Меңдігүл шындалиева
Жанрларға қысқаша түсінік
жүктеу/скачать 1,76 Mb.
|
Шындалиева М.Б. Публ.жанрлары мен пішіндері
| Жанрларға қысқаша түсінік
Ақпараттық жанрларға: жаңалықтар, хабар-ошар (заметка), сұхбат, әңгіме, комментарий, репортаж, реплика жатады. Маңыздыларын атап шығайық. Есеп – белгілі бір аудитория (конференция, жиналыс, спорттық жарыстар және түрлі көрмелер, т.б) қатысқан іс-шаралар жөніндегі ақпараттық хабарлама. Айтылатын мағлұматтардың сипатына қарай есеп жалпы немесе тақырыптық, ал мақсаты мен айтылу ерекшеліктеріне қарай – ақпараттық (айтылған пікірлер, оқиғалар, деректер жүйелі түрде) немесе сараптамалық (назар белгілі бір оқиғаға аударылып, оған баға беру, түсіндіру) болып бөлінеді. Есепті іс-әрекетті сөзбен жеткізу арқылы, қоғамдық-саяси мәні бар мәселе жөнінде оқырманға хабарлау мақсатында жазады. Репортажды екі жақты қарастыруға болады. Біріншіден, баспасөзге, радиоға немесе телевидениеге берілетін ақпараттар жиынтығы. Екіншіден, біздің жұмысымыздағы маңызды оқиға, жағдай, құбылысты жылдам және мағыналы ақпаратпен жеткізетін ақпараттық жанр. Репортажға қойылатын негізгі талаптар – автордың болған оқиғаға қатысу тиімділігі, шынайы болған оқиғаны көзімен көрген жағдайда ғана репортаж мағыналы болады. Ақпараттық жанрлар қоғамдық пікірге елеулі ықпал етіп, қоғамдық сананы қалыптастыруға әсер етеді. Ақпараттық жанрлардың рөлі бүгінгі таңда өлшеусіз артып отыр. Бұқаралық ақпарат құралдары шағын жанрларға, хабарларға, жедел ақпараттарға назар аударады. Қазіргі газет жарияланымының радио-теледидар бағдарламасының басым бөлігін ақпараттық материалдар құрайды. Ақпараттық жанрлардың бейнелеуіш құралдарының жиынтығына мыналар жатады: түрлі стильде жазылған мәтіндер, статистикалық сурет, фото, сурет, кесте, диаграмма, карта, музыкалық көркемдеу, автор сөздерінің дыбысталуы, интершум, қолданылатын дыбыстар (негізгі, қосымша), бейнесурет. Көрермен қауымның қызығушылығын, әсіресе, сөздер мен түсініктердің бірігіп, бір үлкен идея ұстанған дүниелер арттырады. Ақпараттың негізгі жанрлық түрлері: ауызекі сөйлеу жанры: а) диктордың оқуымен берілген жаңалықтар; аудитория алдында сөз сөйлеу (кадрда, газетте, микрофонда). Маңызды қасиеттеріне суырып-салмалық, яғни, импровизация жатады, себебі, бұл қасиет арқылы ойлаушының деректері мен эмоциялары беріледі. Ақпарат бірінші қолдан алынады, сондықтан да көрерменнің ақпарат дұрыстығына сенімін нығайтады. Халық алдында сөз сөйлеудің түрлері мынадай болуы мүмкін: Ресми (мемлекеттік немесе қоғамдық институттың пікірін жариялау); Ұйымдастырылған (алдын-ала дайындалған сценариймен); Мәтіндік (телевидение, радио немесе баспасөз стиліне сай алдын-ала жазылған сценарий); Суырып-салмалылық (импровизациялық стильде әңгімелесу); Тезистік (тезиске сай әңгіме); Көркемделген (алдын-ала дайындалған бейнеқатар мен суреттермен). Мәтіндік ақпаратқа: Ақпараттық хабар Хабар-ошар Репортаж Ресми ақпарат жатады. Ақпараттық хабарда орын алған жағдай мен оқиға жайлы қысқа ақпарат беріледі. Мұнда не, қайда, қашан және қандай жағдайда болғандығын өте қысқа түрде береді. Ақпараттық хабар жазу көбінесе ақпарат агенттіктеріне тән құбылыс. Бұл жерде бастысы - деректен ауытқымайтын, жағдайды тура мағынада сипаттайтын сөздерді тапқан абзал. «Шамалы», «шамасында» деген сөздерді қолданбай, тұспалдарды жариялаудан аулақ болу керек. Ресми ақпарат – арнайы қайнар көзі бар және редактура жүрмейтін ақпарат. Оның сөздерін өзгертпей, цитата сияқты қолдануға болады және міндетті түрде дерек көзін көрсетеді. Хабар-ошар. Хабар-ошар газет, журнал, телерадио тәжірибесінде жиі кездесетін байырғы жанрдың бірі. Оның ең басты жанрлық ерекшелігі - дерек, оқиға, құбылыс туралы хабарлауы. Бірақ хабарда бұл деректер талданбайды. Оларға баға берілмейді. Сыр-сипаты толық ашылмайды. Хабар жедел, ұшқыр, тез жазылуға, жылдам жариялануы тиіс, әйтпесе, оның құны болмайды. Репортаж - ақпарат пен публицистика элементтерін бойына топтастырған жедел жанрлардың бірі. Тілші өзі жүргізген репортажды баяндау арқылы талдау жасап жазады. Репортажды тілші оқиға ортасынан, шеру өтіп жатқан алаңнан, митингіден өткізеді. жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|