М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
жүктеу/скачать 0,67 Mb.
|
Адам және жануарлар физиологиясы УМКД
- Бұл бет үшін навигация:
- Дəріс мазмұны
Əдебиеттер:Х.Н.Сəтпаева „Адам физиологиясы” 303-306 бет Дəріс №24Тақырыбы: Адамның мақсатты іс-əрекеті Дəріс мазмұны:Еңбек физиологиясы Дене еңбегі 1 Еңбек физиологиясыТірі организм еыртқы ортаның қубылмалы өзгерістеріне үнемі бейімделуі арқылы дамиды жəне жоғары сатыға көтеріледі. Ал бұл мінездің басты себепкерлігі (детерминанты) организмнің өз белсенділігінен туады. Мінез белсенділігін мұқтаждық ұйымдас-тырады. Мұқтаждық дегеніміз əрбір кезде пайда болатын жəне мақсатты мінез арқылы жойылатын организмнің маңыздьь қажет-тілігі. Адамдарда байқалатын мүқтаждықты тіршіліктік, əлеуметтік жəне мүратты мақсатарға сəйкес үш топқа бөледі. Тіршіліктік мақсаттар тағамдық, жыныстық, қорғаныс жəне т. б. іс-əрекеттер-мен қанағаттандырылады. Əлеуметтік мақсаттарға адамның ең-бектену, білім алу, мəдениеттік, қоғамда өз орнын табу- іс-əрекет-тері жатады. Мұратты мақсаттар таным жəне шырармашылык. мұқтаждықтарынан турады. Оның негізін бағдарлау — зерттеу қүрайды. - Адамның мəдени жəне тарихи дамуы, аталған мақсаттарға жету үшін, бірнеше өндір-істік қажеттілікті тудырады. Олар еңбек арқылы жүзеге асырылады. Еңбек адам организмің қалыптастыруда жетекші роль атқара-ды. Ф. Өнгельстің айтуынща, еңбектің арқасында қол жəне сөйлеу мүшелерінің əрекеті мүлдем жетілді. Онымен қатар ми, талда-. ғыштар жүйесі дамыды жəне психика қалыптасты. Сондықтан адамның түйсігі жəне ұғынуы кеңейді, еңбек қимылдары еріксіз атқарылатын болды. Ецбек — адамның өз мұқтаждығын қанағаттандыру үшін жа-сайтын мақсатты іс-əрекеті. Ол қоғаммен тығыз байланысты əлеу-метік категория. Өйткені еңбек адам тіршілігінің жəне тұрмыс қалпының қажетті шарты болып саналады. Еңбектену іс-əрекеттің организмге өтетін əсерін ецбек физио-логиясы зерттейді. Ол адам организмінің еңбектену кезіндегі əре-кеттік өзгерістерін тексереді. Сөйтіп, адамның денсаулығын жəне . жоғары жұмыскерлігін сақтау үшін, еңбекті ұйымдастырудың ре-жимі мен жүктемелердің организмге қолайлы түрлері мен əдісте-рін ғылыми тұрғыдан қарастырады. Адамның қимыл-əрекеті ете күрделі. Ол іс жүзінде организм-нің қозғалыс жүйесі — бұлшықеттердің қызметі арқылы аткары-лады. Сондықтан бұлшықеттердің іс-əрекетін жəне оның реттелу механизмдерін зерттеу еңбек физиологиясының маңызды саласы болып саналады. Бұлшықеттердің жүмысы едəуір энергия шығынын талап етеді жəне вегетативтік жүйелер (қан айналымы, тыныс, зат алмасуы, сыртка шығару т. с. с.) əрекетінде өзгерістер тудырады. Сонымен катар адамның еңбегі мақсатты іс-əрекеттен түрады, ол тəлім-тəрбие, үйрену жəне дағдылану істері арқылы қалыптасады. Қазіргі өндіріс жағдайларында адамның еңбек іс-əрекеті мен физиологиялық керсеткіштерін жүйелі түрде зерттеу ете маңызды -орын алып отыр. Мұны жүзеге асыратын ғылым саласын эргоно-мика деп атайды. Эргономика еңбектену процесінің жұмыс қүрал-. дары мен жағдайларының тиімді жолдарын іздейді. Ал еңбек фи-зиологиясы оның маңызды бір бөлімі болып есептеледі. Еңбектенудің қолайлы жағдайларын таңдап алу жəне жақсар-ту, өндірістің қосымша түрткілерінің • (шу, вибрация, қысым, ыл-ғалдық, химиялық заттар) зиянды' əсерлерінен сақтандыру мен кəсіби ауруларды болдырмау істерін. ецбек гигиенасы жүзеге асырады. Бүл мақсаттарды орындау үшін ол еңбек физиология- сының зерттеу əдістері мен нəтижелерін пайдаланады. Адамдар-дың еңбектену кезіндегі қарым-қатынасын ецбек психологиясы ғылыми тексереді. Еңбекті жағдайға байланысты дене жəне ой еңбегі деп екі топқа бөледі. Қазіргі кезде еңбектің бірнеше түрі кездеседі: көбі-несе бұлшықет белсенділігін тілейтін еңбек, механизацияланған, автоматизацияланған жəне қашықтан меңгеретін еңбектер, пара-сатты еқбек. жүктеу/скачать 0,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|