Мәдениет морфологиясы

Мәдениет анатомиясын

зерттеу

Культурология

Московский гуманитарный университет (МосГУ)

18 pag.

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Мәдениет 

анатомиясы

ТЕКСЕРГЕН: МУХАНБЕТКАЛЕВ ЕСБОЛ ЕСЕНБАЙҰЛЫ

ДАЙЫНДАҒАН: 20-18 ТОБЫ СТУДЕНТІ САНСЫЗБАЙ 

МИРАС АМАНДЫҚҰЛЫ

Қ А З А Қ С Т А Н   Р Е С П У Б Л И К А С Ы   А У Ы Л Ш А Р У А Ш Ы Л Ы Ғ Ы  М И Н И С Т Р Л І Г І  С .  

С Е Й Ф У Л Л И Н  А Т Ы Н Д А Ғ Ы   Қ А З А Қ  А Г Р О Т Е ХН И К А Л Ы Қ  У Н И В Е Р С И Т Е Т І

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Мәдениет кеңістігі

 

Мәдениет көп түрлі, оның салалары сан алуан: адамзат мәдениеті, әр түрлі дәуірлер 

мәдениеті (ежелгі заман, орта ғасырлар, қайта өрлеу, т.с.с.) әр түрлі елдер мен 

ұлттардың мәдениеті, діни мәдениет, әр түрлі әлеуметтік және кәсіби топтардың 

мәдениеті (шаруалар, қалалық, ауылдық). Мәдениет адамнан тыс өмір сүрмейді. Ерте 

замандарда-ақ мәдениетті адам қызметінің нәтижесі деп санаған. Грек ойшылы 

Демокриттің пікірінше, мәдениетті жасаушы - адам. Ол табиғатқа еліктеп, өз қажеттілігін 

қанағаттандыра отырып мәдениетті жасайды. Ортағасырлық дәуір мәдениетінің негізгі 

құндылығы құдай еді. Орта ғасырлардың сәулет өнері мен мүсін өнерін "Тастағы інжіл" 

десе де болады. Қайта өрлеу дәуірінде мүлде жаңа таным қалыптасты. Адамға, адам 

жанына терең үңіліп, адамды дүниені, сұлулықты, өзін-өзі құрушы деп есептей бастады. 

Мәдениет - тек адам қолымен түлеген табиғат қана емес, ол адамның өзін қайта 

жасаушы да. Мәдениет — көп деңгейлі жүйе. Мәдениет - аса күрделі, көп деңгейлі жүйе, 

Мәдениет дүниежүзілік және ұлттық болып бөлінеді:

 

• Дүниежүзілік мәдениет - біздің планетамызды мекендеген барлық халықтар 

мәдениетінің озық үлгілерінің синтезі болып табылады.

 

• Ұлттық мәдениет өз кезегінде белгілі бір коғамның әр түрлі таптары, әлеуметтік 

топтары мен жіктері мәдениетінің, синтезін алға тартады. Мәдениет материалдық және 

рухани болып екіге бөлінеді.

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Мәдениеттің спецификалық 

формалары

 

Қазіргі қазақ мәдениетінде мынадай спецификалық формалар бар: эстетикалық мәдениет, 

этикаық және өнегелік мәдениет, мамандылық мәдениеті, саяси-құқылық мәдениеті, 

эколгиялық мәдениеті, тұрмыстық мәдениет, дене шынықтыру және денсаулықты сақтау 

мәдениеті, тіл мәдениеті.

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Эстетикалық мәдениет

 

Эстетикалық мәдениет деп – адам затының 

өнермен шұғылдануын, әдемілікке, сұлулыққа, 

тазалыққа ұмтылуын айтамыз. Эстетикалық 

мәдениеттің негізгі элементтеріне өнер 

құндылықттары, өнер адамдары жатады. 

Сонымен бірге мынандай мәдени орталар 

жатады: мұражайлар, кітапханалар, театрлар, 

клубтар, мода, дизайнер т.б мәдени орталықтары 

жатады. Эстетикалық мәдениеттің негізгі 

ффункциясы адамдарға эстетикалық тәрбие беру. 

Мұнда үлкен роль атқаратын жанұя мектеп, 

оқытушылар, бапасөз, ақпарат құралдары (газет, 

журнал, теледидар, радио т.б.) 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Этикалық және өнегелік 

мәдениет

 

Этикалық және өнегелік мәдениет – 

адамзаттың белгілі бір тәртіппен, шартпен 

өмір сүріун айтады. Яғни бұл адамзаттың 

тәртібі, әдет-ғұрпы, адамзаттың 

адамгершілікке, имандылыққа, 

ынтымақтыққа, достыққа, әділеттілік 

жолмен өмір сүруіне бой сермеуін айтады. 

Қоршаған ортаға қиянат жасамау, күш 

көрсетпеу, түрлі ұлт өкілдерімен тіл табысу 

өнегеліктің көрінісі.

 

 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Мамандылық мәдениеті

 

Мамандылық мәдениеті – бұл біріншіден 

адамның өз мамандығын толық игеруі, 

сонымен бірге шеберлігін, жауапкершілігін, 

сапалық еңбек етуін айтады. Қоғамның даму 

дәрежесі мәдениеттің осы формасын 

негізделіп өмір сүреді. Себебі елді 

өркендететін, жоғары дәрежеге көтеретін 

белгілі маман иелері. 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Саяси – құқылық мәдениеті

 

Саяси – құқылық мәдениеті – бұл елдегі 

әр азаматтың заңды біліп, өз құқығын 

қорғай білуі. Бұл ұғымдағы саяси билік 

үшін күрес сол халыққа саяси құқылық 

тәрбиені беретін жанұя, мектеп, баспсөз 

құралдары т.б болып табылады. Саяси 

құқылық мәдениеті жоғары елде 

қылмыс, саяси дағдарыстар, саяси 

кризистер азайып, мемлекеттік тұрғыдан 

әділетсіздік жойылады. 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Экологиялық мәдениет

 

Экологиялық мәдениет – бұл мәдениеттің негізгі 

белгілері табиғатты, қоршаған ортаны аялау, 

қорғау, жан-жануарларға қиянат жасамау, 

табиғат байлықтарын үнемдеп пайдалану. 

Экологиялық мәдениет денсаулықпен тікелей 

байланысты. Себебі, экология нашарлағанда 

түрлі аурулардың көбеюіне әкеп соғады. 

Мысалы, рак, туберкулез, тері аурулары, 

балалар мен жасөспіімдерідің өлуі, т.б. 

Экологиялық проблема дүниежүзінде 1-ші 

орында тұр. Оңтүстік Қазақстан облысы 

экологиялық аймаққа жатады. Экологиялық 

проблемаларды азайту үшін завод, 

фабрикаларды азайтып, ауаны, суды ластамау 

қажет. 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Тұрмыстық мәдениет

 

Тұрмыстық мәдениет – адамдардың тұратын үйін әдемілеу, 

әсемдеу, ыңғайлы комфорт құру. Себебі адамдардың 

тұрмыстық жағдайының жақсаруы адамның қоғамдық және 

өндірістік жұмысының көңіл-күйіне тікелей әсер етеді. 

Тұрмыстық мәдениетке мынандай жағдайлар жатады:

 

 1. дұрыс тамақтану 

 

2. жақсы киіну 

 

3. денсаулықты сақтау 

 

4. аурудың алдын алу 

 

5. уақтылы, жақсы демалу

 

6. өнер түрлерімен айналысу 

 

7. спортпен шұғылдану

 

8. көңіл көтеру т.б. 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Дене шынықтыру және 

денсаулықты сақтау 

мәдениеті

 

Дене шынықтыру және денсаулықты сақтау 

мәдениеті – бұл мәдениет денсаулық сақтау 

негізі және әдеміліктің бір саласы. Барлық 

мемлекеттерде денсаулық сақтау, спортпен 

шұғылдану саласына көп көңіл бөлген. Кез 

келген адам бос уақытын таза ауада, спорт 

залда, табиғатта өткізуі тиіс.

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)

Тіл мәдениеті

 

Тіл мәдениеті. Әр тілдің өзінше мәдениеті, 

әдебиеті, сөйлеу ерекшелігі бар. Тіл 

дегеніміз - әр ұлттың, халықтың айнасы. Тіл 

арқылыадам ө ойын жеткізеді. 

Дүниежүзінде қанша ұлт болса, сонша тіл 

бар. Тіл кадріне жете білу, тілді құрметтеу, 

аялау әр адамның негізі міндеті. Тіл 

құлдыраған жағдайда ол елдің діні, 

әдебиеті, мәдениеті де жойылады.

 

 

Document shared on www.docsity.com

Downloaded by: nazgul-kabiyeva (kabiyns0825@gmail.com)