Мəдениет жəне өнер факультеті «Театрлік – хореографиялық өнер жəне кітапханатану» кафедрасы
Құжаттарды жүйелеудің теоретикалық негіздері
жүктеу/скачать 0,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітапханалық каталог (1)
| Құжаттарды жүйелеудің теоретикалық негіздері
жалпы əдісін үйрену Дəрістің мазмұны: Жіктеу жөнінде жалпы түсінік. Жүйелік жіктеудегі кітапхана терминдері. Жіктеу жөнінде жалпы түсінік. Кітапхана қорын келісті түрде толық пайдалану, ғылым мен қоғамдық өмірдің мəдениетінің маңызды сұрақтары бойынша əдебиеттерді насихаттау кітапхана қорын дұрыс ұйымдастырып жəне оны каталогтарды дұрыс бейнелеуге тығыз байланысты. Қорды дұрыс ұйымдастырудың негізі, оның мазмұнын айқындап ғылыми жіктеуге байланысты. Жіктеу дегеніміз тиісті пəннің немесе құбылыстың жалпы белгілеріне қарап оларды топтастыруға, кластарға бөлу. Мүмкін болса, əрбір класс ұсақ топтарға бөлінеді. Əрбір пəннің немесе құбылыстың көптеген белгілері болады. Топқа бөлуде олардың қайсысы алынғанына байланысты жіктеудің сипаты да өзгереді. Жіктеу табиғи жəне жасанды болып бөлінеді. Табиғи жіктеу пəндердің мағыналы ұқсастарын өз шиелінісін көрсетеді. Мыс: қоғамдық экономикалық формаларды жіктеу, ғылымдарды жіктеу, табиғи жіктеуге жатады. Ал,жасанды жіктеу пəндердің немесе құбылыстардың ыңғайлы белгілерін айқындау. Мыс: өсімдіктерді жіктеу, жануарларды жіктеу т.б. жіктеудің кітапханалық библиографиялық теориялық тəжірибелерде баспа ісінде, кітап саудасында маңызы өте зор. Ғылымның бұл саласында жіктеудің объектісі құжаттар болады. Бөлудің негізіне байланысты құжаттарды жіктеу бірнеше түрге бөлінеді: алфавиттік, пəндік, жүйелік. Жүйелік жіктеуді кітапхана терминдерінен жүйелеу деп аталады, яғни, құжаттарды мазмұндарына қарап білім жүйесіне бөлу кітапхана практикасында жалпы өмірде жетекші орын алады. Алфавиттік жіктеу көбіне мерзімді баспасөз үшін қолданылады. Пəндік жіктеу пəндер бойынша каталогта көрсетіледі. Ол пəндеу процесі деп аталады. Ғылымды адамдық практикалық өмірінде салалық принцип маңызды роль атқарады. Себебі ғылыми қызметті ұйымдастырудың орта жəне жоғары мектептің оқыту жүйесінде салааралық өндірістік қызметтерде салалық принцип жатады. Сондай кітапханалық пайдаланудың сұранысы да салалық сипатта болады. Соған байланысты кітапхана қоры білім жүйелері бойынша бөлініп орындауды жəне жүйелік каталогты ұйымдастырады. Кітапханалық библиографиялық жіктеу жүйелері кітапханада қолданылған жіктік ақпарат іздестіру тілі құжаттарды жүйелеуде қолданылған жəне ғылымдарды жіктеумен тығыз байланыстырады. Ғылымдарды жіктеумен философия айналысады. Əрбір ғылым өзінің зерттеу объектерінің жіктеу кестесін жасайды, онсыз ғылымды зерттеудің табиғатпен қоғамның саласының даму заңдарын қортындылау мүмкін емес. Əр түрлі кезеңінде философтар өз кезінің ғылыми білімі деңгейін жəне құрастырудың көзқарасын бейнелеуін жіктеулер жасалады. Ғылымдарды жіктеу əр қашанда əр түрлі философиялық бағыттардың болады. Ғылымдарды жіктеу ғылыми мекемелердің құрылымын ұйымдастыру үшін, ғылымдардың зерттеу жұмыстарын жоспарлау үшін оқу орындар торабын пішіндеу үшін жинақты энциклопедиялық сипаттарға еңбектерді шығару үшін қажет. КБЖ жасау үшінде ғылымдарды жіктеу қолданылады. Бірақ онымен сəйкес келмейді. Себебі олардың мақсаттары да жіктеу объектілері басқаша. Мыс: Ғылымдарды жіктеу жалпы адамдыққа белгілі білім саласындағы айналасса ол, КБЖ құжаттарында берілген біліммен айналысады. Сондай КБЖ құрастыруда олардың мазмұндарымен қатар басылымдық түрлері мақсаты, тілі басқара білу ескеріледі жəне бірнеше білім салаларын қамтитын баспалар үшін жалпы бөлім, əр түрлі ғылымдар зерттеудің проблемаларды көрсетудін комплекстік бөлімшелер болуы керек. Құжаттарды жүйелеуді осындай қосымша белгілерді ескеру КБЖ-ң ғылымдарды жіктеулік ерекшелігі. КБЖ- ды кітапхана тəжірибесінде пайдалану үшін кітап түрінде басып шығарады. Микро сақтағыш түрінде əзірлейді. Машина арқылы оқу үшін де əзірленіп шығады. КБЖ-ды адамзатқа белгілі бөлімшелердің барлығы салалары бойынша бөлімшелерге бөлініп оның ішінде бөлімшелрге, одан əрі тарауларға, ұсақ жіктік бөлшектерге бөлініп беріледі. Сөйтіп,олар иерархия сатысын құрастырып беріледі. Білім саласының қажеттеріне байланысты КБЖ кестесіндегі əмбебап жəне салалық жəне кітапханаға арнаулы типіне байланысты ғылыми облыстық кітапханалар үшін, балалар кітапханалар үшін арналып басылып шығады. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|