Мəдениет жəне өнер факультеті «Театрлік – хореографиялық өнер жəне кітапханатану» кафедрасы
жүктеу/скачать 0,77 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дəріс мазмұны: КБЖ өзара əр түрлі белгілері. КБЖ-ң негізгі екі типі. Дүние жүзіндегі КБЖ теориясы мен тəжірибесі.
| Өзін – өзі тексеретін сұрақтар:
Негізгі кестелер. Нұсқа таңбалар құрастыру мақсаты мен қойылатын талаптар. Əдебиеттер тізімін қара Дəріс №11 Тақырып: Құрылысы бойынша КБЖ-ң түрлері. Дəрістің мақсаты: Құрылысы бойынша КБЖ-ң түрлерін анықтау. Дəріс мазмұны: КБЖ өзара əр түрлі белгілері. КБЖ-ң негізгі екі типі. Дүние жүзіндегі КБЖ теориясы мен тəжірибесі. КБЖ-р өзара əр түрлі белгілер бойынша айырықшаланады. Ғылыми негізі бойынша, жүйеленетін материалдар бойынша, қолданылу аспектісі бойынша, индекстік белгілері бойынша т.б. Бұлардың ішіндегі маңыздысы құрылу ерекшелігі. Осы уақытқа дейін құрылысы бойынша КБЖ-ң негізгі 2 типі қалыптасқан: 1.бағыныңқылық принциптері 2.талдап қорыту принциптері бойынша. Бағыныңқы жіктеуде əрбір жоғары класс оқыған бағытын төменгі класс оған бағынатын төменгі класстарға бөлінеді. Бағыныңқы жіктеудің өзі 2 түрге бөлінеді: 1.тізбектеу кестесі (перечисленные) 2.құрама кесте.(комбинационные) 1-ші кестенің негізінде бөлімдерді тізбектеу принципі жатады. Мыс: Дьюдің ондық жіктеуі (ДКД), АҚШ-ң Конгресс кітапханасының жіктеуі (КБК) Құрама кестелер құрылысы жағынан жақсы дамыған. Оларды негізгі кестелер мен қатар типтік бөліну кестесі берілген. Қазіргі КБЖ-ң көпшілігі құрама кестесі болып келеді. Мыс: ƏОЖ, КБЖ т.б. Тізбектеу кестесіне қарағанда олардың көлемі кішірек жəне күрделі, көп аспектілі жаңадан пайдаланылатын түсініктерді бейнелеуге мүмкіндік береді. Мыс: Американың кітапханатанушысы Блистың жасаған библиографиялық жіктеуі, Ч.Кептердің «Созылмалы жіктеуі» т.б. құрама жіктеуге жатады. Блистің «библиографиялық жіктеуі» автордың өмір сүру кезінде бірнеше рет басылып шықты. АҚШ-ң жəне Англияның кітапханаларында қолданылады. АҚШ-ң, Англияның, Францияның көптеген кітапханаларда «Конгресс кітапханасының жіктеуі» қолданылады. Ол 1901-41 жылдары құрастырылған. Негізінен бұл кесте тізбектеу кестесіне жатады. Бірақ, кейбір бөлімдерде типтік бөліну айдарлы берілген. Конгресс кітапханасы шығаратын баспа карточкалары мен могнит таспаларда осы кесте бойынша нұсқа таңбалар қойылғандықтан бұл кесте көптеген елдерде жəне АҚШ кітапханасында кеңінен қолданылатын болды. Бағыныңқы КБЖ-ға қарағанда талдап қорыту кестесінде білім саласы мен оларға енетін түсіністер ұқсас белгілері бойынша ерекше кестелерде, фасеттерде топтастырылған. Фасеттердің ішінде түсініктер бағыныңқы тəртіппен орналасу мүмкін. Əрбір Фасет белгілі бір негізді бөлшектерден тұрады. Əрбір бөліктің өзіне тəн нұсқа таңбалап берілген. Талдап қорыту деп аталатын себебі, құжаттарды жүйелеу үстінде алдымен оған талдау жасалады да, оның мазмұны əр тұрлі фасеттің терминімен көрсетіледі, одан соң ол терминнің нұсқа таңбасы фасеттік формулаға сəйкес қорытылып,толық нұсқа таңбаланып жасалады. Құрама кестесіндегіге қарағанда талдап қорыту кестелерінің айырықшалары бар: əр түрлі фасеттердің терминін қисындастырудың негізінде құжаттарды көп аспектілі бейнелеуге, ғылымның дамуының қазіргі жағдайын көрсету үшін жаңа тақырыптар мен сұрақтар бойынша əдебиеттерді жүйелеуге мүмкіндік береді. Бірақ талдап қорыту кестесін жасау жəне пайдалану өте күрделі. Алғашқы талдап қорыту кестесі 1933 жылы үнді кітапханатанушысы Ранганатон əзірлеумен шыққан қос нүктелі жіктеуі болды. Оның əр түрлі жылдары шыққан басылымдарда бірімен негізгі бөлімшелер саны əр түрлі негізгі кластың бірқатары бағыныңқы жіктеудегі секілді бөлінген негізгі класс деңгейінде кейде тереңірек деңгейлерде Ранганатан пəнге енетін түсініктерді категорияларға бөледі. Мыс: С. «физика» С1 физиканың негізгі түсініктері; С2 материалдың қасиеттері; С3 дыбыс т.б. бөлімдерге бөлінеді. Категорияларды енгізуден кейін Ранганатан түсіндірмей жорамалдап келтіреді. Категориялар бейнесімен санының жорамалы 5. Олардың өзінің əрқайсының танымдық белгісі бар. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|