ВЛИЯНИЕ ФИЗИОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА РОСТ И

остальных   же   вариантах   наблюдали   существенное   различие   в   ростовом 
поведении штаммов  D  –15  и  D  – 19. Изучение морфологии клеток штаммов 
проводили  с  помощью  светового  микроскопа.  В  первые   сутки  выращивания 
осуществленных морфологических изменений не обнаружили. С продолжением 
культивирования наблюдали появление разнообразных форм клеток (крупные 
круглые ярко-зеленой окраски; мелкие темно-зеленой окраски; мелкие бледно-
зеленой окраски; овальные желто-коричневой окраски). Наибольшее суммарное 
содержание   каротиноидов   наблюдали   у   штамма  D-19  во   втором   варианте 
(0,0357   г/л)   состава   питательной   среды,   а   наименьшее   –     в   контрольном 
варианте у того же штамма (0,0575 г/л). 
Как показали наши исследования, оптимумы роста и каротинообразования у 
данного объекта не совпадают во времени и требуют для своего осуществления 
разных   условий.  Исходя   из   этого,   нами   предложен  двухэтапный       метод 
выращивания  каротиноносных водорослей с тем, чтобы на первом этапе создать 
условия,  оптимальные для накопления максимальной биомассы водорослей, а 
на втором — благоприятные для синтеза каротина в их клетках. 
Для   осуществления   первого   этапа   выращивания  каротиноносных 
водорослей была разработана и сконструирована рабочая модель культиватора. 
Общий объем модели -  240 литров (рабочий объем  до 100 литров). Состоит из 
прочного металлического каркаса, двухслойных прозрачных стеклянных стенок 
и дна, обеспечивающих необходимую прочность и проницаемость света
.  
Все 
это   обеспечивает
  г
ерметичность   и
 
возможность   трехстороннего   освещения 
лампами   дневного   света.   Кроме   того,   данный   образец   снабжен   системой 
погруженных трубок, для обеспечения охлаждения или подогрева питательной 
среды. Модель предусматривает возможность смены и совмещения способов 
аэрирования. 
Второй   этап   –   накопление   культурой   каротиноидов   –   мы   рекомендуем 
осуществлять   в   природных   водоемах   с   достаточной   соленостью   и 
освещенностью, в качестве которых могут выступать естественные природные 
водоемы Приаралья. 
Научный руководитель: д.б.н., профессор Заядан Б.К.
ТҮЙЕ СҮТІНІҢ САРЫСУ БЕЛОКТАРЫ
Әбілақан Ұ., Атишова М., Джумагазиева А., Райымбек Г., Қанаят Ш., 
Серікқызы А., Ахметсадыкова Ш.Н.
әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университет, Алматы, Қазақстан
Сүттің белоктары негізгі 2 топқа: казеин комплексі мен сарысу белоктары. 
Сүттегі   сарысу   белоктарға   –   α-лактальбумин,   β-лактоглобулин, 
имуноглобулиндер: IgG1, IgG2, және IgA, лизоцим, лактоферин, лактофорин, 
лактопероксидаза, сарысу альбумині және басқа да белоктар кездеседі. Оның 
ішінде   түйе   сүтінде   кейбіреудері   аз   немесе   мүлдем   кездеспейді,   оған   β-
лактоглобулин жатады. 

-лактоальбумин сарысу белоктарының ішіндегі аса маңыздысы. Ол бүкіл 
белоктың 2-5 % құрайды. 123 амин қышқылының қалдығы бар, ал молекулалық 
массасы 14 146 Da тең. Сүттегі мөлшері шамалы 10 % тең. Изоэлектрлік нүктесі 
4,6 болады.
β-лактоглобулин – сарысу белоктарының ең негізгісі 60%-ті құрайды. β-
лактоглобулиннің молекуласы бір полипептидтік тізбегіктен тұрады. 162 амин 
қышқылының қалдығы бар, молекулалық массасы 18,362 kDa. Сүттегі мөлшері 
10%   тең.   Изоэлектрлік   нүктесі   3,5   пен   5,2   аралығында   болады.   Қазіргі 
мәліметтер бойынша – түйе сүтінде мүлдем кездеспейді. 
Иммуноглобулиндер   –   организмнің   қорғаныш   қызметінде   үлкен   рөл 
атқаратыны   белгілі.   Ол   сүттегі   жалпы   белоктардың   1,9%   ден   2,3%   дейін 
болады. Farah 1986 жылы дромедар сүтінің сарысу белоктары қыздыру кезінде 
сиыр сүтіне қарағанда төзімді болатындығын көрсетті. Иммуноглобулиндердің 
сүттегі   концентрациясы   241-1000   мг∕мл.   Изоэлектрлік   нүктесі   6,3   пен   7,0 
аралыгында болады. Әдетте сүтте иммуноглобулин G1 молекулалық массасы 
160 000   Da   болады,   бірақ   түйе   сүтінің   IgG1   молекулалық   массасы   100 000 
болады. Ал сүттегі IgG1 концентрациясы 1-2 % құрайды. Иммуноглобулин G2-
нің сүттегі концентрациясы 0,2-0,5% құрайды, ал молекулалық массасы IgG1 
ұқсас. Иммуноглобулин А-ның молекулалық массасы 400 000 Da тең, ал сүттегі 
мөлшері 0,05-0,10 % тең. Сүттің иммуноглобулиндері барлық жағынан қанның 
иммуноглобулиндеріне ұқсас және олар антидене болып табылады.
Лизоцим – бактерицидтiк қасиеттері бар және антиденелердiң активтiгiн 
жоғарылататын сүт белогы. 129 амин қышқылдарының қалдықтарынан тұрады. 
β(1-4)-гликозидтiк   байланыстардың   гидролизін   катализдейді.   Молекулалық 
массасы 14,4 kDa тең. Түйе сүтіндегі лизоцимнің концентрациясы 0,15 мг∕мл.
Лактоферрин - тұтынушылар денсаулығы үшін маңызды полипептид. Ол 
689 амин қышқыл қалдықтарынан құралған, молекулалық салмағы 76-80 kDа 
болатын,   құрамында   темірі   бар   белок.   Лактоферрин   белгiлi   бiр   мөлшерде 
бактерицидтiк   қасиетке   ие.   Спектрофотометрлік   молекулалық   салмағы 
80,16-80,73   kDa   тең,   ал   изоэлектрлік   нүктесі   8,14-ке   тең.   Сүттегі 
концентрациясы 220 мг∕мл тең. Қазіргі кезде лактоферринді ісік ауруына қарсы 
дәрілік препарат ретінде қолданады, сонымен қатар оны сәбилердің тағамына 
биологиялық активті қоспа ретінде қосады.
Лактофорин – фосфогликопротеин, молекулалық массасы 28 kDa тең, ал 
сүттегі концентрациясы 300 мг∕л тең, цистеині жоқ сарысу белогы. Лактофорин 
эмульсификациялық қасиетке ие және липолиздің спонтонды ингибирленуіне 
қатысады.   Лактофорин   түйе   сүтінің   ең   негізгі   белогы,   ал   сиыр   сүті   үшін 
минорлы болып табылады.
Лактопероксидаза   –   оксидоредуктаза   класына   жататын   фермент,   сүт 
безінің   клеткасында   синтезделінеді.   Молекулалық   массасы   77,5   kDa. 
Антибактериялдық қасиетімен ерекшеленеді, жоғары температураға төзімді.
Сарысу   альбумині   –   сүтегі   сарысу   альбумині   қасиеті   жағынан   қанның 
сарысу альбуминіне ұқсас. Сүттің сарысу белогының 4% құрайды, ал сүттегі 
жалпы   белоктың   1%   құрайды.   Молекулалық   массасы   66   kDa   тең.   Сарысу 
альбумині сүтке қан арқылы түседі. Изоэлектрлік нүктесі 4,7 –ге тең.

ТҮЙЕ СҮТІНЕН ІРІМШІК ЖАСАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Әдбұбек Ж., Конуспаева Г.С.
әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан, 
juldiz77@mail.ru 
Ірімшік – биологиялық құрамында 23-27% белок, 27-30% май болатын, 100 
грамында   шамамен   0,2-0,3   мг   А   витамині,   0,4-0,5   мг   В
2  
витамині,   2-5   мг   С 
витамині   кездесетін   тағамдық   құндылығы   жоғары   сүт   өнімі.   Жалпы 
қарастырғанда,   сүттің   ірімшікке   айналуы   кезінде   казеин   комплексінің 
белоктары негізгі  орын алады. Әдетте ұюға бастама беретін  -казеин, бірақ 
түйе   сүтінде   мөлшері   аз   болғандықтан   ұйю   процесі   баяу   жүреді,   ірімшікке 
айналуы байқалмайды. Тек сырттан қосымша қосылған фермент – химозиннің 
көмегімен түйе сүтінен ұйыту арқылы ірімшік алуға болады.  
Жұмыста   Алматы   облысының   Іле   ауданындағы   Дәулет-Бекет   ЖШC 
фермасының   түркімен   аруана   тұқымды   түйе   сүті   пайдаланылды. 
Салыстырмалы   бақылау   үлгілері   ретінде   «Айналайын»   маркалы   сиыр   сүті 
қолданылды.   Ашытқы   ретінде  Camifloc  (BioSerae   Laboratoires   S.A.,   Bram, 
France)   қолданылып   зерттелді.   Алынған   өнімдердің   органолептикалық 
қасиеттері: иісі және дәмі зерттелді, оған 5 балдық шкаламен бағалар қойылды.
Түйе сүтінен бастырылған ірімшікті алу технологиясы төмендегідей: шикі 
түйе   сүті   алдымен   тұрақтандырылады,   алынатын   сүттің   көлемі   0,25% 
болатындай  Camifloc  ашытқысы қосылады. Алынған қоспаны 1,5 сағат, 45
0
С 
температурада инкубацияланады, одан кейін гомогендейді. Түзілген қою масса 
сүзіліп, сығылу  үшін 12 сағатқа престелінеді. Жаңадан  дайындалған  ірімшік 
салмағына 3% мөлшеріндей NaCl тұздалып, әрі қарай қорапталады және 10
0
С 
жағдайда 12 сағат бойы кондициясына дейін әкелінеді. Нәтижесінде алынған 
ірімшік пайдалануға дайын. 
Осындай биотехнология нәтижесінде пайдаланылған шикі өнім - түйе сүті 
және ұю процесі кезінде бөлінген сарысуы зерттелді. Осы өнімдердің физико-
химиялық көрсеткіштері өлшенді, сондағы ірімшікті алуға пайдаланылған түйе 
сүтінің майлылығы 3,6%, белок мөлшері 3,34%, лактозасы 4,85%, тұздар 0,8% 
болады.   Ірімшік   дайындау   кезінде   бөлінген   сарысудағы   майлылығы   0,79%, 
белоктың мөлшері 2,67%, лактозасы 3,9%, тұздар 0,67% болады.
  Бақылау   ретінде   алынған   сиыр   сүтінен   ірімшікті   алу   кезінде   шығымы 
14,7%, ал түйе сүтінен дайындалған  ірімшіктің шығымы 12,3% тең.  Ірімшік 
дайындалғаннан кейін бір тәулік, екі апта, бес апта өткеннен кейінгі иісі мен 
дәміне   бағалар   қойылды.   Нәтижелер   өңдеу   үстінде.   Қорыта   айтқанда, 
сипатталған   технологияға   сүйеніп   түйе   сүтінен   өзіндік   қоректік   құны   бар, 
әдетте алуға болмайтын ірімшік дайындауға болатыны көрінеді.  

ТЕХНОЛОГИЯ ПРОИЗВОДСТВА ПРЕПАРАТОВ 
НА ОСНОВЕ ЯБЛОЧНОГО УКСУСА
Ергалиулы Г.
ТОО «Биотагам», тел.: +7(727)2552710; e-mail: 
gonif
 
 @
   yandex
 
 .  ru
   
Введение:   В   настоящее   время   под   врачебным   надзором   в   клиниках 
Соединенных   Штатов   и   Японии   яблочный   уксус   используется  даже  для 
лечения   гастритов   желудка,   отитов,   а   также   используется   для   дезинфекции 
больничных поверхностей.В яблочном уксусе содержатся ценные минеральные 
вещества   (в   частности,   большое   количество   калия,   необходимого   для 
нормализации нервной системы) и органические кислоты: уксусная, яблочная, 
лимонная,   щавелево-уксусная   и   другие.   Он   несколько   снижает   аппетит, 
стимулирует   обмен  веществ   и   способствует  катаболизму   (т.е.   расщеплению) 
жиров и углеводов.
Цель: Научно обосновать разработку и эффективность  применения 
натурального лечебно-профилактического напитка с использованием 
растительного сырья и отселекционированной ассоциации отечественных 
штаммов микроорганизмов.
Для  достижения  поставленной цели были сформулированы основные.  В 
соответствии   с   поставленными   задачами,   экспериментальные   исследования 
были проведены в Казахской академии питания и Институте микробиологии и 
вирусологии РК.
Методы   исследования:   Объектом   исследования   служили:   природная 
популяция     смешанной   культура     «чайный   гриб»,   распространенная   и 
используемая населением южных регионов Казахстана; отселекционированная 
на ее основе ассоциация   дрожжевых культур и уксуснокислых бактерий,   и, 
полученный   с   ее   использованием,   напиток   «Чайный   квас».   Для   выделения 
чистых   культур   микроорганизмов     из   выделенных   природных   популяций, 
выращивание проводили в стационарных условиях в ферментерах с рабочим 
объемом   700   мл,   на   жидкой   водной   среде   содержащей   6%   сахара   и   0,1% 
чайного листа, при температуре 28
0
С. После 3-х суток культивирования при 
достижении   рН     культуральной   жидкости   значения   3,5,   отобранные   из 
ферментера пробы высевали на селективные среды: сусло-агар, мясопептонный 
агар, агаризованный гидролизат молока. Были выделены и идентифицированы 
следующие   микроорганизмы:  Hanseniaspora  apiculata,    Saccharomyces  sp., 
Тorulopsis  sp.,  Acetobacterioum  xylinum,  Acetobacterium  aceti  [115,   143,   144], 
которые   в   дальнейшем   выращивали   в     условиях   периодического   и 
полунепрерывного   культивирования   (путем   ежедневного   слива   ½   части 
культуральной   жидкости   и   прилива   такого   же   количества   среды). 
Культивирование микроорганизмов проводили на жидкой среде с различным 
содержанием   сахара (от 4 до 10%%) и 0,1% экстракта яблочного уксуса при 
разных параметрах роста.
Заключение:   В   результате   проведенных   исследований,   из   природных 
популяций   «уксуснокислых   микроорганизмов»,   отобранных   в   Алматинском 

регионе, было выделено пять чистых культур микроорганизмов отнесенных к 
следующим видам:  Acetobacterium xylinum КМП-Б1, Acetobacterium aceti КМП-
Б2,  Torulopsis  dattilf  КМП-Д1,  Saccharomyces  sp    КМП-Д3,  Hanseniaspora 
apiculata  КМП-Д2.   В   результате   проведенной   автоселекции   в   условиях 
полунепрерывного культивирования на их основе была получена устойчивая 
ассоциация «чайный гриб». Отработка технологических параметров получения 
напитка   <<яблочный   уксус>>,   на   основе     новой   ассоциации   в   условиях 
периодического и полунепрерывного культивирования, позволила установить 
их оптимальные величины. 
Потенциальной мишенью реализации действия функциональных, лечебно-
профилактических   продуктов   является,   в   первую   очередь,   желудочно-
кишечный   тракт.   Их   действие   в   желудочно-кишечном   тракте   направлено   на 
изменение всасывания пищевых веществ, время транзита пищи, объема кала, 
рН   содержимого,   модификацию   микрофлоры   кишечника   и   другие 
физиологические процессы.
Научный руководитель: Попова Л.И.
РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИИ ЭКСПРЕССИИ ЧУЖЕРОДНЫХ ГЕНОВ 
 В ТРАНСГЕННЫХ РАСТЕНИЯХ С ИСПОЛЬЗЫВАНИЕМ 
ТРАНСЛЯЦИОННЫХ ЭНХАНСЕРОВ
Ережепов Д.А.
Казахский национальный университет им. аль-Фараби, г.Алматы, Казахстан
Было   доказано,   что   некоторые   5’-нетранслируемые   последовательности 
(5’-НТП)   вирусных   мРНК   осуществляют   трансляцию   по   кэп-независимому 
механизму и являются трансляционными энхансерами. Усиление трансляции 
было   непосредственно   связано   с   высокой   комплиментарностью   данных 
последовательностей к центральному (1115-1124нк) району 18S рРНК. Так же 
3’-НТП   некоторых   растительных   вирусов   играют   важную   роль   в 
осуществлении   энхансерного   эффекта.   Наша   задача   была   осуществить 
трансформацию   данных   последовательностей   в   растения   и   проверить   их 
активность in vivo.  
Первая   конструкция   (контроль)   не   содержала   никаких   энхансерных 
элементов, 
35S-GUS-NOS
Вторая ДНК - конструкция (115х4-GUS-TMV) перед репортерным геном 
GUS  содержала искусственно синтезированный  четырехкратный повтор  10-ти 
нуклеотидной   последовательности,   которая  повторяет   наиболее   важную 
область центрального района  18S рРНК с 1115 по 1124 нуклеотид и на 3’-конце 
содержала природную                                                                   3’-нетранслируемую 
последовательность (НТП) вируса табачной мозаики (TMV). 

35S-115x4-GUS-TMV-NOS
Третья   конструкция   (PVY-GUS-TMV)  на   3’-конце   так   же   содержала  3’-
НТП   вируса   табачной   мозаики,   а   на  5’-конце   нативный   вариант   5’-НТП  Y-
вируса картофеля (PVY). 
35S-PVY-GUS-TMV-NOS
Данные   конструкции   содержат   промотор   вируса   мозаики   капусты   (35S 
CaMV),   который   обеспечивает   работу   данной   конструкции   во   всех   органах 
растения.   Так   же   для   устойчивости   и   защиты   мРНК   от   рибонуклеаз   в 
конструкцию   был   добавлен   терминатор   нопалин   синтетазы   (NOS).   Все 
конструкции   были   вставлены   в   бинарную   плазмиду  pCAMBIA  (Kan
r
)   для 
трансформации   в   агробактерии.   Затем   с   помощью   агротрансфекции   данные 
конструкции были трансформированы в растения.  
Целью работы является определение уровня трансляционного энхансмента 
и   экспресии   конструкций   в   растениях,  запрограммированных   на   синтез 
репортерного белка  β-глюкуронидазы (GUS). 
ЖҰМСАҚ БИДАЙ СОРТТАРЫНЫҢ ТҰЗҒА ТӨЗІМДІЛІГІН ЗЕРТТЕУ 
Жунусбаева Ж.К., Қайырбаева С. 
әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан, 
Zhazi_05K@ mail. ru 
Жұмсақ   бидай   –   Қазақстандағы   егілетін   негізгі   дәнді   дақылдардың   бірі 
болып   табылады.  Бидай   дақылы     ауылшаруашылық   дақылдарының   ішіндегі 
адамның   негізгі   тағамы   болғандықтан,   бидай   өнімі   мен   оның   сапасын 
арттыруға   көп   көңіл   бөлінеді.   Қоршаған   ортаның   қолайсыз   факторларына 
бидайдың төзімділігін зерттеу қазіргі кезде селекцияның басты мәселесі болып 
табылады.   Осы   факторлардың   әсерінен   бидай   өнімділігі   белгілі   мөлшерде 
төмендеп, еліміздің экономикасына шығын әкеледі. Сондықтан, өсімдіктердің 
сыртқы  орта  жағдайының  тұрақтылығының   эффективті  жолдарын  қарастыру 
жұмыстың өзектілігін көрсетеді. 
Зерттеуге   тұзға   төзімділігі   әртүрлі,   аудандастырылған   Надежда   және 
Казахстанская   126   сорты   алынды.  Зерттеуге   алынған   сорттардың   тұзға 
төзімділігі және сезімталдылығы анықтау үшін сорттар NaCI тұзының 2%-дық 
ерітіндісімен өңделді. Бидай сабағы мен тамыр жүйелеріне жүргізілген зерттеу 
жұмыстары бойынша [МДГ-ГОАТ] ферменттік комплекс белсенділігі бойынша 
тұзға төзімді сорт Надежда, ал сезімтал сорт ретінде Казахстанская 126 сорты 
ерекшеленді.
Тұзға төзімділігімен сипатталатын Надежда және сезімтал Казахстанская 
126 сорттарының сабағы мен тамыр жүйелерінің анатомиялық құрылымына 2% 
NaCl тұзының әсері  зерттелді. Зерттеуге алынған материалдарды фиксациялау 
және   анатомиялық   препараттар   арнайы   әдістеме   арқылы   дайындалып, 
морфометрлік   көрсеткіштері   жалпы   қабылданған   тәсіл   арқылы   есептелді. 
Анатомиялық   зерттеу   жүргізу   үшін   өсімдіктердің   жерүсті   мүшелерінен, 

мұздатқыш   құрылым   ТОС-2   микротомы   көмегімен   уақытша   препараттар 
глицерин   бойынша   дайындалды.   Зерттеу   мәліметтері   математикалық-
статистикалық Стьюдент критерийі (t) арқылы анықталды. 
Эпидермиальды   клетка   қалыңдығы   өсімдіктерде   қорғаныштық   қызмет 
атқаратынын   ескерсек,   бидай   сабағының   құрылымына   морфометрлік  зерттеу 
нәтижесінде,  тұзды   ортада   өсірілген   Казахстанская   126   сортының   сыртқы 
қабатының   Надежда   сортымен   салыстырғанда   жұқарғаны   байқалды. 
Өсімдіктердегі   алғашқы   қабық   тамыр   жүйесі   арқылы   сыртқы   ортаға 
қорғаныштық қызмет атқарады.  2% NaCl ортасында  өсірілген тұзға сезімтал 
Казахстанская   126   сортының   біріншілік   қабығының   қалыңдығы   (173,4   мкм) 
бақылаумен (196,6 мкм) салыстырғанда екінші табалдырық бойынша сенімді 
ықтималдылықта   жұқарса,   ал   тұзға   төзімді   Надежда   сортының   тәжірибедегі 
көрсеткіштері (179,5 мкм) бақылауға (166,2 мкм) қарағанда осындай сенімділік 
дәрежесімен   қалыңдаған.   Бұл   көрсеткіш   тұзға   төзімділігімен   сипатталатын 
Надежда сортының қорғаныштық қасиетінің жоғары екендігін көрсетеді. 
2% NaCl тұзды ортасында Надежда сортының орталық цилиндр диаметрі 
бақылау   вариантымен   салыстырғанда   сенімді   түрде   ұлғайғаны   байқалды. 
Орталық   цилиндр   диаметрінің   ұлғаюы,   тамыр   ауданының   қалыңдауына 
әкеледі, яғни, топырақтағы өсімдіктің жер үсті бөліктеріне минералды заттарды 
тасымалдайтын   тамырдың   сору   көлемі   ұлғаяды.  Ал   осы   белгісінен   тұзға 
сезімтал   Казахстанская   126   сортының   бақылаумен   салыстырғанда     орталық 
цилиндр диаметрінің кішірейгендігі байқалды. 
Қорыта   келгенде,   тұзға   төзімділігімен   сипатталатын   Надежда   және 
сезімтал   сорт   Казахстанская   126   сорттарының   сабақ   және   тамыр 
құрылыстарында   да   айырмашылықтары   болатындығы   анықталды.   Тұзға 
төзімді,   құнды   генотиптердің   гендік   қорын   ұлғайту   селекция   үшін   өзекті 
мәселелердің   бірі   болғандықтан  бидай   сорттарының   тұзға   төзімділігін 
анықтауда   МДГ-ГОАТ   ферменттік   комплексі   ғана   емес   анатомиялық 
құрылымдарындағы   анатомиялық   ерекшеліктер   арқылы   сорттарды   тұзға 
төзімділігін анықтауда тест бола алады.  
ИССЛЕДОВАНИЕ МЕХАНИЗМОВ ФУНКЦИОНИРОВАНИЯ 
ТРАНСЛЯЦИОННЫХ УСИЛИТЕЛЕЙ НА ОСНОВЕ 5'-КОНЦЕВОГО 
ДОМЕНА ГЕНОМНОЙ РНК САТЕЛЛИТНОГО ВИРУСА НЕКРОЗА 
ТАБАКА 
Збродько Е.А., Тазабеков И.С., Жигайлов А.В.
ДГП «Институт молекулярной биологии и биохимии им. М. А. Айтхожина»
РГП «ЦБИ» МОН РК, г. Алматы, Казахстан, 
andrzhig
 
 @
   gmail
 
 .  com
 
 
Некоторые вирусные и клеточные мРНК в своих 5'- и 3'-нетранслируемых 
последовательностях (5'-и 3'-НТП) содержат энхансерные последовательности, 
которые повышают эффективность трансляции мРНК в несколько раз. Одним 
из   возможных   механизмов   функционирования   таких   последовательностей 

может являться их связывание с 40S рибосомными субчастицами посредством 
комплементарных взаимодействий с экспонированными доменами 18S рРНК. 
В лаборатории белка и нуклеиновых кислот изучается 5' концевой домен 
геномной РНК сателлитного вируса некроза табака (STNV), представляющий 
собой последовательность из семидесяти двух 5'-концевых нуклеотидов этой 
РНК.   Ранее   нами   было   показано,   что   этот   домен   обладает   способностью 
повышать   эффективность   экспресии   репортерных   моноцистронных   РНК. 
Причем   нами   была   установлена   роль   комплементарности   этой 
последовательности   к   участку   центрального   домена   18S  рРНК   растений 
(нуклеотиды 1099 - 1109) в обеспечении эффективной трансляции мРНК. 
В настоящей работе впервые показано, что 5'-концевой домен геномной 
РНК  STNV  обладает   способностью   к   внутренней   посадке   рибосом,   то   есть, 
является  IRES-элементом.  В   работе   использовались   две   нуклеотидные 
последовательности.   Первая   из   них,   «HTN»,   соответствовала   нативному 
варианту   5'-концевого   домена   геномной   РНК  STNV.   Последовательность 
«HTH»   отличалась   от   первой   тем,   что   с   помощью   нуклеотидных   замен   ее 
комплементарность к центральному домену 18S рРНК растений была усилена. 
Нуклеотидные   последовательности   обоих   вариантов   доменов   геномной   РНК 
STNV даны ниже (нуклеотидные замены выделены полужирным шрифтом):
«HTN»:
 
5'-
AGTAAAGACAGGAAACTTTACCGACTAACСTGGCAAAACAACAGAACAACAGGCGAAAAT
-3';
«HTH»:
 
5’-
AGTAAAGACAGGAAACTTTACCGACTAACСTGGCAAAACAAGAGCCCAAAGGCTGAAAAT
-3’
Последовательности «HTN» и «HTH» помещались в бицистронные ДНК-
конструкции между геном  GUS, кодирующим β-глюкуронидазу и геном  CAT, 
кодирующим хлорамфениколтрансферазу по сайтам рестрикции HindIII и NcoI 
с получением, соответственно,  ДНК-конструкций «GUS-HTN-CAT» и «GUS-
HTH-CAT». В качестве отрицательного контроля использовалась бицистронная 
ДНК-конструкция   «GUS-pl-CAT»,   в   межцистронном   участке   которой 
помещалась   полилинкерная   последовательность   «pl»,   не   обладающая  IRES-
активностью. 
Методом транскрипции  in  vitro  с использованием РНК-полимеразы фага 
Т3   на   основе   всех   полученных   ДНК-конструкций   были   созданы 
соответствующие   им   РНК-конструкции,   которые   в   дальнейшем 
транслировались   в   бесклеточной   трансляционной   системе   из   зародышей 
пшеницы,   содержащей   радиоактивный   [
35
S]метионин.   После   окончания 
инкубации   проводили   белковый   электрофорез   реакционных   смесей   в   15% 
полиакриламидном   геле,   гель   высушивали   и   затем   снимали   с   него 
радиоавтограмму. 
В   итоге   было   показано,   что   последовательности   «HTN»   и   «HTH»,   в 
отличие   от   полилинкера   «pl»,   обладают   способностью   обеспечивать 
экспрессию второго цистрона (в данном случае – гена  CAT) в бицистронных 
РНК-конструкциях. Следует отметить, что РНК-конструкция «GUS-HTH-CAT» 
превышала   по   экспрессии   гена  CAT  РНК-конструкцию   «GUS-HTN-CAT» 
приблизительно в 1,3 раза, что подтверждает важную роль комплементарности 

5'-концевого домена  STNV  к центральному домену 18S  рРНК в обеспечении 
эффективной экспрессии геномной РНК STNV. 

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: