Ақпараттық технология жабдығы

Кестенің жалғасы
5. 
Жергілікті жэне ауқымды желі.
6. 
Электрондық  пошта.
7. 
Хабарландырулардың электрондық тақтасы.
8. 
Телеконференция.
9. 
Ғылыми зерттеулерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі.
10. 
]жымды басқарудың автоматтандырылган жүйесі.
11. 
Шағын электрондық баспахана.
12. 
Электрондық оқу залы.  Электронды кітапханалық қор.
Электрондық  оқу  басылымына  “Эдектрондық  оқу  басылымы 
туралы” 
мемлекеттік салалық стандарт бойынша ХХғ.-да пайда болган 
оқыту,  бақылау,  білім  тексеру,  сараптау  бағдарламалары,  эксперттік 
жүйелер, жаттықтырғыштар, мэліметтер қоры, т.б.  жатады.
Қазіргі  оқыту қүралдары мен техникалық ортаны пайдалана отырып, 
әсем 
эрлендірілген  бағдарламалық  жабдық 
жасауға  болады. 
Бұл 
жағдайда 
оқыту 
үрдісінің 
кейбір 
жақтарын, 
ақпаратты 
қағаздан 
компьютерлік  нұсқаға  көшіру,  т.б.  автоматтандыру  туралы  сөз  етіледі. 
Егер,
• 
оқыту  технологиясының  негізгі  қағидаларын  қанағаттандырса 
(алдын-ала  жобалау,  дыбыстық  қоштау,  мақсаттық,  жүиелілік,
түтастылык);
•  
дидактикада  бүрын  теориялық  және  практикалық  түрде 
шешілмеген мәселелерді шеше алса;
•  
ақпаратты  оқушыға  дайындау  мен  тасымалдау 
құралы 
қызметін компьютерлік техника атқарса, сонда ғана жаңа ақпаратгық 
технология туралы сөз қозғауға болады.
Дегенмен,  дәстүрлі  дүниенің  барлығын  тек  қана  автоматгандыру 
ақпараттық  технологияның  барлық  қызметін  атқара  алмаиды.  ^  ондықтан 
ақпараттық  технология  дэстүрлі  дүниені  жан-жақты  қараи  отырып, 
мемлекеттік  білім  мазмұнын  жүзеге  асыратындаи  және  оны  паидаланушы 
шапшаң қабылдап, іске жаратындай дәрежеде  олуы қажет.
Білім 
беру 
жүйесін 
ізгілендіруге  қажетгі 
электрондық 
оқу 
басылымдарын  жасау  мәселелері  (электронды  оқулықтарды,  электронды- 
білім 
бағдарламаларды, 
электронды-әдістемелш 
жүиелерд, 
жасау)
С.А.Христочевский, 
Е.В.Баранова, 
Б.А.Сазонов, 
Г.Қ.Ндағалиева, 
Д.М.Жүсібалиева, 
Н.В.Апатова, 
М.Б.АйдаРханоВ 
М . І І Ш Л ш кв, 
Е.К.Балапанов 
Т.О.Балықбаев, 
Е.Ы.Бидаибеков, 
ББ.Бөр.баев, 
Н.Т.Е“
в 
АА.Шәріпбаев, 
Е.У.Медеуов, 
А.І. Гэж.гүлова,
Ж.Ж.Нұржанова, т.б. еңбектерінде жазылған.
59

Оқу  материалы  барлық  уақытта  мемлекеттік  білім  стандартын 
қанағаттандыруы  қажет  екеніне  ешкімнің  күмэні  жоқ.  Сонымен  қатар, 
білім  министрлігі  бекіткен  білім  мазмұнына,  ғылыми  теорияға  қойылатын 
өлшемдерге сэйкес келуі  керек.  Соңғы  кезде  қарқынды дамып  келе жатқан 
қашықтан  оқытудың  негізі  болып  саналатын  электрондық  оқулықтар  мен 
электронды  әдістемелік  жүйелер  де  оқу  материалына  тэн  осы  талаптарды 
толығымен  қанағаттандыруы  тиіс.  Мүндай  ақпараттық  технология 
жабдығының 
өзіне 
қойылатын 
негізгі 
талаптарға 
педагогикалық 
(дидактикалық,  эдістемелік,  оқу  курс  тақырыптарын  таңдау  негіздемесі, 
қолдану  тиімділігі),  техникалық,  эргономикалық,  эстетикалық,  қүжаттық 
дайындау жатады.
Электрондық оқу басылымдарын Насс О.В.  былай бөліп көрсетеді:
Кесте 3  -Электрондық оқу басылымдары
Бақылау
басылымдары
Оқыту жүйелері
Оқыту орталары
Тестілік
бағдарламалар
Электрондық оқулық
Оқу 
фильмі 
бар 
лазерлік 
дискілер
Бақылаушы 
Қестенің жалғасы
Компьютерлік оқу
М элімеітер қоры мен
бағдарламалар
басылымы
эксперттік  жүйелер
Психодиагностикалы 
қ бағдарламалар
Компьютерлік курстар
Оқу  ақпаратгық-анықтамалық 
жүйелер
Оқыту бағдарламалары
Эксперттік  энциклопедия  мен 
анықтамалықтар
Компьтерлік  дидактикалык 
ойындар
Internet 
ақпараттык 
ресурстары
Жаттықтырғыштар
Көп жағдайларда айтулы бетбұрыстардың жүруіне  эсер  етіп  отырған 
жаңа 
ақпараттық 
жэне 
коммуникациялық 
технология, 
жекелеген 
жағдайларда,  компьютерлер  мектептерде  оқу  объектісі жэне  оқыту  құралы 
ретінде 
қолданылып 
отыр. 
Сонымен, 
компьютер 
- 
ақпараттық 
технологияның  бір  құрауышы  болып  табылады.  Компьютер  мүғалімге 
шешімдер қабылдау қажет болған кезде көмекші рөлін атқарады.
Оқытудың  ақпараттық  технологиясының  оқу  үрдісінің 
барлық 
қүраушыларына  мәнді  әсері  бар.  Компьютердің  оқу  мақсаттарында 
пайдаланылуы  оқушының  қарекетін  жеңілдетіп,  уақыт  көп  кететІн 
амалдарды  орындаудан  босататыны,  қажет  ақпаратты  өзі  іздеп  табуға 
мумкіндік  алатыны,  қате  жіберіп  алу  қорқынышынан  құтылатыны 
Б.С.Гершунский,  С.А.Бешенков, Е.И.Машбиц,  С.Г.Григорьев,  С.А.Жданов,
А.С.Лесневский,  И.В.Роберг,  А.П.Сейтешов,  Н.Т.Ермеков,-  К.З.Халықова,

Ко  Ен 
Ч о л ь ,  
А.А.Қалыбекова,  Ж.Ж.Нұржанова,  Н.Ғ.Даумов,  т.б. 
еңбектерде қарастырылған.
Оқу  үрдісі  мен  үйымдастыру  құрылымына  жаңа  ақпараттық 
технологияларды  кешендеуді  интеграциялау  арқылы  енгізу  Г.Б.Ахметова, 
М.Х.Балтабаев, 
Р.Ш.Бектүрганова,  Ө.З.Имангожина, 
С.С.Құнанбаева, 
¥.Т.Нүрманалиева,  жэне т.б. еңбектерде қарастырылған.
Оқыту  үрдісінің  мақсаттық  құраушысы  дегеніміз-оқу  пэнінің  толық 
немесе  тарау  тақырыбының  мақсатын  және  мазмүнын  педагогтың  жете 
түсініуін және  оқушылардың қабылдауын  айтады.  Оқу  үрдісінің  нақты  бір 
циклінде 
оқыту 
мақсаты  мен 
мазмүны 
берілген 
бағдарламаның 
талаптарына  негізделініп,  мектеп  ерекшеліктерінің  алдыңғы,  білімді, 
тәрбиелі 
деңгейін, 
мүғалімнің 
өзінің 
мүмкіндіктерін, 
сыныптың 
жабдықталуын жэне т.б. ескере отырып анықталады.
Мақсат  -   адамның  танып  білуге  қызығушылығын  ояту  үшін 
белгіленген  оқыту  себептерінің  пайда  болуының  негізінде  жатқан  оқу 
мақсаттарының 
жүзеге  асыру  үшін 
қажетті  ерікті  күш  -жігердің 
қалыптасуы  адам  санасына  жетуі  керек.  Мақсат-болашақта  барлық  күш 
жігерін  арнайтын  оқытуға  үмтылу.  Оқыту  үрдісінің  мақсатын  халыққа 
білім  беру  саласындағы  мемлекет  саясатының  жалпы  бағыттарымен 
теңдестіріп  бірдей  қарауға  болмайды.  Бүл  мақсаттар,  бір  жағынан 
жеткілікті түрде жалпы,  ортақ болуы  керек,  екінші  жағынан,  мәнді,  айқын, 
анық, түжырымдалған,  нақты  болуы керек.
Кейінгі  кезең  -   операциялық  құраушы. 
Бүл  қүраушы  көбінесе 
оқытудың  мәнін  көрсетеді.  Атап  айтқанда,  педагогтар  мен  оқушылардың 
өзара қарым-қатынасында адамзаттың әлеуметтік тәжірибесін  оқушыларға 
көп сіңіруге іске асыру мақсаты  жүзеге асады.
Ақпараттық  техологияны  қолдану  жағдайындағы  жалпы  оқыту 
үрдісінің  функциялары  ретінде  оқыту,  тәрбиелеу,  дамыту,  ақпараттық 
болжамдау анықталады.
Оқытудың  барлық  функцияларын  бірден  іске  асатын,  дидактикалық 
үрдістің  әсерімен  үздіксіз  деп  қарастыруға  болмайды.  Олардың  күрделі 
шиеленіскен  байланыста  болады:  біреуі  басқаның  бастауышы,  оған  жол 
салушы,  басқа  оның  салдары  жэне  әрі  алғашқы  себептің  әрекет  шарты 
болады.
Ақпараттық технология  арқылы  оқыту  үрдісі  барысында  сабақ  беру 
негізгі  мағыналы  құраушы  болып  табылады.  Оқыту  қүрылымында  сабақ 
беру  оқытушының  қызмет  үрдісі  деп  аталады,  ол  оқушымен  тікелей, 
сондай-ақ  сырттай  формадағы  тығыз  ара-катынастың  нәтижесінде  ғана 
іске асады.
Б.В.Горячев  дидактикалық  ұстанымдарды,  әдістерді,  құрал,  т.б. 
таңдау  технологиясын,  тақырыптарды  қалауы  бойынша  оқыту,  ЭЕМ-ды
61

пайдаланып  оқыту,  даралагі  оқыту  технологияларын  ұсынды.  Ж.А.Қараев 
ғылыми  жұмысында  компьютерлік  оқытуды  деңгейлік  саралап  оқыту 
негізінде  жүргізуді  үсынады.  Оқу  мақсатын  саралап  зерттеу  жолымен  дәл 
тексеріп,  бағалау  қажет.  Оқу  технологиялары  оқыту  үрдісін  ғылыми 
тұрғыдан басқару, ол оқытудың үйреншікті әдіс-тәсілдерінен арылтады.
К.Д.Кириллованың  ойы  бойынша,  оқыту  қызметі  немесе  сабақ  беру 
дегеніміз  — ғалымдардың  түжырымдауы  бойынша,  ол  оқушыларды  оқыту 
қызметін  басқару  және  онда  оларды  сабақ  оқуға  үйымдастыру,  біздің 
жүмысымыз  барысында  -   зерттеу  қызметін  үйымдастыру,  сондай-ақ 
оқушылардың  назарын,  ойлау  қаблетін,  іс-әрекетін  жэне  т.б.  басқару 
ретімен  олардың  алдына  қиындата  отырып,  мәселелер  қою,  оған  үздіксіз 
бақылау жасап отыру т.б.
Ақпараттық  технологиялар  арқылы  оқыту  жеке  түлға  теориясына 
сүйенеді.  Әрбір  жеке  түлға  өзінің  қоршаған  ортаға  көзқарасымен  және 
өзіндік  моральдық талаптармен,  эрекеттің түрлі  сатысымен  және  басқа да 
маңызды қасиеттерімен сипатталады.
Білім  беру  мазмүны  дегеніміз  оқушыларды  жан-жақты  дамытып, 
оларды дүниеге диалектикалық, идеалистік көзқарасты қалыптастыру үшін 
негіз  болып  табылатын  білімнің,  іскерліктің,  дағдының  дэл  белгіленіп 
алынған шеңбері.
Адам  -  өз  бойында  адамзаттық,  даналық  болмысын  жинақтаған 
тіршілік  иесі.  Ал,  тіршілік  иесі  -  әлемдегі  сан  алуан  халықтың, 
мемлекеттің, 
түрлі 
топтардың, 
адамдардың 
ортақ 
белгілері 
мен 
ұқсастықтарын  біріктіретін  жалпы  адамзаттық  қүндылық  түзетін  пенде. 
Адам  қоршаған  ортада  тұлғаның  өз  тағдырын  өзі  шешу  үшін  тіршілік 
әрекетін, білімін ізгілендіру негізінде қамтамасыз етуге үмтылады.
Білім  беру  жүйесі  алдындағы  міндет  -  технология  өзгерістеріне 
бейімделе  алатын  атқарушы  түлғасын  қалыптастыру.  Білім  берудің 
болашақ  мүраты  ойлауға  үйретуге  негізделуі  тиіс.  Ойлау  эдістері  мен 
амалдарын  саналы  түрде  игеруге  көшу  -  оқу  үрдісіндегі  өте  маңызды 
кезең. 
Жаңа 
ақпараттық 
технология 
негізі 
- 
ізгілендіру 
және 
демократиял андыру.
Сонымен  қатар,  ақпараттық  технология  тек  жеке  даралықты 
қарастырмайды,  ол бірдей жастағы балалардың ортақ қасиеттерін жүйелей, 
жинақтай  отырып,  оқу  ақпаратын  меңгерудің  ортақ  жақтарын  да 
қарастырады.  Себебі  бір  сыныптағы  оқушылардың  меңгеру  деңгейлері  әр 
алуан.  Бірақ  меңгеру  талаптары  бэріне  бірдей.  Сондықтан  бүл  жерде 
ақпараттық технологияны меңгерудің сатылап жүру кезеңдерінде түлғалык 
бағдарлау,  модульдік  оқыту,  даралық  жэне  топтық  оқыту  әдіс-тәсілдерін 
интеграциялық сипатта қамтиды.

Оқыту,  дамыту,  тәрбиелеу  үрдістері  қандай  байланыста  болса, 
практикада  оқыту  функциялары  да тығыз  байланыста  болады.  Олар  өзара 
байланыста,  біреуі  екіншісінің  себепшісі  болып  келеді.  Ақпараттық 
технология 
жағдайындағы 
оқыту  үрдісінің 
барлық 
дидактикалық 
Құрамында,  құраушыларында  оқыту  функциялары  жүзеге  асады.  Кешенді 
мәселелерде,  оқыту  мазмұны,  әдістемелік  жүйесі,  оқыту  формалары  мен 
қүралдары  және  оқыту  үрдісінің  психологиялық  ортасы  арқылы  оқытуға 
қойылатын  бірнеше  талаптар  анықталады,  олардың  орындалуы  қазіргі 
дидактикаға сәйкес оны табысты жаңа сапаға көтереді.
Дәстүрлі  оқыту үрдісі  барысында оқушылардың  білім  мен  іскерлікті 
өз бетімен меңгеруі жүйесіз сипаталады, кейде кері бағытта болуы мүмкін. 
Ал,  ақпараттық  технология  өз  бетімен  білім  алу  үрдісінің  дамуына  нақты 
жағдай 
жасайды 
Өйткені, 
электронды 
оқулықтар 
озінің 
негізгі 
ерекшеліктері  бойынша  оқушыларды  өз  бетінше  жүмыс  жасауына  ықпал 
етеді. Бұл жағдайда  мүғалім кеңесші функциясын атқарады.
Оқу  ақпаратын  ақпараттық  технология 
арқылы 
меңгерумен 
байланысты оқу әрекетінің түрлері:
1
) эмпирикалық әрекет қабылдау кезеңі ретінде 
-монитор экранындағы фонына назар аудару 
-фондағы жекеленген объектілерге зейін аудару
-нақты жағдаятты және айрықшаланған объектілерді суреттеу 
-нақты жағдяттарды кешенді бейнелеу
2
) жағдаятты тануға бағытталған эвристикалық эрекет 
-нақтылықты абстракты ойлау
-моделді түрлендіру алгоритмін іздеу
3) моделді түрлендіру мен жаңа білім алуға бағытталған репродуктивтік 
әрекет
-таңдалған алгоритм бойынша моделді түрлендіру
-таныс модель жасау, түрлендіру нэтижесін интерпретациялау
-берілген есептіің шешуін бағалау
4) дағдыны қалыптастыруға арналған практикалық эрекет 
-дағдыны таныс жағдайда қолдану
-таныс емес жағдайда дағды қалыптастыру.
Осы кезеңдер бойынша бастауыш сынып оқушыларының оқу эрекеті 
қалыптасып,  белсенді  эрекет  етуге  үмтылады.  Оқу  әрекеті  компьютерлік 
сауаттылықтың  маңызды  бір  құраушысы  өндірісте,  мэдениетте,  білім 
беруде  компьютерлердің  қолданылу  сферасын  білуден  басталады. 
Компьютерлік  сауаттылықты 
В.А.Из
возчиков  пен  А.Д.Ревунов  ЭЕМ-нің 
аппараттық  және  бағдарламалық  жүмысының  жалпы  қүрылымын  түсіну, 
оның  архитектурасы  мен  жүмыс  жасау  ұстанымдарын,  мүмкіндіктерін 
білу,  микропроцессор  мен  оның  қолданылуы  туралы  түсініктің  болуы,
63

жалпы  қабылданған  терминдерді  түсіну  мен  пайдалану,  есепті  талдай, 
алгоритмдік  және  логикалық  түрде  ұсына  білу,  қажетті  ақпаратты  іздей 
білу,  дербес компьютермен жұмыс дағдыларының болуы  жэне т.б.  ретінде 
түсіндіреді.  Олар  компьютерді  іске  косып,  бағдарламалар  кітапханасынан 
керегін  алып  пайдалана  білуге,  онымен  мэтін  жазуға,  керек  ақпаратты 
іздеп  табуға,  сурет  салуда  пайдалануға  жэне  т.б.  үйренеді.  Бүл  эр 
оқушының дербес компьютердің жэне мүғалімнің көмегімен өзара түсінісу 
ортасында  жаңа  білімдерді  алуына,  танымдық  іс-әрекетін  дамытуына 
айтарлықтай  септігін  тигізеді  және  оқушының  танымын  қалыптастыруда 
бірігіп 
жүмыс 
жасаудың 
жоғары 
түрлеріне, 
яғни 
компьютерлік 
сауаттылықтан  ақпараттық  мәдениетке  көтереді.  Б.Т.Барсай:  “Ақпаратщқ 
мәдениет-бұл  маңызды  мәселелерді  қабылдап,  оларды  іс  жүзінде  шешу 
үшін  пайдалануға  болатын  білім  мен  біліктілік,  оларды  тәжірибеде 
қолданудың  негізгі  әдістері  туралы  білім  мен  дағдының  бірлігін 
айқындайтын жалпы мәдениет элементтерінің бірі” деп нақты анықтайды.
Электрондық оқу  қүралдарын  қүрылымдау  әдістері
Электрондық  оқулық  - 
"бір  пэн  бойынша  автоматты  оқытуға 
арналған  ақпараттық,  графикалық,  әдістемелік  және  бағдарламалық 
жабдықтардың кешені".
Көптеген 
ғалымдардың 
еңбектерінен 
электрондық 
оқу 
басылымдарының  қүрылымын  зерттей  отырып,  дэстүрлі  оқулық  пен 
электрондық  оқулық  арасындағы  мынадай  салыстырмалылықты  байқауға 
болады:
Кесте 4 -Оқу материалының берілуіндегі электрондық оқулық пен дәстүрлі 
оқулықтың салыстырмалы мүмкіндіктері
Қасиет
Электрондық оқулық
Дэстүрлі оқулық
Түсініктілік
Жекелеген 
сұрақтар 
бойынша толық
Толық
Ақпараттық 
жүйе 
сипаты
Ашық
Жабық
Ақпарат ауқымы
Мөлшері 
тұрақты 
емес, 
шектеусізге 
қарай 
бағыт 
алады
Бір мэнді  шектелген
Ақпаратты 
өңдеудің 
оперативтік деңгейі
Жоғары,
автоматтандырылған
Жоғары  емес,  субъективті 
факторлардан тәүелді
Сапалық деңгей
Қысқаша 
танысуға 
жол 
береді
Бөлшектеп, 
мағыналы 
берёді
Қоғамдық баға
Тұрақты 
емес, 
дамытуға 
қарай бағытталған
Орташа,  түзетулерді  көп 
керек етеді

Ақпараттық  технологияны  оқыту  үрдісінде  пайдалану  компьютер 
экранында  оқу  материалын  тиімді  ұсыну  қажеттігінің  тууына  байланысты 
ерекше  мэнге  ие  болды.  Бүл  жердегі  оқу  материалы  -  компьютердің 
көмегімен  оқушыға  қандай  болмасын  формада  (мэтіндік,  графикалық, 
дыбыстық, т.б.) ұсынылатын ақпарат.
Мектепте  берілетін  білім  мазмұны  білім  беру  стандарты,  оқу 
жоспары  мен  оқу  бағдарламалары  арқылы  анықталатынын  бұрын 
айтқанбыз.  Ал,  оның  «өзегі»  деп  есептелетіннің  бэрі  танымдық  эрекетті 
қалыптастыруға қажетті болып табылады.
Бұл  туралы  А.В.Кудрявцев 
былай  деп  жазады:  “Өзек"  -   оқу 
материалының  бөлінбес  бөлігі,  ол  оқылатын тақырыптың  іргелі  зандарын, 
тәжірибелерін,  байланыстарын  қамтиды.  Біздің  ойымызша  «ядро»  оқушы 
қызығушылығынан  тәуелсіз,  әрбір  бала  меңгеруге  тиіс  міндетті  білім, 
іскерлік 
және 
дағдыны 
қамтамасыз 
ететіндіктен, 
оның 
көлемі 
салыстырмалы түрде ауқымды болмайды.
Вариативті  қабықша  -  оқу  материалының  бөлігі,  оқылатын 
тақырыпты  жалғастыратын  бірнеше  эр  түрлі  бағыттар  жиынтығы. 
Оқушыларға  ақыл-ой,  икемділігі  мен  қызығушылығына  сәйкес  біреуін 
таңдау  мүмкіндігі  беріледі.  Бүл  оқушының  оқу  материалын  жылдам 
меңгеруіне эсер етеді.»
Психологтардың  пікірлері  бойынша  оқушыға  ақпаратты  қолайлы 
ұсыну  -  адамның  санасында  бейнелер  мен  идеялардың  жиынтығын 
қалыптастыру деген сөз.
М.В.Лось  электрондык  түрдегі  оқу  материалының  қүрылымы  мен 
ұсынылуын  қанағаттандыруы  тиіс  педагогикалық  жэне  гісихологиялық 
талаптарды шартты түрде
“• идеялар - алғышарттар: байланыстырушы материал;
• үғымдар: сипаттаушы материал;
• заңдар мен заңдылықтар: түсіндірмелі материал;
• үстанымдар, ережелер, нүсқаулар:  дәнекер  материал»-
деп көрсеткен.
С.Н.Водолад оқу ақпаратын оқушының қабылдауы бойынша
1
. есту арқылы қабылдайтын (дыбыстық) ақпарат.
2
. көру арқылы қабылдайтын (визуалды) ақпарат.
3
.  сезім  мүшелері  арқылы  сенсорлык  жүйемен  қабылдайтын 
(мультимедиалық,т.б.)  ақпарат  деп, 
адамға  эсер  ету  тәсілі  бойынша 
ақпаратты ассоциативті және тікелей эсер ететін деп бөлігі  қараған.
Асеоциативті  ақпарат  —
  бұрын  меңгерілген  акпараттың  әсерінен 
пайда болатын, қызметі ассоциацияларда негізделген ақпараі.
Тікелей  эсер  ететін  ақпарат  -  оқушының  козіне  бірден  түсегіндей, 
зейінін  аударатындай  басқаларынан  бөлек,  ерекше  түспен  эрлендірілген
65

ақпарат.
Оқу  ақпаратының  қүрылымы  сызықтық,  логикалық-құрылымдық 
болып бөлінеді. Бұл құрылымдар мына әдістер бойынша жасалады:
•  сызықтық көрсету
•  логикалық-қүрылымдау
•  басты дидактикалық бірліктерді анықтау
•  оқу ақпаратын көкейтестендіру әдісі
•  бақылау жэне бағалау  әдістері арқылы жүреді.
Оқу  ақпаратын  сызықтық көрсету  әдісі  бойынша  оку  материалының 
бірліктерін  бірінен  кейін  бірін  ретімен  тізбектей  баяндау  кұрылымымен 
анықталады.
Оқу  ақпаратын  құрылымдық  ұсыну  оқу  материалының  белгілі  бір 
бөліктері мен олардың арасындағы байланыстардың жиынтығын  білдіреді. 
Мұндай  бөліктер  мен  байланыстарды  анықтау  үрдісі  құрылымдау  деп 
аталады.
Ақпаратты  логикалық  қүрылымдау  әдісі  оқытудың  мақсаттық 
құрауышын  жүзеге  асыруды  көздейді.  Бүл  эдіс  эр  түрлі  тәсілдермен 
сипатталады:
• тірек конспектілер құру (В.Ф.Шаталов)
• логикалы-құрылымдық сызбалар (Г.Қ.Нүрғалиева),
• бұтақ тәрізді қүрылым немесе бағдарламалар терегі (В.В.Гриншкун),
• алфавиттік тізім, терминдер жиыны, т.б.
Бүл  тәсілдердің  жиынтығы  оқу  қызметінің  мақсаттарын  анықтау 
мүмкіндігі  туралы,  оқу  әрекеті  бағдарламаларының  жасалуы  туралы 
түжырымдауға  негіздеме  береді. 
Философтардың  мақсат  қою  мен 
мақсатты  қалыптастыру туралы  талдаулары  мақсат  қүру үрдісі  машықтық 
қызметпен 
ойша 
сәйкес 
келеді 
(Б.А.Боронович, 
В.М.Гриценко,
В.А.Костин,  т.б.).  Кейде  мақсаттың  өзі  бүл  қызметтің  нәтижесі  болып 
табылады.  Сонымен,  мақсат  қоюға  көзделген  нәтижені  жоспарлау,  алдын- 
ала  шамалау,  болжау,  жобалау  және  іс  әрекеттерді  орындау  тәсілдері 
жатады.
Қүрылымдық  ақпарат  оқылатын  пэннің  ойланылған  бейнесін  оқыту 
үрдісінің 
мақсаты 
ретінде 
қалыптастыруға 
мүмкіндік 
береді 
(П.Я.Гальперин, В.П.Зинченко, Б.Ф.Ломов, т.б.).

Сурет 2 - Ақпаратты логикалық құрылымдау
Бүл 
сызбаны 
В.Ф.Шаталов, 
Г.Қ.Нүрғалиева, 
В.В.Гриншкун, 
М.М.Жанпейісова, т.б. электрондық оқулық, электронды-әдістемелік жүйе, 
компьютерлік  оқу  басылымы,  т.б.  құрылымдары  туралы  деректері  мен 
«Электрондық оқу  басылымдары»  ҚР  мемлекеттік  стандартының  (Астана, 
2004)  негізінде  көрсетуге  тырыстық.  Мұндағы  терминдер 
кейбір 
ғалымдардың  еңбектерінде  әр  түрлі  аталады,  бірақ  олардың  қай- 
қайсысының  атқаратын  қызметі  бірдей,  сондықтан  біз  мемлекеттік 
стандартта  берілген  терминдерді  пайдаландық.  Оқу  материалын  блоктық- 
модульдік  үсыну  бойынша  негізгі  блок  қүрылымына  кіріспе,  типтік, 
қорытынды бөлімдер жатады.
Кіріспе қүрылымында
-  мақсаты
-  жалпы шешу
-  мазмүны
-  анықтамалық жүйе 
Типтік (базальщ) блокта
-  кіріспе, мазмұн, мақсат
- 
теориялық
 жэне практикалық модуль
-  бақылау (білім мен дағдылы)
67

- 
анықтамалық модуль 
Қорытынды  блокта  голоссарий,  библиографиялық  көрсеткіш,  сырттаи
кеңсе (желі бойынша) қамтылуы мүмкін.
Мысалы, 
Ш.Х.Құрманалина 
электрондық 
әдістемелік 
жүйеде 
модульді  -  мақсаттық,  теорияны  -  мазмүндық,  тапсырманы  -  операциялық 
жэне тестіні - бағалау-нәтижелік құраушылар деп атаған.

жүктеу/скачать 5,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: