Мамаева Айгүл Еркінқызы Қазақ тіліндегі дисфемизмдер
жүктеу/скачать 0,92 Mb.
|
| Шіркіннің сөйлер сөзге тасуын-ай,
Аруағын сұлтанының басуын-ай. Ханымның мұрны кейкі, бойы аласа, Келбеті мегежіннің қашырындай. Көк иттей күшіктеген құнжың қағып, Жататын шығар тыр-тыр қасынып-ай. Тұрпаты ит-шошқадан былай емес, Байеке, көргенімді жасырдым ба-ай! (Шернияз ақын). Мұндағы дисфемистік теңеулер мегежіннің қашырындай, көк иттей күшіктеген ит-шошқадан былай емес. Ақын осындай дисфемистік теңеулердің көмегімен Баймағамбет сұлтанның ханымын масқаралайды. Шумақтарда келтірілген теңеулер -дай, -тей жұрнақтарымен жасалып өлеңге ерекше жағымсыз мағыналық реңк, көркем үйлесімділік беріп тұрғанын байқаймыз. Бұл теңеулердің негізі лексикалық зат есімдерден жасалынған. Өлең жолдарындағы -дай, -тей жұрнақтары өлеңде тіл элементтерінің стильдік ерекшеліктерін ашып көрсетуде ақын өз кейіпкерін нақтылап тұр. Жоғарыдағы Шернияз ақынның өлең жолдарына А. Сейдімбектің мына бір пікірі үйлесімді келеді. “Халықтың көркемдік шалымындағы, поэтикалық дәстүріндегі орныққан символдарға, қалыптасқан образдар жүйесіне, дәстүрлі теңеулерге табан тіреу арқылы ғана ақындар өзінің көп көңілінен шығар ойын көлденең тартып отырады” [111, 95 б.]. Әр түрлі сипаттағы дисфемистік теңеулер ақындарымыздың мына өлең жолдарында да кездеседі. Мысалы:
жүктеу/скачать 0,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|