараптан- ған, яғни түзды модификаңиясы суда жақсы ериді де, түтқырлығы өте жоғары ерітінділер түзеді. Кеуекті ор- тада аққанда бүл ерітінділер псевдопластикалық қаси- еттер көрсетеді. 146 Гипан - гидролизденген полиакрилонитрил - акрил қышқылының нитрилін сулы конденсат еріткіші орта- сында статикалық полимерлеп, одан әрі оны күйдіргіш натриймен гидролиздеу әдісімен алынатын реагент. По- лимердің химиялық формуласы: /-сн2 -сн-сн2-сн-сн2-сн-ч ' С(ЖН2 С Ш а ск 'п ал молекулалық массасы шамамен 105 болады. 3. Күкірт қышқылын айдау. Бүл өдіс қатта күкірт қыш- қылының жиектерін жасауға негізделген, ТатҒЗЖИмү- най институтымен жасалынған жөне негізінен Татарстан кәсіпшілігіне ендірілген. Мүнда ірі тоннал ық айдау үйым- дастырылған, оған қатта Н 8 0 4 жиектерін жасау үшін мүнай өңдеу зауыттарының күкірт қышқылдық қалдық- тарын, яғни алкилденген күкірт қышқылын (АКҚ) пай- далану мүмкіндік туғызды. Бірден қоршаған ортаны лас- тайтын өнімдерді көму мәселелері де шешіледі. Конңен- трациялы күкірт қышқылы қат жүйесімен активті химия- лық өрекеттесуге түседі. Бүл кезде мүнай бергіштіктің артуы мыналардың нөтижесінде болады: - Н28 0 4*пен мүнайдың көпшілік көмірсутектік ком- поненттерінің химиялық реакцияларынан беттік ак- тивтік заттардың түзілуі (I фактор); —сумен жуылған кеуектер мен жарықшақтарды ішіна- ра тығындайтын түздардың кристалдарының түзілуі (II фактор); - концентрациялы күкірт қышқылының қат жөне ай- далатын сулармен араласуы кезінде сүйылту жылуының бөлінуі (III фактор); - күкірт қышқылының тау жыныстарын қүрайтын карбонаттармен реакциясы (IV фактор). I фактор. Концентрлі күкірт қышқылы ароматты қатардағы көмірсутектермен айтарлықтай активті реак- цияласады, соның нөтижесінде сутек атомының орнын сульфо топ басады. Сондықтан осы өдісті мүнайды ішкі қаттық сульфирлеу деп ж иі атайды, ал шын мөнінде күкірт қышқылының қат жүйесіне өсері одан да көбірек. 147 Концентрлі күкірт ңышңылы кейбір нарафиндік көмірсу- тектермен де реакцияласады. Күкірт ңышңылының мү- наймен химиялық өрекеттесуі нәтижесінде кеуек орта- да, негізінен, анион активті БАЗ: алкиларилсульфоқыш- қылдар, алкилсульфоқышқылдар жөне осы қышқылдар- дың натрий түздары түзіледі. Қатта қышқыл эфирлер де, асфал ьтогендік қьппқылдар да, карбоидтар жөне т.б. жи- нақталады. Реакцияның барлық өнімдері қышқылдық гудронда болады. Қатта алынған БАЗ күкірт қышқылы- нан кейін айдалатын судың мүнай жуғыштың қасиет- терінің артуына жағдай тудырады. II фактор. Түздардың аз еритін кристалдарының түзілуі сульфат жөне сульфонат-иондарының кальций түздарымен өрекеттесуінің нөтижесінде болады. Осы кез- де түзілетін кальций сульфаты мен сульфонатының крис- талдары сумен жақсы жуылған кеуектер мен жарықшақ- тарды ішінара тығындайды, олардағы ығыстыратын судың түтқырлығын арттырады, соның арқасында айда- латын су массасының мүнайға қаныққан кеуектер бағы- тына қарай қозғалуына мүмкіндік беріледі, оның бөрі ығыстыру шебінің теңелуіне жөне қатты суландыруды қамту коэффициентін арттыруға әкеп соғады. III фактор. Сумен араласу нөтижесінде күкірт қыш- қылының концентрациясының азаюы қаттық жағдай- да температураның жөне сүйытылған жүйенің жылу мөлшерінің артуын болдырады. Осылайша окелінген жылудың көп мөлшері қаттық фл юидтердің түтқырл ы- ғының кемуіне мүмкіндік береді. IV фактор. Күкірт қышқылының қаттың карбонаттық компоненттерімен өрекеттесуі тау жынысы қаңқасының физикалық көлемінің азаюы жөне көмірқышқыл газ түзілуі салдарынан қаттың өтімділігінің артуына өкеп со- ғады. 1 тонна концентрлі күкірт қышқылын айдағанда 0,4 тоннаға дейін көмірқышқыл газы түзілуі мүмкін, ол жақсы мүнай ығыстырғыштық қасиет көрсетеді. 4. Қатты сілтілік суландыру. Сілтілік суландыру мүнай- су шекарасындағы фазааралық беттік керілуді азайтуға, сондай-аң сілтілі ерітінділердің белгілі бір жағдайларда 148 қозгалғыштың параметрін өзгертуге жөне ығыстьфу ше- бін теңестіруге мүмкіндік беретін түрақты сулы мүнай- лық эмульсиялар түзу қабілеттілігіне негізделген. Маман- дардың пікірінше бүл өдіс мүнайдың түгқьфлығы 50 МПа.с шамасында жөнеқаттың өтімділігі 50-100 МПа.с деңгейін- де тиімді болады. Кәдімгі суландыруға қарағанда салыстыр- малы тиімділігі қаттың өр тектілігі артқанда өседі. Қаттьщ сулардың жоғары минералдануы, әсіресе Са ионының мөлшерінің көп болуы өдістің өсерін төмендетеді. 5. Тринатрийфосфатты қолдану - тринатрийфосфат (ТНФ) жиегін айдау. Ең жақсы зертханалық мәлімет ТНФ конңентрлі ерітіндісін (5-15%) мүнай мен айдай- тын су арасына жиек түрінде беру арқылы алынады. Мүнай бергіштік коэффициентінің шамасы орташа есеп- пен 1,5 есе артты. Концентрациясы 1% дейінгі ерітін- ділер мүнай бергіштікті 1,1 -1,2 есеге арттыруды қамта- масыз етеді. Суға қарағанда ТНФ-нің сулы ерітінді- лерінің мүнай жуғыштық қасиетінің артуын үш себеп- пен түсіндіруге болады: - қаттың кеуек қүрылымының бетінің жақсы дым- қы лд ану ымен; - мүнай-су бөліну бетінде фазааралық керілудің аза- юымен; - ығыстыру шебінде іс жүзінде ерімейтін кальций жөне магний ортофосфаттар түздарының кристалдары- ның түзілуімен. Олар сумен жуылған арналарды таңда- малы түрде тығындап суды айдау шекарасын тегістеуге мүмкіншілік береді. II топқа мүнай мен ығыстырушы реагенттің өрекет- тесу үдерісіне негізделген өдістер жатады. Бүл үдеріс жанасу аймағында сүйықтардың физикалық қасиет- терінің өзгеруінің, молекулалық-диффузиялық масса тасымалдаудың жөне басқа да физикалық қүбылыстар- дың пайда болуының салдарынан ығыстырудың жоға- ры коэффициентін қамтамасыз етуі мүмкін. Өзара еритін жүйе - ол алғашқы кезде өр түрлі фазаларда бола- тын бірнеше заттардың (мүнай, ығыстырушы агент) 149 бөлу беттерін жойып, кез-келген қатынаста араласа ала- тын жүйе. Араластыру арқылы ығыстыру әдістері мына теңсіздікті сақтағанда ғана тиімді болады: V > У + V , к.с. а л ы н . қ а л . 7 мүндағы, Укс - араластыру арқылы ығыстыру әдісін пайдаланғандағы бетке шығарылатын көмірсутектік ш икізаттың (отынның) мөлшері; V — кәдімгі қазу әдістерімен алынған қорлар; V — қатта қалып қойған көмірсутектік жүмыстық агент мөлшері. Бүл ескертудің қажеттілігі сол — кейбір араластыру арқылы ығыстыру әдістері көмірсутектік газдар мен сүйықтарды пайдалануға негізделген. Араласатын мүнай мен жүмыстық агент қүрамына қысымға және температураға байланысты қоспа қат жағдайында сүйық немесе газ күйінде болады. Қазіргі кезде ТМД және шетелдерде жақсы зерттел- ген, зертханалық жағдайда тексеріліп, практикада сы- нақтан өткен бірқатар араластыру арқылы ығыстыру әдістері бар, солардың ішінен мыналарды көрсетуге бо- лады: жоғарғы қысымдағы "қүрғақ" газдыайдау, мүнай- ды "байытылған" газбен ығыстыру, мүнайды көмірсу- тектік еріткіштермен ығыстыру, көмір қышқыл газын айдау. Қандай да бір әдісті қолданудың тиімділігі тек геоло- гиялық-физикалық және технологиялық ғана емес, со- нымен қатар үйымдастыру-экономикалық сипаттама- лармен де анықталады. Сүйытылған мүнай газдарына, табиғи газ жөне мүнай өнімдерінің бағасының артуы, мысалы, АҚШ-да осы көмірсутектік жүмыстық агент- теріне негізделген әдістерді ендіру масштабына өсер етеді. 1. "Қүрғақ” газды айдау. "Қүрғақ" газдарды жоға- ры қысымда айдауды Кеңес ғалымдары өткен ғасыр- дың 40-жылдарында алғаш рет үсынған болатын. Қат- тан мүнайды жоғары қысымды көмірсутектік газдармен ығыстыру үдерісі қүрамы бойынша "туыс" жүйелердің олардың қасиеттері, қысымдары жөне температурала- 150 рына сәйкес әрекеттесуіне негізделген. Жоғары қысым- ды газды айдау нәтижесінде аралық ыгыстыру аймагы түзіледі. 2. Еріткіштерді айдау. Мүнайды көмірсутектік еріткіш- термен (араластыру арқылы ығыстьфу) қатқа көмірсутекті еріткіш пен "қүрғақ" газды тізбектеп айдауғанегізделген. Көмірсутектік еріткіш ретінде негізінен пропан мен бу- таннан түратын сүйытылған мүнай газы қызмет етеді. Әдістің тиімді болуы пропан-бутан фракциясы тек қат мүнайымен ғана емес, ығыстырылатын "қүрғақ" көмірсу- тектік газбен де жоғары емес қат қысымында жақсы ара- ласады. Қаттық мүнай-еріткіш жүйесіне сөйкес келетін пропан-пентан жүйесі үшін кризистік қысым 5 МПа-дан аспайды. Еріткіш-"қүрғақ” газ ж үйесінің кризистік қысымы 10-11 МПа-дан аспайды.Бүл кезде қат мүнай- еріткіштің араласу аймағы еріткіш-"қүрғақ" газ аймағы- на қарағанда қысымы төмен аймақтарда болады. Ендеше, көмірсутектік еріткіштің жиегімен ығыстыру өдісі айдау қысымы 10-11 МПа-ғадейінболғандақолданылуымүмкін. Бүл үдерісті ендіргенде қатта, өдетте кеуек кеңістіктің көлемінің бірнеше пайызындай болатын пропандық жиек жасалады, ол арзан агент-метан немесе метанды-су қоспа- сымен қозғалады. Бүл өдісті қолданудың негізгі кем- шілігі: түтас пропандық жиектің үзілуінің үлкен ықти- малдылығы, ол айдау көлемін арттыруды қажет етеді, қүнының жоғарылығы жөне пропанның тапшылығы. 3. Көмірқышқыл газын айдау. Соңғы кезде көміртектің (IV) оксидін араластыру арқылы мүнайды ығыстыру үшін көмірсутектік жүмыстық агенттерді қанағаттандырарлық ауыстырғыш деп қарастыруда. Бүл өдістің келешегі бар, өйткені ол қатқа көп мөлшер- де айдауға болатын, қол жетерлік химиялық агентті пай- далануға негізделген. Бүл өдістің технологиясы магис- тралдьщ тасымалдау, көп тонналық сақтау, қатқа СО ай- дау жөне тарату сияқты мөселелерді шешуді қажет етеді. Көмірқышқыл газын мүнайды толығырақ қаттан шыға- ру үшін пайдалану XX ғасырдың 40-50-жылдарында бас- талған болатын. 151 Қат жүйесіне С02 өсер етудің бірнеше сүлбасын көрсе- туге болады. Мүнайды газ тәрізді С02-мен ығыстыру. Көмірңыш- ңыл газын таза күйінде пайдаланғанда, бүл нүсңа кри- зистік температураға дейін және кризистік температу- радан жоғары кезде жүзеге асырылады. Мүнай-газды ығыстырудың кризистікке дейінгі екі фазалың үлгісі тек майда жатыстагы мүнайлы горизонттарды, сүзудің шектелген ңарңынында, ңат ңысымы С02 буының сер- пімділігінен асып кетпеген жагдайда ғана жүзеге асуы мүмкін. Мысалы, егер ңат температурасы 20-30°С болса, онда газ тәрізді көмірқышңыл газымен ығыстыру қы- сым 5,8-7,3 МПа-дан аспағанда ғана болуы мүмкін. Көптеген мүнай кен орындарының ңаттық температу- ралары көмірқышқыл газының кризистік температура- сынан (31,04°С) жоғары болады. Осындай температура- ларда мүнай-газ тәрізді С02 ығысу үдерісі теориялық жағынан термодинамикалық түргыдан шектелмеген, сондықтан да томен де, жоғары да ңаттық қысымда жүре береді. Бүл нүсқаның қүрамдастың сипаттамасы: ығыс- тырушы агент (газ фазасы) - көмірқышқыл газы, ығыс- тырушы орта (Р ат < Р ны болғандағы сүйық фаза неме- се газды-сүйық қоспа) - көмірсутектер. Практикада бүл үдеріс қат суы немесе бүрын айдалған су күйінде бола- тын қосымша фазаның болуымен қиындайды. Сүйытылған көмірқышқыл газымен ығыстыру. Бүл үдеріс ңат температурасы (31,04°С төмен) мен қысымы төмен болғанда, ягни көмірқышқыл газының буының серпімділігінен жоғары болғанда жүзеге асады, мыса- лы, қат температурасының айтарлықтай төмендеуімен сипатталатын қазу үдерісінің соңғы кезеңдерінде жүзе- ге асады. Сүзетін қат орталарының компоненттік сипат- тамалары жоғарыда келтірілгендерге үқсас болады. Араластыру арқылы ығыстыру. Бүл үдеріс газ төрізді де, сүйытылған көмірқышқыл газымен ығыстыру кезін- де жүруі мүмкін. Алайда, араластыру арқылы толың ығыстыру тек қысым араластыру қысымынан артық бол- ғанда ғана жүзеге асады. Бүл кезде бірнеше аймақ жүктеу/скачать 8,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|