3.
9
11
5
12
8
13
5
14
4.
Чакмактарга сан кой, барабардык туура болсун:
9 + = 11
8 + = 12
8 + = 13
8 + = 11
9 + = 12
9 + = 13
5.
Кыска жазуу негизинде маселе түз жана аны чыгар:
Mураттa — 7 жөжө
?
жөжө
Санжардa — ?, 5 жөжө
22
6.
Сандардын суммасын тап:
8 жана 5; 8 жана 4; 7 жана 5; 6 жана 5; 8 жана 3;
9 жана 2.
7.
62 + 34 46 + 4 30 + 40 53 + 7
47 – 22 59 – 9 70 – 20 27 + 3
1.
+
+ 6
9 + 6 =
1 5
9 + 1 + 5 = 15
6
5
4
3
2
Эсте сакта:
9 + 6 =
15
8 + 6 =
14
7 + 6 =
13
6 + 6 =
12
2.
8 + 4 9 + 5 7 + 5 6 + 4
8 + 5 9 + 2 7 + 4 6 + 5
3.
Спорт ийримине 9 футбол жана 6 баскетбол тобун
сатып алышты. Ийрим үчүн бардыгы болуп канча
топ сатып алышкан?
4. Mисалдардын чыгарылышын түшүндүр:
7 +
8 +
9 +
6 +
12
7 +
8 +
9 +
6 +
13
23
5.
Жадыбалдын негизинде маселе түз жана аны чыгар:
Бар болчу
Иштетилди
Калды
20 кг чие
кыямгa — 9 кг
ширеге — 6 кг
? кг
Чыгаруу: 1) 9
+ 6 =
кг иштетилген чие;
2) 20
–
15
=
кг калган чие.
Жообу: килограмм чие калган.
6.
Фигураларды тептериңе чий жана аттарын жаз.
1)
2)
3)
4)
7.
(60 – 50) + 5 (8 + 6) – 4 (9 + 5) – 14
(40 + 20) – 10 (9 + 3) + 3 (7 + 6) – 13
1.
+
+ 7
9 + 7 =
1 6
9 + 1 + 6 = 16
7
6
5
4
3
Эсте сакта:
9 + 7 =
16
8 + 7 =
15
7 + 7 =
14
24
2.
Үлгү боюнча аткар: 13 = 7 + 6.
14 = 9 +
15 = 9 +
16 = 9 +
15= 8 +
14 = 8 +
12 = 8 +
3.
Класстык китепкана үчүн 9 аңгеме, 7 жомок
китеп сатып алынды. Класстык китепкана үчүн
бардыгы болуп канча китеп сатып алынган?
4. Mисалдардын чыгарылышын түшүндүр:
14
9+
7+
8+
6+
15
9+
7+
6+
8+
5. Сүрөт боюнча мындайча чыгарылган маселелер
түз:
10 л + 5 л, 10 л + 2
л, 5
л + 2
л, 10
л – 5
л, 10
л – 2
л.
10 л
5
л
2
л
6.
Бир топ бакча балдары пластилинден 8 күчүк
жана андан 7 ге көп мышык жасашты. Балдар
бардыгы болуп канча оюнчук жасашкан?
7.
96 – 44 38 + 2 89 – 59 54 + 30
65 + 10 67 – 7 25 + 20 54 – 30
25
1.
+
+ 8
+
+ 9
8 + 8 =
2 6
8 + 2 + 6 = 16
9 + 9 =
1 8
9 + 1 + 8 = 18
8
7
6
5
4
9
8
7
6
5
Эсте сакта:
8 + 8 =
16
9 + 8 =
17
9 + 9 =
18
2.
9 + 6 8 + 6 9 + 4 7 + 7
9 + 5 9 + 7 8 + 5 8 + 4
3.
Бир жумада биринчи кол өнөрчү 9 сандык, экинчиси
болсо 8 сандык жасады. Эки кол өнөрчү биргеликте
канча сандык жасашкан?
4.
Жадыбал боюнча мисалдар түз жана аларды чыгар:
Кошулуучу
8
8
9
7
9
9
6
Кошулуучу
8
7
7
7
9
8
6
Сумма
26
5. 8 + 7 16
9 + 8
17
9 + 7
14
9 + 9
17
8 + 7
15
7 + 7
16
6.
Элнур биринчи күнү 9 бет, ал эми экинчи күнү
8 бет китеп oкуду. Элнур ошол эки күндүн
ичинде канча бет китеп oкуган?
7.
20 + (30 – 10) (34 + 20) – 4 (9 + 8) – 7
80 – (60 + 10) (28 – 8) + 9 (9 + 9) + 2
КОШУУНУН ЖАДЫБАЛЫ
1. Бир орундуу сандарды кошуунун жадыбалы.
+ 1
2
3 4 5
6
7 8 9
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18
Үлгү:
4
+
5
=
9
7
+
8
=
15
2.
Анвар чоң атасы менен короосуна 8 түп чие жана
андан 7 түпкө көп алма көчөтүн oтургузушту. Алар
бардыгы болуп канча түп көчөт oтургузушкан?
27
3.
Жадыбалдан жообу бирдей болгон мисалдарды тап:
7 + 5
9 + 2
8 + 6
9 + 4
6 + 6
8 + 5
9 + 3
7 + 6
9 + 5
7 + 7
6 + 5
8 + 4
4.
Сүрөттүн негизинде маселе түз жана аны чыгар:
1)
2)
9 м аркан
?, 2 м ге 9 м аркан ?, 2 м ге
көп аркан
көп аркан
? м
Чыгаруу: 9
+
2
=
м
Чыгаруу:1)
9
+
2 =
м
Жообу: Экинчи түрмөктөгү
2)11
+
9=
м
аркан
метр.
Жообу: Эки түрмөктөгү
aркан
метр.
5.
Мисалдарды чыгар жана жоопторун өсүп баруу тар-
тибинде жаз:
6.
Кайрагач дарагынын бийиктиги 9 м, терек кайрагачтан
3 м ге бийик. Терек канча метр?
7.
9 + 3
9 – 8
40 + 29
89 – 62
8 + 4
8 + 7
28 – 14
57 – 17
9+5
8+8
7+5
8+7
28
ТИК БУРЧТУКТУН
ЖАКТАРЫНЫН КАСИЕТТЕРИ
1.
Бардык бурчтары тик болгон төрт бурч-
тук
тик бурчтук деп аталат.
Тик бурчтуктун карама-каршы жак-
тары бир-бирине барабар болот.
Тик бурчтуктун төрт чокусу, төрт бурчу, төрт жагы
бар.
2.
9 + 7
7 + 5
36 + 4 – 10
29 + 1 + 7
8 + 6
6 + 6
57 + 3 – 20
48 + 2 + 9
3.
Көп бурчтуктардагы тик, андан чоң жана кичине
бурчтарды аныкта:
1)
2)
3)
4)
4.
Көлмөдө 9 өрдөк сүзүп жүргөн эле. Дагы бир
топ өрдөк келип кошулгандан кийин, көлмөдөгү
өрдөктөрдүн саны 14 болду. Канча өрдөк келип ко-
шулган?
5. Амал белгилерин барабардыктар туура болгондой
кылып кой:
40 5 = 45
59 9 = 50
80 3 = 83
27
7 = 20
60
4 = 64
39 9 = 30
29
6.
1) 19, 29, 39, 49, 59, 69, 79, 89, 99 сандарынан кийин
келген кошуна сандарды жаз;
2) 90, 80, 70, 60, 50, 40, 30, 20, 10 сандарынан мурда
келген кошуна сандарды жаз.
7.
8 + 8
9 – 7
37 + 3 – 5
22 + 8 + 4
9 + 5
7 + 6
46 + 4 – 2
57 + 3 + 5
КВАДРАТ
1. Ар бир фигуранын аталышын айт:
1)
2)
3)
4)
Бул фигура — квадрат.
Квадрат тын төрт чокусу, төрт бурчу, төрт жагы
бар.
Бардык жактары бир-бирине барабар болгон тик
бурчтук
квадрат деп аталат.
2.
Ушундай квадрат чий жана анын
периметрин тап:
3.
39 + 1
86 – 34
9 + 4
56 – 6
42 + 8
8 + 3
23 + 7
74 + 6
7 + 5
4.
Цирк тамашасында 9 жылкы жана 8 күчүк ка-
тышты. Тамашада бардыгы болуп канча үй жа-
ныбары катышкан?
30
5.
Мисалдарды ыңгайлуу усул менен эсепте:
1)
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9
.
Үлгү: 1 + 9 = 10; 2 +8 = 10; 3 + 7 = 10; 4 + 6 = 10.
10 + 10 + 10 + 10 = 40. 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 = 40.
2)
2 + 4 + 6 + 8 + 12 + 14 + 16 + 18
.
Үлгү: 2 + 18 = 20
6.
Фермер чарбасында бир уйдан 16 л, экинчи уй-
дан ага караганда 4 л ге көп сүт саап алынган.
Эки уйдан канча литр сүт саап алынган?
7.
40 + 27
76 + 13 38 – 30
(8
+
7)
– 5
54 + 22 22 + 13
29 –
20
(9
+
8)
+ 3
1.
Жадыбал негизинде берилген мисалдарды чыгар:
9 + 9
6 + 5
8 + 4
6 + 6
8 + 3
7 + 6
9 + 7
8 + 5
7 + 7
8 + 7
7 + 5
9 + 4
2.
Бир түрмөк бекасамдан чоң-
дордун тону үчүн 7 м, бал-
дардын тону үчүн 4 м кыркып
алынды. Түрмөктөн канча
метр кездеме кыркып алынган?
3. Амал белгилерин барабардыктар туура болгон-
дой кылып кой:
8
+
4 =12
9 6 = 3
9 2= 11
7
4 = 11
9
2 = 7
6 5= 11
31
4. Ар бир фигурадa канчадан чий иштетилген?
5.
50 см
– 20 см
70 дм
+
10 дм
40 дм + 10 дм
60 см
–
30 см
6.
Aкбар атасы экөө дыйкан базарынан 9 кг алма,
5 кг өрүк сатып алышты. Алар канча мөмө сатып
алышкан?
7.
9 + 4 (37 – 30) + 40 (60 + 20) + 3
8 + 5 (50 + 20) + 19 (80 – 40) + 5
ӨТҮЛГӨНДӨРДҮ БЫШЫКТОО
1.
Жадыбал боюнча мисалдар түз жана аларды чыгар:
Кошулуучу
9
8
7
9
8
6
7
Кошулуучу
3
4
5
2
5
6
4
Сумма
2.
Бир вазада 9 алмурут, экинчи вазада болсо
7 шабда лы бар. Алмуруттар шабдалыдан канча-
га көп? Шабдалы алмуруттан канчага аз?
3.
50 + 27 28 – 20 43 + 17 65 – 60
27 + 50 39 – 30 17 + 43 78 – 70
32
4. Мисалдарды түшүндүрүү менен чыгар:
5.
Сүрөттөр боюнча ушундайча чыгарылган маселелер
түз:
10 + 6;
10 – 6;
10 + 4;
10 – 4; 10 + 6 + 4.
6. Чакмактарга сан кой, барабардык туура болсун:
8 + = 16
9 + = 13
9 + = 17
9 + = 18
9 + = 15
8 + = 14
7.
Mектептин ашканасында 9 стол бар болчу. Ал жерге
дагы 8 стол коюлду. Ашканада бардыгы болуп канча
стол болду?
8.
62 + 8 85 – 5 76 + 24 60 + 40
43 + 7 38 – 8 57 + 32 90 – 50
15
12
16
13
14
11
17
9 + 6
8 + 8
8 + 5
9 + 3
8 + 3
9 + 8
7 + 7
33
18 ДИН ИЧИНДЕ БИР ОРУНДУУ САНДАРДЫ
OНДУК АРКЫЛУУ ӨTҮП КЕМИТҮҮ
1.
11–
11 ден 6 санын кемитүү үчүн сандар бөлүктөп ке-
митилет. Бул төмөнкүдөй аткарылат:
Биринчи усул. 1) Баштап 10 алынышы үчүн 11
ден 1 санын кемитүү керек:
11 – 1 = 10
2) 6 — бул 1 + 5 экендиги белгилүү. 11 ден 1 кеми-
тилди, дагы 5 ти кемитүү керек.
Демек,
10 – 5 = 5
Муну мындай жазууга болот:
11 – 6 = 5 же
11
– 6 = 5
1 5 11 – 1 – 5 = 5
Экинчи усул. 11 — бул 6+5 тен тургандыктан, ми-
салды мындайча чыгарууга болот:
11 – 6 = 5 11 – 5 = 6
Кыскача мындай жазылат:
11 – 6 = 5
11 – 5 = 6
6 5 5 6
2. Чакмактарга сан кой, барабардык туура болсун:
9 +
= 11 11 – = 5 8 + = 15
7 +
= 11 11 – = 6 9 + = 14
34
3.
Азык-түлүк дүкөнүнө 16 куту конфет жана печенье
алып келишти. Конфеттер 6 куту болсо, канча куту
печенье алып келишкен?
4.
29 + 1
57 + 3
64 + 6
36 + 4
48 + 2
16 + 4
75 + 5
13 + 7
5.
Кыска жазуу боюнча маселе түз жана аны чыгар:
1) 1-тарелкада — 11
2-тарелкада — ?, 6 га аз
Чыгаруу:
11 – 6 =
алмa.
Жообу: Экинчи тарелкада
алма бар.
6.
Эки кесинди чий. Биринин узундугу 7 см, экинчи ке-
синди андан 4 см ге узун болсун.
7.
9
+ 2 (80 – 50) + 9 (20 + 10) + 5
8
+ 3 (90 – 60) + 3 (30 + 30) + 7
1.
1
2
3
3
8
11
11 – 3 =
11 = 3 + 8
11 – 1 – 2 =
8
11 – 3 =
8
11 – 8 =
3
Эсте сакта:
11 – 2 =
9
11 – 3 =
8
11 – 4 =
7
11 – 5 =
6
2. Чыгарылышын түшүндүр:
11 – 4 = 7
11 – 4 = 7
1 3
4 7
35
3.
Талаада 11 кой оттоп жүргөн эле. 4 кой ажыратып
алынды. Талаада канча кой калды?
4.
11 – 2 + 9
11 – 1 + 4
11–
4 + 7
11 – 3 + 2
11 – 1 + 6
11–
5 +
4
5. Ар бир фигуранын аталышын айт. Ар бир фигуранын
канчадан жагы бар?
1)
2)
3)
4)
6.
Аэродромдо бир топ самолёт бар болчу. Ал эми 5
самолёт учуп кеткенден кийин, аэродромдо дагы 6
самолёт калды. Аэродромдо баштап канча самолёт
болгон?
7.
43 + 20
65 – 5
32 + 8
23 – 3
76 – 30
44 + 6
59 – 9
86 + 4
1.
1
6
7
7
4
11
11 – 7 =
11 = 7 + 4
11 – 1 – 6 =
4
11 – 4 =
7
11 – 7 =
4
Эсте сакта:
11 – 6 =
5
11 – 7 =
4
11 – 8 =
3
11 – 9 =
2
2.
11
–
6 + 5 11 – 3 + 8 11 – 9 + 6
11
– 7 + 6 11 – 8 + 7 11 – 5 + 8
36
3.
Жадыбал боюнча маселе түз жана аны чыгар:
Бар болчу
Сатылды
Калды
48 кг
печенье
эртең менен — 20 кг
түштөн кийин — 10 кг
? кг
4. 8 + 6 13
7 + 6 14
6 + 5 11
7 + 7 15
9 + 7 16
8 + 8 14
5. Биринчи фигурадан 1 чийди алганыңда,
ал жерде 3 квадрат калсын. Ал эми экин-
чи фигурада болсо, ошондой 3 чийдин
ордуларын алмаштырганыңда, 4 бирдей
кичине квадрат жана 1 чоң квадрат пайда
болсун.
6.
Бир бидондо 11 л, экинчи бидондо биринчи бидон-
догудан 6 л ге аз пахта майы бар. Экинчи бидондо
канча литр май бар?
7.
(80 – 50) + 9 (20 + 10) + 5 45 – (8 + 7)
(90 – 60) + 3 (30 + 30) + 7 28 – (9 + 3)
1.
2
1
3
3
9
12
12 – 3 =
12 – 2 – 1 =
9
12 – 3 =
9
12 – 9 =
3
12–
Эсте сакта:
12 – 3 =
9
12 – 4 =
8
12 – 5 =
7
12 – 6 =
6
37
2. Чыгаруунун түрдүүчө усулдарын түшүндүр:
12 – 4 = 8 12 – 5 = 7
12 – 5 = 7
2 2
2 3
5 7
3.
Анвар 12 барактуу дептердин 6 барагын толтурду.
Дептердин толтурулбаган канча барагы калды?
4.
11 – 2 11 – 4 12 – 3 12 – 5
11 – 3 11 – 5 12 – 4 12 – 6
5.
Жадыбал боюнча маселе түз жана аны чыгар:
Бар эле
Сатылды
Калды
12 вело-
сипед
2 дөңгөлөктүү велосипед — 3
3 дөңгөлөктүү велосипед — 2
?
6.
(80 – 50) + 7 47 + 3 – 20 28 + 2 – 10
(90 – 40) + 4 67 + 3 – 30 56 + 4 – 30
7.
12 – 4 8 10 + 2 11 11 – 8 12
1.
2
7
9
9
3
12
12 – 9 =
12 = 9 + 3
12 – 2 – 7 =
3
12 – 9 =
3
12 – 3 =
9
12–
Эсте сакта:
12 – 7 =
5
12 – 8 =
4
12 – 9 =
3
38
2.
Чакмактарга сан кой, барабардык туура болсун:
12 – = 8 11 – = 6 12 – = 6
12 – = 7 12 – = 3 11 – = 4
3.
Автопаркта 12 жеңил машина бар болчу. Эртең менен
андан 9 у белгиленген багыттар боюнча жумушка
чыгып кетти. Автопаркта канча машина калды?
4.
Биринчи кесинди экинчи кесиндиден канча санти-
метрге кыска? Экинчи кесинди биринчи кесиндиден
канча сантиметрге узун?
8 см
6 см
5.
Кыска жазуу боюнча маселе түз жана аны чыгар:
Телевизор – 12
?
Компьютер – ?, 6 га аз
6.
Сандардын айырмасын тап:
11 менен 4, 12 менен 5, 12 менен 7, 11 менен 8.
7.
58 + 2 38 – 30 12 – 4 +
8 (12
–
3)
+ 4
37 + 3 43 – 40 11 – 6 +
4 (11
–
5)
+ 4
1.
3
3
6
6
7
13
13 – 6 =
13 = 6 + 7
13 – 3 – 3 =
7
13 – 6 =
7
13 – 7 =
6
13–
Эсте сакта:
13 – 4 =
9
13 – 5 =
8
13 – 6 =
7
39
2. Амал белгилерин барабардыктар туура болгондой
кылып кой:
12 7 = 5 8 8 = 16 13 4 = 9
11 6 = 5 7 5 = 12 13 6 = 7
3.
Жомок китеп 12 беттен турат. Шайыргүл ошол ки-
тептин 5 бетин окуду. Ал дагы китептин канча бе-
тин окууга тийиш?
4.
Мисалдарды түшүндүрүп чыгар:
+
–
+
–
+
7
11
12
8
7
13
5.
Төмөнкү туюнтмалардын маанилерин тап:
9 +
5, 11
–
4, 8
+
8, 12
–
7, 9
+
8, 12
–
3, 7
+
5, 11
–
6.
6.
50 +
(12
–
7)
27
–
(7
+
4)
39
+
(13
–
5)
70 –
(11
–
5)
32
+
(8
+
5)
42
–
(12
–
8)
Достарыңызбен бөлісу: |