Медешова айгүл бақТЫҒалиқызы бастауыш сынып

тезаурустік  жэне  ақпараттық  бөліктері  бар  гипермәтіндік  мақала. 
Тезаурустік  мақалада  ізделінді  объектіге  қатысы  бар  объектілер  атаулары 
беріледі.  Ақпараттық  мақала  тақырыпқа  сэйкес  анықталатын  объектіні 
сипаттайтын түсініктер мен басқа да мәліметтерді қамтиды.
Гипермэтін  электрондық  оқу  басылымдарында  оқытудың  мазмұнды 
құрауышы  ретінде  қарастырылады  және  ол  мынандай  мазмұнды  тандау 
ұстанымдары:  тұтастық  (тілдік,  пэндік,  адаптациялық  қүрауыштарды 
қарастырады),  жүйелілік  пен  тізбектік  (коммуникативтік  қатынасты 
қалыптастыруға  багытталады),  ғылыми, деңгейлі саралау (коммуникативті 
минимумді  игерудің  түрлі  дэрежесін  қарастырады),  тұлғалық  бағдарлы 
оқыту  (ақпараттық 
технологияны  жеке  пайдалану
  қабілетін  нығайту  үшін 
керек), 
орамдылық  (бүрынғы  білім,  білік,  дағды  деңгейін  толықтыра 
жалғастырады),  көрнекілік (эстетикалық талғам, фондық жэне негізгі түсті 
дұрыс таңдау меңзеледі), т.б. арқылы анықталады.
Жүсібалиева  Д.М.  пікірі  бойынша,  гипермэтін  компьютердің 
мүмкіндіктері  арқылы  табиғи  -   тілдік  мәтіндердің  комбинациясын 
тарауларға  бөлінуін  жэне  мэтіннің  динамикалық  жаңартылуын  жүзеге 
асырады.
Оқу  ақпаратын  ұсынудың  келесі  эдісі  -  оқу  материалын  меңгеруді 
бақылау  жэне  бағалау  әдісі.  Бақылау  жэне  бағалау,  өздік  бағалау,  жүптық 
бағалау 
әдістері 
Ш.А.Амонашвили, 
Ю.К.Бабанский, 
М.Н.Скаткин, 
Л.С.Выготский,  П.Я.Гальперин, т.б. ғалымдардың еңбектерінде жан-жақты 
қарастырылған.  Бұл  ғылыми  еңбектер  мен  «Білім  сапасын  бағалаудың 
үлттық  жүйесі:  стратегия,  технология  жэне  проблемалар»  (Тараз,  2003) 
халықаралық  ғылыми  практикалық  конференция  материалдарын  талдай 
отырып, бұл үрдісті былайша баяндап беруге болады.
Бақылау  дегеніміз  үмытудан  сактандырудың  ғана  емес,  сондаи-ақ 
білімді неғұрлым  берік  игерудің де маңызды  қүралы.  Бақылау  барысында 
мұғалім  балалардың  білімдерді  меңгеруінің  өзін  ғана  емес,  сондаи-ақ, 
олар  материалды  қаншалықты  дұрыс  игеріп,  қабылданғанын  оилап  еске 
сақтай ала ма, жоқ па соны анықтауға тырысады. Бақылау  мен бағалаудың 
тәрбиелік  маңызы  тағы  да  окудағы  дұрыс  немесе  үрыс 
оқушысын  жүйелі  жұмыс  істеуге  итермелеиді,  оның  мшез-қүлқының 
маңызды сипаты ретінде еңбек сүйгіштікті қалыптастыруға жол
Бағалау  -  оқушылардың  күнделікті  жүйелі  білш  алуына,  онь  өз 
бетінше  толУыҚтырьш  отыруына  мүмкіндік 
W
- ь ш  
°К У  
У Р Д - ш ц  
қажетті  кезеңі.  Бағалаудың  мақсаты  -  оқытудың,  өз 
жоғары сапалылығын анықтауды қамтамасыз ету. 
.  . 
•  •
Білім  тексеру  мен  бағалау  объектиВТ1Л1К’ынЖҮдИаеЛ^^күодеГсандақ 
Устанымляпиия  негічлеледі  Бұл  ұстанымдар  қиын  да,  күрделі  сандық 
ұстанымдарына  негізделед. 
теКсеоу  мен  бағалау  толықтығын,
талдауды,  яғни  оқыту  нәтижелерін  те 
ру
69

уақтылы  жүргізілуін  талап  етеді.  Сондықтан  ақпараттық^  техниканың 
көмегінсіз  білім  тексеру  мен  бағалауды  жүзеге  асыру  үстіртін  жүреді. 
Білімді  бағалауды  автоматгандырудың  басты  өзектілігін  екі  бағытта 
қарастыруға 
болады: 
біріншіден 
мұғалім 
жүмысының 
ауырлығы, 
екіншіден  бақылаудың  сапасын  көтеру.  Мүны  ашып  айтсақ,  компьютер 
әрбір  сабақта  барлық  оқушының  білімін  оперативті  бақылап,  қатесін 
түзетуге,  бағаның  объективті  болуын  қамтамасыз  етеді.  Бүл  «мүғалім- 
оқушы» 
жеке 
түлғалар 
арасындағы 
өзара 
дәстүрлі 
қатынастың 
психологиялық  қиындығын  төмендетіп,  оқушының  белсенді  әрекетін 
арттырады.  Сонымен  қатар,  компьютер  бақылау  тапсырмаларын  ұсыну 
мүмкіндігін 
күшейтеді: 
мэтін, 
иллюстрация, 
график, 
фотография, 
мультипликация түрінде беруге мүмкіндік жасайды.
Жеке  тұлғаның  білім  алудағы  жетістіктері  мен  табыстарын  талдап, 
айтып  берудің  және  оны  бағалаудың  маңызы  зор.  Мүғалім  мен  оқушы 
үшін  мұндай  жүмыс,  кибернетикалық  терминмен  айтқанда,  “кері 
байланыс” болып табылады. Мүны мүғалім оқытудың әрбір кезеңінде жаңа 
білімді  кабылдау, оны  ұғыну,  бекіту,  колдану кездерінде  іске  асырады.  Әр 
түрлі  оқыту  сатыларында  бақылаудың  ағымдық,  қорытынды,  кешендік, 
сараптау сияқты түрлері кездеседі.
Электрондық оқулықтарда әрбір  модульде  жаттығулар  мен  тестілер 
беріледі. Мүнда аналогиялық материалға сүйеніп,  шешімін табу қажет. Ал, 
өзіндік бақылау  өткен  материалды  қайталау  негізінде  жаңа оқу  ақпаратын 
үйренумен  қатар  жүреді.  Бүл  жүйелілік  үстанымына  сәйкес  білІмді 
меңгеру  деңгейінің  тереңдігін  болжайды.  Мүны  педагогикада  ағымдағы 
бақылау деп атайды.
Қорытынды  бақылау  -  дидактикалық  үрдістің  барлық  кезеңдерінде 
жинақталған білім, дағдыларды тексереді. Ол білімді бағалауды объективті 
жүргізуге мүмкіндік береді.
Кешенді  бақылау  оқу  материалдарының  қүрылымдық  элементтері 
арасындағы,  пәнаралық  байланысты  меңгеру  сапасын  болжауға,  оқылған 
материалды  жалпылауға,  жүйелеуге  мүмкіндік  туғыза  отырып,  алынған 
білімді практикада қолдана білу қабілетін анықтайды.
Сараптау  тестілері  -  „дүрыс-бұрыс”,  „ия-жоқ”,  дүрыс  жауагіты 
таңдау  тестілері.  Мүндай  тестілерде  оқушы  көрнекілік,  объективтілік 
үстанымдарына  сәйкес  өз  жүмысының  нәтижесін  бірден  көре  алады,  яғни 
берген  жауабының  дұрыс-бұрыстығы  туралы  мәліметті(екі  секундтан 
артық емес уақытта) ала алады
Оқыту  жылдамдығын  күшейту,  сапасы  мен  тиімділігін  көтеру  үшін 
тестілік  бағдарламаларға  оқыту  модулін  қосып,  компьютердің  көмегімен 
дүрыс  жауап  нұсқасы  ұсынылады.  Бүл  кезде  оқушы  салыстыруды  өзі
70

жүргізеді  де,  дүрыс  жауаптың  қысқа,  эрі  дэл,  қатесіз  жазылуы  қажеттігіне 
көз жеткізіп, өз деңгейін, білім дәрежесін өзі  байқауға үйренеді.
Мұндай  компьютерлік  тестілеу  эр  оқушыға  жеке  тапсырма  беріп, 
жеке тұлғалық қабілетін анықтауға мүмкіндік береді.
Бақылауды  автоматтандыру  арқылы  мұғалімге  оқу  материалының 
көлемі  мен  оқып-үйрену  жылдамдығын,  әрбір  оқушы  үлгерімін  оқу 
ақпаратын 
меңгеру 
динамикасын 
қарап 
отыруы, 
оқу 
үрдісінің 
мониторингін  іске  асыруы мүмкін.  Бүл үшін тесттік жүйеге  статисгикалық 
деректерді,  оларды  талдауды,  қозғалыс  динамикасын  әрі  қарай  дамытуды 
болжайтын нәтиже енгізіледі.
Ғылыми 
жүмыстарда  компьютерді 
оқыту 
қүралы  ретінде 
қолданғанда,  әр  түрлі  байланыстарды, тәуелділікті,  сандық  қатынастарды 
көрнекі  түрде  көрсетудің  күштілігі,  қозғалыстарды,  сабақта  орындалуы 
қиын  байқау  тәжірибелерін  модельдер  түрінде  бейнелеу  мүмкіндігінің 
(мультимедиалық) болуы атап көрсетілген.
Электрондық оқулықтарды құрастыру  технологиясы А.І.Тәжіғүлова, 
Г.Б.Ахметова, 
Ж.Түселбаева, 
А.Қадырова, 
К.А.Мейрембеков,. 
Е.А.Спирина,  М.А.Смирнова,  Н.Ғ.Даумов  ғылыми  зерттеу  жүмыстарында 
негізделген.
А.І.Тәжіғүлова  зерттеуінде:
1
) 
кәсіби  білім  берудегі  оқыту,  тэрбиелеу,  зерттеу,  басқаруды 
ақпараттандыру үрдісінің жағдайы мен тенденциялары анықталған;
2
) 
электрондық  оқулыққа  білім  беру  үрдісінің  субъектілері 
арасындағы  өзара  әсерлесу  формалары  деген  педагогикалық  анықтама 
берілген;
3) 
электрондық 
оқулық 
құрастыру 
үрдісінің 
қүрылымдык 
қүраушылары анықталған;
4
) 
оқыту  үрдісінің  жүйелік  қүрауыштарымен  сәйкес  келетін 
электрондық оқулық қүрастыру үстанымдарының жүйесі негізделген;
5
) 
оқыту  үрдісін  үйымдастырудың  педагогикалық  үстанымдары 
негізінде  электрондық оқулық құрастыру эдістемесі жасалған.
Ж.А.Макатова  зертгеуінде  электрондық  оқу  залдарының  қызмет  ету 
жағдайында  жеке  оқыту  траекториясын  тұрғызудың  автоматтандырылған 
бағдарламасы  негізінде  студенттерді  оқьггу  технологиясы  жасалған. 
Г.К.Нүрғалиеваның  модульдік  технологиясы  бойынша  эрбір  пәннен 
электрондық оқулықтар қүрастырылды.
К.А.Мейрамбеков  қарапайым  мәтінді,  бөлім,  тарау,  қиылысатын 
орындары  көрсетілген  мәтінді  гипермэтін  түрінде  эрлендіруді  үсыні ап. 
Гипермәтін  құрастыру  үшін  Word  жэне  DOS  операциялық  жүйесі  үшін 
Miltiedit
-7
 мүмкіндіктерін пайдалануға болады жэне  күрделі  мәтінде  қажеі
71

болатын  «бұтак»  тәрізді  түзудін  ерекшеліктерін  камтыған  жөн  деп 
сссгітсгсн *
Е.А.Спирина,  М.А.Смирнова  электрондык  оқулық  -  мағынасы  мен 
тақырыбы  бойынша  біріктірілген,  ЭЕМ  қолдану  арқылы  оқу  үрдісін 
интенсивті  жүргізуге  эсер  ететін  бағдарламалық-аппараттық  жабдықтар 
мен  оқу-әдістемелік  басылымдар  жиынтығы  деп  есептейді.  Олар 
электрондық оқулық жасау кезінде мына фактор ларды:
1
)  тараудың қысқа болуы;
1
) 
материалдарды  мэнмэтіндерге  бөлу  (оқуға  міндетті,  қосымша, 
көмекші,  анықтама, т.б.)  жэне  оларды  визуалды  түрде 
1
)  білім  тексеру, 
2
) 
графикалық 
безендіру 
өлшемін 
ескеру 
керектігін 
айқындаған.
(Е.А.Спирина, М.А.Смирнова)
Н.Ғ.Даумов  зерттеуінде 
электрондық 
оқулықта 
проблемалық 
мэселелерді қою  арқылы, проблемаларды  шешудің  әдістерін  іздей  отырып 
оқушының  қызметі  негізінде  жеке  өзіндік  көзқарас  қалыптастыруына 
көмектесетінін көрсеткен. Ол:
1
) 
көп  аспектілі  үсыну  оқу  мәліметтерінің  көп  терезелі  интерфейсінің 
көмегімен 
баспалық 
мэтінді, 
бейнекөріністерді 
жэне 
дыбыстық 
жазылымдарды  пайдалану,  көрнекілік  үстанымын  кеңінен  жүзеге  асыруға 
көмектеседі;
2
) 
жан-жақты  мэлімет алуға  қол  жеткізу,  ол  әр  түрлі  мәзір  әдістерінің 
және  қызметтік  перненің  көмегімен  оқу  мэліметінің  бір  түрінен  екінші 
түріне бірден өтуге ықпал жасайды;
3) 
оқу 
материалын 
үйымдастырудың 
жүйелілігі 
мен 
арнайы 
қүрылымының 
негізінде 
жүзеге 
асады, 
(ондай 
қүрылымдар 
тек 
компьютерде ғана мүмкін);
4) 
оку  қызметінің  қорытындыларының  статистикалық  мәліметтерін 
сақтау және жинау мүмкіндігі іске асады;
5) 
жаттығуға  емес,  қарым-қатынасқа  және  қызметтің  танымдық- 
іздемпаздық түріне көңіл бөлінеді.
Ж.Ж.Нүржанова  электронды  оқулықты  қүрастырудың  маңызды
кезеңі деп эртүрлі деңгейдегі  тапсырмаларды,  микроізденістерді  модульде
берілген білімдер жүйесі бойынша дайындауды  есептейді.  Тапсырмаларды
қүрастыру  модульге  және  гипермәтінге  сәйкес  іске  асатынын  айқын 
көрсеткен.
Мүндай нүсқаулар оқу  бағдарламаларын жасау мен  электрондық оқу 
басылымын қүрастыру үшін пайдалы.
Электронды  оқулықпен  жүмыс  жасауда,  интерактивті  іс-әрекет 
оқушының  өзіне  керекті  күнды  білімдерді  гипермэтін  материалдарынан, 
ұсынылған  суреттерден,  қосымша  мәліметтерден,  тапсырмалар  мен 
тесттерді орындаудан алатындай етіп ұйымдастыру мен дамуын көздейді.
72

Ақпараттық 
технологияны 
қолдану 
жағдайында 
дәстүрлі 
педагогикадағыдай  центрге мүғалімнің оқыту  эрекеті  емес,  оқушының оқу 
эрекеті 
қойылады. 
Өйткені, 
қазіргі 
педагогика 
оқушы 
бойында 
шығармашылықпен 
жұмыс 
істей 
білу 
сапасын 
қалыптастыруға 
бағытталған.
Мұгалім  іс-эрекетінің  технологиялық  деңгейін  мына  көрсеткіштер 
анықтауы мүмкін:
-  ұғымдар,  операциялар,  оқушының іс-әрекеттері  оқытудың  күтілген 
нәтижесі,  осы  мақсатқа  жетудің  сараптау  тәсілдерімен  өлшенетін 
нақты жэне дүрыс берілген мақсаттың болуы,
-  оқытылатын 
мазмүнның 
танымдық 
және 
машықтық 
есептер(міндеттер)  жүйесі,  бағдарлық  негіздер  мен  тәсілдер  түрінде 
берілуі,
-  тақырыпты  (материалды)  меңгерудің  анықталган  кезеңдері,  қисыны, 
қатаң  тізбекті болуы,
-  оқу  үрдісінде  қатысушылардың  (мұгалім-оқушы,  оқушы-оқушы) 
өзара қарым-қатынасының тәсілдерін эрбір кезеңде корсету,
-  оқытушының тиімді оқыту кұралдарын пайдалануы,
-  оқытушы  мен  оқушы  іс-әрекеттерінің  жеке  түлғалық  қызметтері 
негізінде 
іскерлік 
қамтуы 
(еркін 
таңдау, 
креативтілік, 
байланыстылық, өмірлік, кэсіптік мэн),
-  белгілі  ережелерден  ауытқи  алатын,  бірақ  оларға  сүйене  отырып 
берілген  оқытушының  алгоритмдік  жэне  шығармашылық  іс- 
әрекеттері шектерін көрсету
Мүғалім 
оқушының 
дамуына 
көмектесуші, 
ойлау 
әрекетін 
ұйымдастырушы.  Оқу  үрдісін  қайта  қүрудың  басты  факторы -   мұғалімнің 
шығармашылықпен  ойлау  қабілеті.  Мүғалімнің  ойлау  эрекетінің  негізі  - 
әдіснаманы  меңгеру,  әр  түрлі  оқыту  технологияларын  оқу  мазмұны  мен 
оқушылардың  жас  және  психологиялық  ерекшеліктеріне  орай  таңдап, 
тәжірибеде байқап,  сынап  қараудың маңызы  зор.  Бұл  туралы  Э.А.Гришин,
B.А.Сластенин,  Н.Д.Хмель,  Н.В.Кузьмиа,  А.И.Щербаков,  Д.Рахымбек,
C.Н.Лактионова, т.б. еңбектерінде беріледі.
Компьютермен  бастауыш  сыныпта жүмыс  жасаудың  тәрбиелік  мәні 
де  зор.  Зерттеу  бойынша  компьютермен  жүмыс  жасағанда  пәнге 
қызығушылық  пайда  болады,  оқу  және  техникалық  әдебиеттерді  оқуда 
белсенді  эрекет  байқатады.  Сардарова  Ж.С.  балалардың  компьютерге 
деген  қызығушылықтарының  зор  екендігін  жэне  компьютермен  жүмыс 
істей  отырып,  балалардың  өзара  бірлесуге,  кейін  сөйлеу,  бейнелеу,  ойлау 
қабілеттерін  дамыта  отырып,  өз  бетімен  жаңа  бір  нәрсені  қүрастыруға 
мүмкіндік алатынын жазады.
73

Е.Брек,  Д.Нелингтон,  Ж.Хебенштайт  пен  Алле  Уойт  жэне  т.б. 
пайымдауынша  нашар  үлгеретін  оқушылардың  ауызша  жауап  бергенде 
мұғалімнің  сұрағына  қысқаша,  қысыла  жауап  беретіндіктерін  қате  жауап 
үшін 
жолдастарының 
алдында 
намыстанып, 
үялатындықтарымен 
түсіндіреді.  Осыған  орай  авторлардың  айтуынша,  компьютер  нашар 
үлгеретін  оқушылар  үшін  өте  қажетті,  тиімді  құрал  деген  қорытынды 
пікірге келеді.
Сардарова  Ж.С.  пікірінше,  компьютерлік  техниканы  бастауышта 
пайдалану  оқушылардың  оқуға  деген  ынтасын  арттырады;  оқушылардың 
компьютерде  бірлесіп  жүмыс  істеулері  оларды  өзара  қарым-  қатынас 
жасап, 
бір-бірімен 
ақылдасып 
барып 
әрекет 
жасауға 
үйретеді; 
компьютерде 
оқушылардың 
өзбетімен 
жүмыс 
жасауы 
олардың 
шығармашылық,  зерттеушілік  сияқты  ең  қажетті  қабілеттерінің  көрініп, 
шыңдала  түсуіне  көмектеседі;  компьютер  оқушылардың  танымдық 
қабілеттерін  дамытады;  компьютерлік  ойындар  оқушыларда  алғашқы 
компьютермен  қарым-қатынас  жасауға  қажетті 
дағды-машықтарды, 
іскерліктерді 
қалыптастыруға 
көмектеседі; 
компьютерлік 
ойындар 
оқушылардың 
ақыл-ойын 
дамытыП, 
көрнекі-бейнелік 
ойлауының 
қалыптасуына эсер етеді.
Қазіргі кезде компьютерлік  техниканы  бастауыш  сыныптарда пайдалануға 
байланысты  үш  негізгі  кезқарас  қалыптасқан.  Атап  айтсақ,  бастауыш 
сыныптың  оқу  үрдісіне  компьютерлік  оқу-ойын  ортасын  енгізуге  және 
күрастыруға 
(В.Г.Болтянский,  В. В .Рубцов,  Москва  қаласы;  А.  М. 
Довгилло,  Э.Л.  Ивахненко,  Е.Д.  Маргулис  жэне  т.б.  Киев  қаласы) 
бағытталған.
1
)  компьютерді  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға 
бағытталған 
жэне 
калькуляторды, 
графиктік, 
музыкалық 
редакторларды 
пайдалануды 
(Я.М.Маргулис, 
А.М.Иванов, 
Э.С.Баранкина, Самара қаласы) көздейді.
2
)  компьютерді  балалардың  танымдық  даму  қүралы  ретінде  (мектепке 
дейінгі ғылыми -  зерттеу институты, С:Л:Новоселова) арастырады.
Толассыз  болып  білім  алу  деректері  арқылы  оқыту  әдістері  саналуы 
тиіс.  ауызша,  көрнекілік,  практикалық.  Олар  оқудағы  танымдық  әрекеттің 
психологиялық  қүрылымын 
көрсетеді 
(Р.Г.Лемберг) 
жэне 
білімді 
меңгерудің  жүйелілік  сипатын  береді.  Оқушылардың  танымдық  әрекетіне 
бағытталған  оқытудың  әдістері  маңызды  орын  алуы  керек  (И.Я.Лернер, 
М.Н.Скаткин).
Дәстүрлі  оқытуда  осы  кезге  дейін  ауызша  баяндау  әдісі  тэн  болып 
келсе,  қазір  оларды  бастауышта  оқытудың  тиімді,  қазіргі  заманғы 
технологиялары  алмастыруда.  Бірақ  мүгалімнің  түсіндіруі,  баяндауы 
сияқты  сөз  эдісінен  толық  бас  тартуы  жөнінде  эңгІме  болуы  мүмкін  емес,

себебі  онда  ңылым  нгіздерін  оқып  үйренудің  оқушы  меңгеруге  тиіс 
маңызды танымдық көзі жатыр.
Оқу  үрдісі  білім,  дағды,  білік  көлемін  меңгерту  үрдісі  сияқты 
оларды  практикалық  іс-әрекетте  пайдалану  мақсатындағы  технологияға 
сүйенеді.
Қоғамымыздың  жаңа  қарқынмен  жылдам  алға  басу  динамикасы 
білім  беру  жүйесін  ақпараттандырудың 
мақсаттары  мен  мәселелеріне 
сәйкес 
білім 
берудің 
бүрын 
болмаған 
басқаша 
продигмасын 
қалыптастыруды 
талап 
етеді. 
Бүгінгі 
күні 
білім 
беру 
жүйесін 
ақпараттандыру  ісінің  басты  мақсаты 
- 
заман  талабына  байланысты 
ақпараттық  қоғамның  шарттарына  сәйкес  оқушыларды  түрмыстық 
қоғамдық  жэне  кәсіптік 
өмір  салаларына  толық 
эрі  тиімді  түрде 
араластыру болып табылады
Білім  беру  жүйесін  ақпараттандыру 
оқыту  мен  тәрбиелеудің 
психологиялық-педагогикалық  мақсаттарын  іске  асыруға  бағдарланған 
жаңа  ақпараттық  технологияны  жасау  әдіснамасы  мен  практикасын 
оңтайлы пайдалануды қамтамасыз ету үрдісі.
Ғылыми-педагогикалық 
ақпараттардың 
ақпараттық-әдістемелік 
материалдардың,  коммуникациялық  желілердің 
автоматтандырылған 
мәліметтер  қорын  пайдалану  негізінде  білім  беру  жүйесін  басқару
механизмін жетілдіру;
•  қоғамды  ақпараттандырудың  қазіргі  шарттарына  сәйкес  оқушыны
түлғалык дамыту міндеттеріне үйлесетін оқыту, тәрбиелеу  формалары мен 
әдістері, мазмұнды сүрыптау әдіснамасы мен стратегиясын жетілдіру,
•  оқушының  интеллектуалдық  потенциалын  дамытуға,  өздінінен 
білім  алу  іскерлігін  қалыптастыруға,  ақпараттық-оқу,  эксперименттік- 
зерттеу  әрекетіне,  ақпаратты  өңдеудің  эр  түрлі  өзіндік  әрекеттеріне 
бағдарланған оқытудың әдістемелік жүйесін жасау,
•  компьютерлік  тестілеу,  сараптау  бойынша  оқушылардың  бшім 
деңгейін 
бағалау  мен  бақылау  әдістемелерш  жасау  жэне  паидалану 
танымдық әрекетті  қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
Мэселен, 
суретші  дүниежүзілік  өнер  тарихында  алғаш  рет 
туындыларын  “тірілтгі”,  яғни,  қозғалыста,  дамыта  отырып  бере  алатын 
болды. 
Ақпаратгық  технология 
шындықты 
беинелеу 
мүмкіндіпн 
қамтамасыз ете отырып, адам қиялының жұмбак әлсмшс терезе ашты.
Ақпараттық технология жабдыкгарын оку үрдюшде  паидалану  б.лш
«2
-Р -"
багдшзламаганла  «  білім  беру  сапасының  артуьш  озд.пнен  қамтамасыз 
е
З
 ш Х Г р ^ Н  м ^ н ы е л е у л і  түрде кайта карау талап ет.лед, жЭ„е

мұны  бүгіннің  өзінде  жасау  қажет»,-  деп  көрсетілген.  Қазіргі  білім 
мазмұнының  дамыта  оқыту  идеясына  негізделген,  ол  жеке  тұлғаның 
компьютерлік 
сауаттылығын 
ғана 
емес, 
танымдық 
эрекетін 
қалыптастырудың  өзегі болып саналады.
76

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЬЩ ТАНЫМДЫҚ ӘРЕКЕТШ 
ОҚЫТУДЬЩ  АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Ақпараттық технология арқылы танымдық әрекеттерді басқару
Оқытудың  ақпараттық технологиясы арқылы «танымдық әрекеттерді 
басқару» дәстүрлі жағдайдан қызметтік деңгейде ерекшеленеді.
“Басқару»  деп  көзделген  мақсатқа  бағытталып,  жопарланып, 
нэтижемен  аяқталатын,  нақты  бір  мәселені  шешуге  арналган  үрдіс.  Ол 
ақиқат  ақпарат  негізінде  анализ және қорытынды жасаумен  сәйкес  келетін 
шешім  табу,  ұйымдастыру,  бақылау,  объектіні  басқаруды  реттеуге 
бағытталады.
“Басқару”  үғымының  қалыптасуына  кибернетиканың  пайда  болуы 
эсер  етті.  Ертедегі  грек  елінде  алғашқы  ескекті  жэне  желкенді  кеменің 
пайда  болған  кезінде,  теңізде  жүзудің  қажеттігі  өмірге  кемені  басқару 
өнерін  келтірді.  Бүл  сол  кезде  өте  күрделі  өнер  болды.  Өйткені  алғашқы 
капитандар  мен  штурмандарда  алыста  келе  жатқан  кеменің  орнын 
анықтауға  мүмкіндік  беретін  карта, 
компас, 
дэл  жүретін 
сағат, 
астрономиялық  приборлар  болмады.  «Моряк» 
грекше  «наутес»,  кеме 
үстінен  қараушы  командирі  («хигіер  сөзі»)  «тыс»  деген  созді  білдіреді. 
«Хипернаутес», 
яғни  қарапайым  теңізшілердің  үстінде  түрған  деген 
сөзден  шыққан.  Сөйтіп,  «кемені  басқару  өнері»,  «хипернаутика»  деп 
аталды.  Бүл  сөз  Ресейде  де  көбірек  кейініректе  біраз  өзгертілген  түрде 
«губернатор», «губерния» деген сөз мағынасында қолданылды.
Бүл  терминдер  де  «хипернаутика»  деген  сөзінің  өзгертілген  түрі. 
Осы  сөздің  мэні  кибернетика  ғылымының  да  мазмұнын  қүрайды.  Ресми 
түрде кибернетика ғылымының «атасы»  американдық математик Н.Винер. 
Ол  1948  жылы  «Кибернетика  немесе  жануарлар  мен  машиналардағы 
басқару жэне байланыс» деген кітабын жазады.  Осы уакыттан кибернетика 
ғылым ретінде таныла басайды.
Басқаруды  көшедегі  қозғалысты  реттеу  ретінде  қабылданатын 
жауапты  шешім  жөніндегі  қарапайым  акті  сияқты  немесе  кемедегі 
жолаушыларды  түсіруді  үйымдастыру  жөніндегі  порт  қызметшілерінің 
бүйрығы  сияқты  жеңіл-желпі  акты  ретінде  түсінуге  болмайтындығын 
кибернетиктер  үнемі  атап  көрсетті.  Ал,  керісінше,  кибернетикада  баскару 
ісі  өте  күрделі  ықтималды жүйенің тұрақты тепе-теңдігін  сақтауды  мақсаі 
ететін  реттеуші  эсер  ретінде  түсініледі.  Кибернетика  жүйелердің  нақты 
мазмүнын,  оның  қозғалу  заңдарын,  оның  нендей  материалдан  жасалуын 
зерттеумен  шүғылданып  жатпайды,  қайта ол  жалпы  басқару  ісін  зерттеуге 
көңіл  бөледі.  Алайда,  мүның  өзі  кибернетиканың  зерттейтін  объектісі

жүктеу/скачать 5,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: