Мамандығы: Қазақ филологиясы Орындаған: Еркімбек Аяулым Қабылдаған
жүктеу/скачать 53,37 Kb.
|
Еркімбек Аяулым СРС
- Бұл бет үшін навигация:
- Оғыз тілдері
| Бүгінгі жұмысымызда түркі тілдерінің ішіндегі оғыз тобы тілдеріне тоқталып, ерекшеліктерін саралап, әсіресе, фонетикалық ерекшеліктеріне көбірек назар аударуға тырысатын боламыз.
Оғыз тілдері немесе Оңтүстік-батыс түрік тілдері - ертедегі көне түркі тайпаларының бірі - оғыздардың (кейде ғұз, ұз) тілі. Түркі тілдерінің 6 бөлікшелірінің бірі. Қазіргі заманда Батыс және Орталық Азияда, Шығыс Еуропа елдерінде тараған. Оғыз тілі көне заманда кең тараған түркі тілдерінің бірі болғанымен, бүгінде ол өлі тілдер қатарына жатады. Ираника энциклопедиясының мәліметі бойынша оғыз тілдеріне: түрік, әзірбайжан, түрікмен, хорасан-түрік, өзбек тілінің хорезм диалектісі және афшароид диалектілері жатады. Оғыз тілдері, Британника энциклопедиясы бойынша әдетте үш топқа бөлінеді: батыс, шығыс және оңтүстік. Батыс тобына түрік тілі (Түркияда, Солтүстік Кипрде, Балқанда, т.б. сөйлейді), әзірбайжан (Әзербайжанда, Иранда, т.б. сөйлейді) және гагауз тілі (Молдавияда, Болгарияда, Украинаның Одесса облысында, т.б. сөйлейді). Шығыс тобына түрікмендер (Түркіменстанда және көрші елдерде сөйлейді) және хорасан-түркілер (Иранның солтүстік-шығысында) кіреді. Оңтүстік тобына афшар тілі мен туысқан диалектілер (Иран мен Ауғанстанда сөйлейді). Оғыздар тобына кіретін тілдердің ішкі жіктелуі қиын. Салар тілінің қалған оғыз тілдеріне қарсылығы орынды (ол бір кездері бір сөйлеу түрін бөліскен түрікменнің салыр диалектісіне барынша жақын). Қалған оғыз тілдері негізінен диалект континуумын құрайды, түрікмен мен әзірбайжан, әзірбайжан және түрік тілдерінің арасында өтпелі диалектілер бар. Гагауз тілі дәстүрлі түрде печенегтің қазіргі түрі ретінде түсіндірілді, ал әзірбайжан тілі түрік тіліне ең жақын болып саналды. Соңғы зерттеулерге сәйкес, түрік және гагауз тілінің бөлінуі 17 ғасырдың басында болған, ал әзірбайжан диалект аймағы негізінен 16 ғасырға қарай бөлінген [4] (бірақ 13 ғасырда бөліне бастаған). Оғыздар тобына мына тілдер кіреді: Жалақы; Солтүстік өзбек Иқан-Қарабұлақ Карамурцкий; Хорезм тілі (Өзбекстан, Түркіменстан және Қазақстандағы диалектілер тобы, А.Н. классификациясында.Самойлович хиуа-өзбек және хиуа-сартов диалектілері ретінде сипатталады және қыпшақ-түрікмен диалектілері болып ерекшеленеді) - өзбектің оғыз диалектісі; Хорасан-түркі – түрікмен және хорезм тілдеріне ең жақын, түрікмен тілінен әзірбайжан тіліне ауысқан сөйлеу түрі болып саналады. bojnurdi; түрікмен Трухмен (Солтүстік Кавказ түрікмені) – Солтүстік Кавказдағы, негізінен Ставрополь өлкесіндегі түрікмен диалектісі (этнолект); әзірбайжан Айналлу, кашкай, салчук және әзірбайжан тілінің басқа диалектілері де дербес тілдер ретінде қарастырылады; Афшари Соңқор-түркі – әзербайжан тіліне жақын, бірақ хорасан-түркі диалектілерімен кейбір ұқсастықтарды ашатын, алайда, тікелей байланысқа түспейтін оғыз тілінің түрі; Сирия-түркмен диалектілері түрікмен немесе түрік тілінің диалектілері; түрік Османлы (Селжұқ, Ескі Анадолы) † Кипр және балқан-түрік диалектілері Урум Цалка Қырым татарларының оңтүстік жағалау диалектісі Урум Азовтың оғыз диалектілері; гагауз тілі Балқан-гагауз шын мәнінде гагауз; Печенег — қара клобуктер, печенегтер, узес, гузелер, торктар, ковуйлер, түрпейлер, қайықтар, каспичилер, берендейлер атауларымен белгілі бірқатар түркі тайпаларының тілі. жүктеу/скачать 53,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|