959
ФИО авторов: Ўзбекистон Халқаро Ислом
Академияси 2-босқич магистранти
Хурбоев Зохиджон
Тарих фанлари доктори,
доц. Д. Мақсудов
Название
публикации:
«ИМОМ
МОТУРИДИЙНИНГ
ТАФСИРИ
БИЛМАЪСУРДАГИ УСЛУБИ»
Аннотация:
Биз мусулмонлар Қуръони карим маъноларини яхши англаб етишимиз
керак. Чунки бу иш инсондан катта меҳнат, вақт ва сабр талаб қилади. Араб
тилида ёзилган ниҳоятда гўзал, қадимий ва ишончли тафсир китобларидан бири
бу Имом Мотуридийнинг “Таъвилоти аҳли сунна” асари ҳисобланади.
Калит сўзлар: Қуръон, суннат, тафсир, оят,
Тафсири билмаъсур бу Қуръонда, ёки суннатда, ёки саҳобалар каломида
Аллоҳ таолонинг ўз китобидаги муродини баёни ўлароқ келган нарса.
Имом Мотуридий Қуръони карим оятларини тафсир қилишликда бир неча
хил қоидаларга суянган. Улар қуйидагилар:
1. Қуръонни Қуръон билан тафсир қилиш.
Имом Мотуридий Қуръони карим оятларини тафсир қилишликда муҳкам,
жаамиъ(муҳимларини жамлаш)-мааниъ(номуҳимларини тарк қилиш) бўлган
қоидаларга суянган. Буни Қуръони каримнинг
баъзи оятларини тафсир
қилишликда қўллади, ҳаммасини ҳам эмас. Бунга сабаб Имомнинг тафсири
биррайга бўлган мойиллиги бўлса ажаб эмас.
Имом аввал ояти каримани таҳлил қилган, сўнг шу оят бўйича ўзи тушунган
маънога далил қилиб бошқа оят келтирган. Шу ўринда
тафсир услубидан
баъзилари баён бўладики, у зот ўз рай(фикр)ларини насс(ояти карима)
билан
қайдлаб қўйганлар. Яъни Имом ояти каримага ўзини
таъвил қилган фикрини
960
зикр қилиб, ўша фикрга бошқа бир оятни далил қилиб келтирганлар. Бунга мисол
қилиб Имомнинг Анъом сураси 3-оятига қилган тафсирини кўриб чиқсак:
ْمُك َرْهَج َو ْمُك َّرِس ُمَلْعَي
َو
ُمَلْعَي
َنوُبِسْكَت اَم
яъни,
“У сирингизни ҳам, ошкорингизни ҳам биладир”
(
َي
مُك َّرِس ُمَلْع ) – қалблардаги яширин нарсаларингизни билади;
(
ْمُك َرْهَج َو) – нутқ қилган нарсаларингизни билади;
(
َو
ُمَلْعَي
َنوُبِسْكَت اَم
) – жаворих аъзоларингиз билан қилган касбларингизни ҳам билади.
Яъни шу нарсаларни ҳаммасини билади ва шунга кўра уларни ҳисоб қилади.
Бунга далил Бақара сурасининг 284-оятидир:
َُّاللّ ِهِب مُكْبِساَحُي ُهوُفْخُت ْوَأ ْمُكِسُفنَأ يِف اَم اوُدْبُت نِإ َو
Яъни,
“Агар ичингиздаги нарсани ошкор қилсангиз ҳам ёки махфий
Достарыңызбен бөлісу: 
