Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
| ...Дулатов, Байтұрсынов, Бӛкейханов,
Білемін бұл үш ердің айтпа жайын. Кешегі қара күнде болмап па еді, Бірі күн, бірі шолпан, бірі айым. Қазақ үшін шам қылған жүрек майын. Ақын міндеті – қазақтың ұлтын сүйген ұландары туралы кейінгіге сӛз қалдыру. Мұны кӛрегендік десе де болғандай. Кейін ұзақ жылдар бойы сол ұлылардың аты аталмай, шығармалары оқылмай, тарихымыздың “ақтаңдағына” айналарын Сұлтанмахмұттың сезімтал жүрегі сезінген болуы керек. Бас-қасын былай қойғанда, ақынның осы поэмасы – алаш азаматтарының тарихтан алар орнын айқындап беруімен бағалы. Ақынның іргелі жанрдағы кең құлашты қуатын танытатын кӛрнекті поэмасы – “Адасқан ӛмір” (1918). “Адасқан ӛмірдің” жанрын зерттеушілер лирикалық-философиялық, сюжетсіз поэмаға жатқызып жүр (А.Еспенбетов). Поэманың басты тақырыбы – қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік. Поэма “Мен – бала”, “Мен – жігіт”, “Мен тоқтадым”, “Мен – кәрі”, “Мен – ӛлік” атты бес бӛлімнен тұрады. Мұнда жалғыз ғана кейіпкер бар, ол – лирикалық қаһарман – “Мен”. Оқиға осы “Мен” арқылы баяндалып, соның ӛмірге, қоғамға деген кӛзқарасы арқылы сараланады. Бір ғұмырдың ӛмірге келгеннен бастап, ӛмірден ӛткенге дейінгі пәнидегі тірлігі, түйсігі, ой- танымы терең толғаммен жырланып, реалистік шындықпен суреттеледі. “Мен – бала” бӛлімінде ӛмірге келген сәбидің пәктігі, тазалығы, ӛмірге құштарлығы жырланады. Ол ӛзімен қоғам арасындағы алшақтықты, ертеңгі ӛмір қайшылықтарын әлі сезінбейді. Сондықтан да жаны таза, сезімі пәк. Мен ұжмақ періштесі, кӛңілім таза, Қандай нәрсе, білмеймін: бәле қаза. Еркімнің ұйғарғанын істеуіме, Ұғынбаймын ешкімнен бар деп жаза. Осы жолдардан Сұлтанмахмұттың еркіндік сүйгіш рухы елес бергендей. Ақын пайымдауынша, ӛмірге келу – адам үшін зор бақыт. Алда не күтіп 212 тұрғанына қарамастан, ӛмірге келудің ӛзі ұжмақ екенін ол ішкі түйсікпен сезінеді. Ол үшін бәрі таңсық, бәрі қызық, ӛмір – тек шаттық пен қуаныштан тұратын қызылды-жасылды дүние. Айналасындағы жан түршігерлік құбылыстар оның әлі санасына сіңе қоймаған. Адамның жүрегіне дақ түспеген, кӛңілін кір шалмаған тұс бұл. Яғни поэманың осы бӛлігінде нәрестеге тән сезімнің ұғымдық шындығы бейнеленген. Және де осы бӛлімде алда айтар ойларының, кейінгі тараулардың арқауы болар мәселелердің желісі тартылғандай. Кім біледі қоярсың еркімді алып, Кім біледі, жоярсың кӛркімді алып, Кім біледі бұл ерік, бұл кӛріктің – Жоғалғанын білмеспін қайда қалып. “Мен – жігіт” бӛлімінде лирикалық қаһарманның арманы, үміті артып, алдындағы мың сан таңдауға жігерлі қадам басқанын кӛреміз. Ол ӛз бақытына жету жолында кім болуға керек? Міне “...он бес – отыз арасындағы” жігітті толғандыратын осы нәрсе. Қиялы шартарапқа самғаған балаң жігіт ақыры нені таңдау керек деген сұрақтың жауабын табады. Бай болу, хакім болу, алғыс, атақ – жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|