М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан

Дəріс мазмұны:

1. 
   Гиподинамия
   
2. 
   Ой еңбегі
   
3. 
   Қажу
   
4. 
   Мақсаты іс əрекеттің жасқа байланысты ерекшеліктері
   

1 Гиподинамия

Қазіргі кезде' адам езіні'д еңбек жəне тұрмыс қажетіне бұл-шықет жұмысьщ аз пайдаланады. Сондықтан организм тіршілі-гінде ерекше жағдай гиподинамия (аз күш салу) мен гипокине-зия (аз қозғалыс) жиі кездеседі.
Гиподииамия деп адам организмінде өзгерістер тудыратын кимыл əрекеті қарқыныньщ шектелуін айтады. Бұл кейбір ауру-ларда, ғарышкерлерде (космонавттарда) байқалады. Өйткені олар ұзақ уақыт шағын кабинада жəне салмакісыздық жағдайда, ЯРНИ тіірек-қимыл аппаратьша гравитация əсері жойылғанда, жұмьгс істейді.
Ал гипокинезия бүлшықеттің аз энергия шығыны, амалсыз ұзақ тұлға қалпын сақтау, біркелкі қимыл, үйлесімді Кіозғалыс əрекетінің. жеткілжсіздігі сияқггы, себептерден туады. Бұл ұш-қыштардьгң, сүңгуір қайықтың бөлек орындарьгнда, қыстауларда жүмыс істегенде пайда болады. Ол өндірістік механизацияланған жұмыетарда да байқалады. Гиподинамия, адинамия күйін бұл-шыкет іс-əрекетін жоятын миорелаксант дəрісін егіп шақыруға болады. Гиподинамия мен гишжинезия адам организміне кауіпті жағдай туғызады. Сондықтан дəрігерлер оның организмге əсерін
толық білуі қажет.
Гиподинамия бірнеше түрге жіктеледі. Ең əуелі ол созылмалы жəне жіті болып екіге бөлшеді. Сонымен бірге бүкіл организм қозғалыс əрекеті тыйылатын жалпы гиподинамия жəне жеке бұл-шыкет қимылы шектелетін жергілікті гиподинамия болады. Кли-никада тағы екі түрі кездеседі: амалсыз жэне міндеттелген гипо-динамия.
Созылмалы гиподинамияда еңбек пен тұрмьюқа байланысты күнделікті қозғалыс белсенділігі төмендейді. Бүл көбінесе аз қи-' мылдайтын, отырып жұмыс істейтін кісілерде байкалады. Олар-дың организмінде мүшелер мен жүйелердің əрекеттік белсенділі-гі əлсіреп, реттеуші механизмдері нашарлайды. Сондықтан орга-низмңің əртүрлі əсерлерге шьгдамдылығы азаяды.
Қозғалыс белсенділігі көп жылдар бойы шектелсе,, бүлшықет талшықтарының атрофиясы туады. Ет талшықтары жіңішкеріп, гликоген мен энеррия қоры азаяды, маймен қатпарланады. Қоз-ғалыс іс-əрекетінің күші мен тезшділіг? азаядьг, қимыл үйлесім-Дігі төмендейді, еттер тонусы əлсірейді. Осынын. салдарынан түл-ға қалпы езгеріп, ауырсыну синдромы пайда болады,.
Гиподинамия зат алмасуьшың төмендеуінё мүмкіндік туғыза-ды. Энергия шығыны азайып, тотығу əсерленісінің қарқыны мен ферменттер белсенділігі төмендейді, газ алмасуы езгереді.
Адамдарда бүл жағдайда жүректің соғу күші əлсіреп, минут-тық көлемі азаяды. 'Сондьгқтан жүректіқ өз к-өлемі кішірейеді, миокардта деструкциялық өзгерістер байқалады. Қан тамырлары жүйесінде өзгерістер туады. Артерия тамырларьшың тонусы əлсі-реп, қан қысьшьІІ төмендейді. Капиллярда қан іркілі-п калады, сондықтан олардың қабырғасының суға жəне электролитке өткіз-гіштігі өзгереді. Будан дененің кез келген жерінде су і,ркілщ, ісщтер пайда болады. Бұлшықеттер жиырылмағандықтан лимфа арысы тоқтап, тканьдерге су жиналады.
Гиподинамия жағдайында антидиурездік гормонның аз түзі-тіршілік сыйьгмдылыіғы мен желдетілуі азайып, қан іркіледі. Он. жүрекшешң жұмысы кемігендіктен, қуьгсты веналарда қысым артып, бауырда қан жиналып қалады. Ол бауыірдьвд зат алмасу-ын, тосқауыл жəне баақа əрекеттерін тежейді. Осыдан, қан қы- сымының көбеюі ішектегі заттардың сіңіруін, сөл белу қарқынын төмендетеді, ас қорыту əрекеті бүзылады.
Гиподинамия жағдайында антидиурездік гормонның аз түзі-луінен полиурия (көп несеп шьпғару) байқалады. Сонымен қатар бүйрек шумақтарьшың кан ЭРЫСЫ күшейіп, альдостерон сөлінісін демеуші
.рениннің түзілуіне кедергі жасайды деген бюлжам бар. Организм аз козғалған жавдайда зат алмасуылық барлық түрі өзгереді. Адамның құрсақ пен бел аймақтарьщда май қыртыста-ры пайда болады, дене массасы артады. Бұлшыкеттер мен бауыр-дагы көмірсулар қоры азаяды, белок пен тұздар көп ыдырай-ды, кальций алмасуы бұзылрандықтан сүйек жүқарадьІ!. Дененің температурасы төмеңдейді.
Гиподинамия козғалыс жəне вегетативтіік əрекеттердің езара байланысын бүзадьг. Вегетативтіік езгерістерге кезеген жүйкенің' орталық тояусы холинергиялық əсе.рленістің əлсіреуі жəне сим-патикалық жүйкенін ықпалыңың күшеюі себепкер болады.
Жіті гиподинамия ҚОЗРЗЛЫС белсенділігің күрт қойған адам-дарда байқалады. Организмде жүйке ет аппаратының жумысы жəне оны вегетативтік жабдықтау жедел өзгереді (əсіресе аффе-ренттік серпіністер мен эндокриндік ықпал). Өйткені бұлшықет-тің əрекеті жəне ішкі арзалардың қызметі төмендейді. Əуелі ор- талық жүйке жүйесі зардап шегеді. Тамыр тонусы, зат алмасуы, жүйке орталықтарының өзара əрекеттесуі, уйқы, тəбет бұзылады, жүрек аритмиясы, бейбарабар əсерленіс туады.
Гиподинамияның амалсыз жəне міндеттеу түрлері клиникада ұзаққа созылатын ауруларда байқалады (есінен тану, кататония, бүлшықет əлсіздігі, ауыр жарақат, сүйек жегісі т. б.). Кейде кли-никада ол тыныс, жүйке, жүрек-тамыр, тірек-қимыл ауруларында əдейі қолданылады.
Жергілікті гиподинамия əрбір бұлшықет топтарының қозғалыс белсенділігі тыйылғанда (жуйке талшықтары зақымданса, гипстеп тану) т. ,б. пайда болады. Мұнда ет атрофиясы басталып, зат ал-масуы езгереді, оның ҚОЗРЫШТЫҚ қасиеті, гуморальдық затқа се-зімталдығы күшейеді.
Гипокшезия шектелген ҚОЗРЗЛЫС əрекетіне байланысты бола-ды. Оның мөлшері орындайтын жұмыс ерекшеліктеріне сəйкес ке-леді. Еңбек жəне турмыс жағдайында туатын аз қимыл адамра өмір бойы əсер етеді, оньщ денсаулырын бұзады. Оны гипертония

жүктеу/скачать 0,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: