| БҰЛТ АЛА, ЖЕР ШОЛА. Бұл фразеологизмдегі соңғы сөз бей-
таныстау, сондықтан оның түсіндірмесі де жаңсақ берілген: «шола –
біркелкі емес, оймыштанған ала- құла жер» деп анықталыпты (ҚТТС,
10-том, 247-бет). Мұндай түсіндірмеге берілген мысалдардағы
қолданысы себепкер болған тәрізді. Ақын-жазушылардың барлығы
бірдей пайдаланып отырған тілдің лексикалық қазынасын түгел
жақсы біледі деуге болмайды. Әсіресе ақындар өздеріне бейтаны-
стау сөздерді де өлеңнің ұйқасына, ырғағына сай келіп тұр деп са-
нап қолдана беретіндері бар. Сол қолданыстарға қарап «Түсіндірме
сөздіктің» ақаусыз жасалмайтындығы және белгілі. Талданып
отырған фразеологизмдегі шола сөзі «ала-құла» деген емес,
керісінше, «біртегіс, тұтас, монолит» деген мағынаны білдіреді. Бұл
сөз о баста түркі- монғол тілдеріне ортақ жүздеген сөздің бірі болуы
керек. Қазіргі монғол тілінің өзінде цул (шул > шұл > шол >шола)
«1) біртегіс, 2) тұтас, монолитті 3) таза, қапасыз, 4) бір түсті (ала-
құласыз)» деген мағыналарда қолданылады (Монг.-русск. сл., 1957,
614-бет). Ал қазақ тіліндегі бұлт ала, жер шола деген қос тағанды
(екі бөлікті) фразеологизмнің мағынасы: табиғаттың бұлттар сияқты
тұрақсыз құбылысы ала (бірде бар, бірде жоқ, бірде қою, бірде сирек
деген сияқты), ал жер болса, ол тұрақты, мызғымас тұтас деген кон-
трасты ұғымдармен берілген бейнелі тіркес деп табамыз.
Ал «жетіспеушілік, аздық, кемдік» деген мағынада қолданылатын
шола сөзі алдыңғы шола тұлғасының ауыспалы мағынасы емес,
омонимі болуы керек.
Достарыңызбен бөлісу: | 
