Совет А., Төлендіұлы С., Алипбаев Қ.
ҒАРЫШТЫҚ
МАТЕРИАЛТАНУ
Оқу құралы
Алматы 2021
КІРІСПЕ 5
ҒАРЫШТЫҚ ОРТА ЖӘНЕ ОНЫҢ МАТЕРИАЛДАРҒА ӘСЕРІ 10
ҒА жер маңы және планетааралық кеңістікте жұмыс істеу шарттары 10
ҒА материалдары мен жабдықтарына ғарыштық ортаның әсері 12
Ғарыш кеңістігі факторларын және олардың әсер ету әсерлерін жіктеу 12
ЖЖҒК әртүрлі салаларындағы сыртқы факторлардың кешенді әсері 16
Қазіргі және перспективалық зерттеулердің маңызды міндеттері 19
ҒАРЫШТЫҚ ТЕХНИКА МАТЕРИАЛДАРЫ 23
ҒА материалдарының негізгі түрлері 23
ҒА конструкциялары 24
ҒА құрастыру схемалары 24
Шағын ҒА 26
Материалдарды вакуумда буландыру және МІА-ны қалыптастыру 29
Материалдарды ионосфералық плазма бөлшектерімен тозаңдату 32
Атомдар мен молекулалардың бетімен әрекеттесу процестері 32
Атомдық оттегінің әсерінен материалдар бетінің эрозиясы 37
Материалдарды атомдық оттегінің бұзылуынан қорғау әдістері 39
Күн ультракүлгін сәулесінің материалдарға әсері 42
ҒА ішкі қоршаған ортамен газ алмасуы 43
Газ ағындарының материалдарға әсерін зерттеу әдістері 48
Бейтарап және зарядталған бөлшектердің жоғары жылдамдықты ағындарын құрудың жалпы принциптері 48
Жоғары жылдамдықты молекулалық сәулелердің газдинамикалық көздері 50
Электрофизикалық әдістермен жылдам атомдар мен иондардың шоғырын құру 52
Магнитоплазмодинамикалық үдеткіш ҒЗИЯФ ММУ 53
ҒАРЫШ АППАРАТТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫНА РАДИАЦИЯЛЫНЫҢ ӘСЕР ЕТУІ 58
Ғарыштық сәулелену модельдері 58
Ғарыштық сәулеленуді зерттеудің бастапқы кезеңдері 58
ЖРБ модельдері 61
ҒКС модельдері 65
ГҒС модельдері 68
Сәулеленудің затпен әрекеттесуі 69
Негізгі терминдер мен анықтамалар 69
Иондаушы сәулеленудің зат арқылы өтуі 71
Сіңірілген дозаларды есептеу 81
Қарапайым конфигурациядағы қорғаныс экрандарының дозаларын есептеудің жалпы принциптері 81
Жер төңірегіндегі орбиталардағы дозалар 85
ҒА радиациялық жүктемелерді есептеуге арналған сәулелік модельдер 89
Монте–Карло әдісімен ҒА элементтерінде сіңірілген дозалардың таралуын есептеу 92
ҒА материалдарына иондаушы сәулеленудің әсері 96
Радиациялық әсер ету тетіктерінің ерекшелігі 96
Материалдарға радиациялық әсерді зерттеу әдістері 132
Зерттеулерді ұйымдастырудың жалпы схемасы 132
Радиациялық сынақтарды жүргізуге арналған зертханалық жабдық 135
ҒАРЫШТЫҚ ТЕХНИКАДАҒЫ НАНОМАТЕРИАЛДАР ЖӘНЕ НАНОТЕХНОЛОГИЯЛАР 146
Нанотехнологияның физикалық негіздері және наноматериалдардың қасиеттері 146
Өлшемді әсерлер 146
Наноматериалдар мен наноөлшемді құрылымдардың қасиеттеріне өлшемді әсерлердің әсері 152
Көміртекті наноқұрылымдар 162
Ғарыштық техникаға арналған наноматериалдар мен наноқұрылғылар 170
Нанокомпозиттер және биотектес наноматериалдар 171
ҒА борттық жабдықтарының элементтері 174
Ғарыштық ортаның наноқұрылымдарға әсерін эксперименттік және математикалық модельдеудің ерекшеліктері 183
Модельдеудің жалпы принциптері 183
Ғарыштық сәулеленудің наноқұрылымдар мен нанокомпозиттерге әсерін зерттеу нәтижелерінің мысалдары 188
Ғарышта наноматериалдар мен нанотехнологияларды қолдану болашағы 195
Ғарыш техникасына арналған нанотехнологияларды әзірлеу бағдарламалары 196
Болашақ ғарыш жобаларында наноматериалдарды қолдану 198
ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ 205
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 206