Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
ХХ 5асыр
| Жіңішке сымға тартқан әні қандай,
Балауыз балбыраған тәні қандай. Ақыл-ой, мінез-кӛрік түгел келіп, Толықсып толып тұрған сәні қандай! Еріткен іші-бауырыңды кӛзі қандай, Бал тамған майда бұлбұл сӛзі қандай. Жұп-жұмсақ, бып-биязы ішке кіріп, Жаутаңдап жан күйдірген кезі қандай 50 . Қызыл гүлдей құлпырған, сұлулығымен сүйсінткен, ақылымен ынтықтырған Қамарды қатерлі әлдене күтіп тұрғандай. Тұла бойы ізгілікке толы, жұртқа сыйлы, бозбаланың кӛз құрты болған Қамардың ӛз құрбыларынан озық ӛзге де қасиеттері жетерлік. Автор Қамар болмысын ӛзгелерден оқ бойы оздырып тұрған басты белгі оқығандығында деп біледі. Сондықтан да ол – ӛз заманының озық ойлы қызы. 50 Торайғыров Сұлтанмахмұт. Екі томдық шығармалар жинағы. Т.2 .-Алматы, 1933. – 4 б. 202 Қамар қыз оқымаса нетер еді, Әуелі бұлтаң-сұлтаң етер еді. Кӛзсіз болса, алды-артын болжау қайда, Әркімнің жетегінде кетер еді, – деген сӛздердің автор аузынан айтылуы Қамардың ақылды да жан ретінде кӛрінуі – білімділік жемісі екендігінің Сұлтанмахмұт ұсынған бір дәлелі. Ақын Қамардың оқығандығын ӛз тағдырына ӛзі араша түсуге мүмкіндігінің молдығы ретінде кӛрсетеді. Оқымаған қазақ қыздары ӛз бостандықтары үшін күреспек түгіл, ол туралы ойлай да алмайды деген ойды меңзейді автор. Оқыған Қамар бейнесін оларға бағдаршам іспетті ұсынады. Білімді, парасатты қыз ғана теңдік жолында батыл қимылға бара алатынына сендіреді. Қамар образын сомдаудағы автор айтпақ болған ой мен тәрбиелік мән, міне, осында жатыр. Сұлтанмахмұт Қамардың еркіндікке қол созған саналылығын ӛзіндік түсінігі, ӛзгелермен қарым-қатынасы арқылы да нақтылай, аша түседі. Бұл - Қамар образының ӛзгеше сипатын айқын байқатумен қатар, жазушының ӛз дәуірінің ӛзекті мәселелерін кӛтеру тарапындағы ұстанған бағдары мен шеберлік тәсілдерін айыруға мүмкіндік береді. Қамардың Ахметке жазған хаттарынан оның ӛмір, қоғам жайлы түсініктері айқын аңғарылады. – Біреуге мал мен бақты үйіп беріп, Ақылсыз екі аяқты мал қылғаның. Біреуге Аплатондай білім беріп, Мінер ат, ішер асқа зар қылғаның. Қыздарын теңге бермей, малға беріп, Қазақты қара кӛңіл аң қылғаның. Қамардың осы сӛздері арқылы сол тұстағы қазақ қоғамының надандық сыры, кертартпалық сипаты айқындалып, құқық теңсіздігі, бедел мен биліктің малға бағаланған қияпаты ашық айтылған. Ол ӛз кезіндегі шектен асқан әділетсіздікті, озбырлықты тап басып танып, жиіркенішпен қарайды. Қамардың бұл сӛздерінде тек қоғамды танып қою ғана емес, оған деген күдік те, сескену де бар. Ӛйткені ӛз басына әлі туа қоймағанмен қазақ қызының басындағы халді ол жанымен сезінеді. Бұл сезік кейін шынға айналады. Қамар Ахметті ӛз теңі екенін біле тұра, “Сүйсем де сол сӛзіне жарамаймын”, “Сілтей бер маған жетер қолың болса, даңы жоқ даңғыл жатқан жолың болса”, – дейді. Білім, парасат байлығы мол болғанымен, дүние байлығы жоқ Ахметтің ӛзіне қолы жетуінің қиындығын ескертіп, емексітпеуді жӛн 203 санайды. “Ашық жол, асулы қол болар еді-ау, бірақ жоқ, әттең, дүние соның болса”, – деп, Ахметтей білімді жастың малы мен мал жал бітіретін құдірет жоғына күйзеле толғанып, малдыны адам етіп, малсызды кері кетіріп отырған заманға қынжыла лағынет айтады. Ол: жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|