М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
жүмыс. тірі тканьдердегі биоэлектрлік қүбылыстар
жүктеу/скачать 0,67 Mb.
|
жүмыс. тірі тканьдердегі биоэлектрлік қүбылыстаржануар денесіндегі электр тоғы туралы үғым xix ғасырдың екінші жартысынан белгілі. кейбір балықтардың (электр скаты, электр угоры т.б.) өз жемдерін электр тоғымен жансыздандыратыны сол кездің өзінде-ақ белгілі болатын. сол дөуірдегі кернекті оқымыстылардың бірі пристли нерв бойымен таралатын импульсты нерв бойымен ағатын "электр сүйығы" деп ойлаған. ал, бертолон түрлі аурулардың пайда болуын денедегі осы сүйықтың аз немесе көптігімен байланыстырған. жануарлар денесінде болатын электр тоғы туралы алғашқы үғымды қалыптастыруға өрекет жасағандардың бірі гальвани болып есептеледі. гальвани өз төжірибелерінде бақадан дайындалған препараттарды пайдаланды. мыстан жасалған ілгекке қыстырылған препаратты темір периласы бар балконға бекітіп қойған. жел шаиқаған кезде бақаның аягы темір перилаға тиген сайын аяқ еттері жиырылып, темірден тебіліп отырған. мұны ол жүлынды болатын тоқпен байланыстырған. 1792 ж. бұл тəжірибені вольта қайталады. аяқтың темір перилаға тиген кезде жиырылуын ол екі түрлі металл арасында потенциалдар айырмашылығы пайда болуынан деп түсіндірді. жүмыстын мақсаты: бақа етінен дайындалған препарат тканьдерінде электр тоғының бар екендігіне кез жеткізу. жүмыскд кажетті қүрал-жабдықтар: хирургиялық аспаптар жиынтығы, рингер ерітіндісі, гальваникалық пинцет, шыны пластина, шыны ілгек, миограф, кимограф, электр тітіркендіргіш. жүмыс бақамен орындалады. а) декапитацияланған бақаның омыртқа жотасын қайшымен екіге бөліп, артқы аяқ бөлімін төжірибе үшін қалдырады. салфетка арқылы омыртқа қалдығынан үстап, артқы екі аяқтың терісін сыпырып, препаратты ішкі органдардан тазартады. енді омыртқа жотасының екі жағына орналасқан нерв шоқтарын көруге болады. препаратты осы шоқтар арқылы гальвани пинцетінің ілгегіне қыстырады. бақаның аяғы цинк пластинкасына тиген сайын ет жиырылып, препарат цинк пластинкадан лақтырылып отырады. бүл қүбылысты түрлі металдар арасында электр тоғының пайда болу қүбылысымен түсіндіруге болады гальванидің бірінші төжірибесін схема бойынша бейнелеу. а - кыскышындағы браншаньщ біреуі (1) бақа денесімен нервтер шоғыры арқылы сегізкөз аймағында жанасады, ал екінші бранша (2) жанаспайды. б - қысқышында браншаныц екеуі бірдей бақа денесімен жанасқанда еттер жиырылады (1,2) б) препаратты шыны пластинканың үстіне орналастырыя, нерв шоғырына гальвани пинцетінің мыс ілгегін тигізсе, еттің жиырылуын байқауға болады. ii. гальванидың екінші төжірибесі /1794/. а) дайындалған бүлшық ет-нерв препаратын шыны пластинкаға орналастырады да балтыр етген кішкене түйір кесіп алады. нөтижесінде зақымдалған жөне зақымдалмаған учаскенің арасында потенциалдар айырмашылығы пайда болады. нервті шыны ілгекпен көтереді де зақымдалған жөне зақымдалмаған жерлерге бірдей тиетіндей етіп, еттің үзына бойына орналастырса, бүлшык еттің жиырылуын туғызады (19- сурет). . гальванидіңекіншітөжірибесі, а жөне б нервті етпен жанастырудың төсілдері. а - закымданған бұлшық еттегі биотоктың бар екендігін анықтайтын схема. 1 - ет; 2 - нсрв; 3 -шыны ілмектер; 4 - еттің зақымдалған аумағы; б - биотоктың закымданған еттен ет-нерв препаратына етуін көрсететін схема. 1 - бақаның сыртқы аяғының препараты; 2 - нерв; 3 - зақымданған аумағы бар ет; 4 - шыны ілмектер о) екі препарат дайындап, бірінші препараттың нервін, екінші препараттағы зақымдалған жерге тигізсе, бірінші препараттағы ет жиырылады. жүктеу/скачать 0,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|