М. Р. Балтымова

180 
қуаттылығы. Әдеби шығарманың кӛркемдік түрін (формасын) 
құрайтын бӛлшектер, ерекшеліктер қандай десек, олар – 
композициялық, сюжеттік құрылысы, жанрлық ӛзгешелігі, 
сӛзбен бейнелеу тәсілдері, яғни тіл кестесі, поэзиялық шығарма 
болса – бұларға қоса ӛлең ӛрнегі, ӛлеңге тән ырғақ-интонация 
жүйесі, шумақ ұйқас түрлері. Олардың бәрі әдеби шығарманың 
бойында бір-бірімен байланысып, жалғасып, тұтас келіп, 
кӛркемдік жүйе дәрежесінде қалыптасқанда және сол 
шығарманың идеялық мазмұнымен ажырамас бірлік-бірлестік 
тауып, соны әсерлі жеткізгенде – сонда барып нақтылы 
шығармадағы кӛркемдік формаға айналады. Жазушының ӛмір 
шындығына бойлауы, оны сезініп түсінуі және сол шындықты 
сӛзбен мүсіндеп жеткізу шеберлігі – міне, осы екеуі кӛркемдік 
түрдің (форманың) жасалу шарты. Сӛйтіп, әдеби шығарманың 
кӛркемдік түрі дегеніміз сол шығарманың мазмұнына 
сәйкестендіріліп, әр түрлі бейнелеу құралдарын орнымен 
пайдаланып, кӛптеген сурет айшықтардан ӛрілген, бір жүйеге 
келтірілген ӛрнек. Оның мағыналы кӛркемдігі шығарманың 
идеялық мазмұнымен қабысуынан, мазмұн мен түрдің бірлік-
бірлестігінен туады. Осындай бірлестік негізінде кӛркемдік түр 
мағыналық сипат алады. 
Ҧсынылатын әдебиет тізімі: 
1. 
Алпысбаев Қ. Тарихи шығарма: таным мен 
кӛркемдік. – Алматы, 1999. – 346 б. 
2. 
Балтымова М.Р. Қазақ әдебиетіндегі тарихи 
проза: Оқу құралы. – Ақтӛбе, 2016. – 200 бет. 
3. 
Бердібай Р. Тарихи роман. Оқу құралы. – 
Алматы: «Санат», 1997. – 336 б. 
4. 
Елеукенов Ш. Қазақ әдебиеті тәуелсіздік 
кезеңінде. – Алматы: «Алатау», 2006. – 352 б. 
5. 
Қазіргі қазақ әдебиеті. Оқулық /Б.Ердембеков, 
Ж.Аймұхамбет, Р.Тұрысбек т.б. – Алматы: ЖШС РПБК 
«Дәуір», 2012. – 216 б. 
6. 
Сыдықов Т.С. Қазақ тарихи романы. – Алматы: 
Ер-Дәулет, 1996. – 252 б. 

жүктеу/скачать 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: