Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке»

175 
ФИО автора: Ochilov Nodir Botiralievich 
MML-10 guruhi magistri 
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti 
Название публикации: «XALQARO YUKLARNI TASHISHDA LOGISTIK 
XIZMATLARDAN FOYDALANISH» 
Annotatsiya: Ushbu maqolada xalqaro logistika va xalqoro yuklarni tashishdan undan 
foydalanish, ularning tizimlari hamda xalqro logistikaning axborot tizimlari haqida 
ma’lumotlar berilgan.
Kalit so’zlar: logistika, globallashuv, axborot tizimlari, xalqaro logistika, iqtisodiyot. 
Xalqaro logistika menejmenti konsepsiyasining kelib chiqishi haqidagi 
muhokamada, birinchi navbatda, "logistika", "ta‘minot zanjiri boshqaruvi" va "xalqaro 
logistika" tushunchalarini ajratish zarurligiga e‘tibor qaratishimiz kerak. 
Mahsulotlarning jismoniy taqsimotini iqtisodiyotning va firmadagi logistika 
xarajatlarini aniqlash haqida gapirganligiga to’xtalib o’tish mumkin. Faqatgina oldingi 
yillarda logistika strategiyasi sifatida mijozlarga xizmat ko’rsatish, transport, ta‘minot 
va logistika zanjiri modeli ob‘ektlarini mahalliylashtirish kabi yo’nalishlarga ega 
ekanligiga ishonch hosil qildi. 
Dunyo iqtisodiyotining globallashuvi sharoitida logistika rivojlanishi, xalqaro 
logistika tizimlarini shakllantirishning asosiy yondashuvlari birinchi bobda oshkor 
etiladi. Bundan tashqari, logistika xizmatlari jahon bozorining bugungi holati va 
tuzilmasi tahlil qilindi. Logistika va logistika jarayonlari bevosita yoki bilvosita inson 
faoliyatining barcha jihatlariga ta‘sir qiladi. Logistikani barcha hayotiy hodisalar bilan 
bog’lash logistika tizimlarida ob‘ektlar tabiiy, insoniy, moliyaviy va axborot resurslari 
ekanligi bilan belgilanadi. Ularning ishlashi natijasida jahon iqtisodiyotiga asoslangan 
oqim jarayoni ta‘minlanadi. So’nggi yillarda jahon iqtisodiyotining globallashuv 
jarayoni va xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimining rivojlanishi jahonning deyarli 
barcha davlatlarini qamrab oldi. Bir qator xalqaro shartnomalar, GATT, OECD, JST 
kabi nufuzli xalqaro tashkilotlar samarali faoliyat ko’rsatmoqda, erkin savdo hududlari 

176 
yaratildi. Jahon eksportining hajmi jahon sanoatida ishlab chiqarishning o’sishi, 4,5% 
tashkil etdi. Logistika roli sezilarli darajada muhim jahon iqtisodiyotidagi o’zgarishlar 
va dunyodagi yalpi ichki mahsulotga nisbatan ishlab chiqarish xizmatlari ulushini 
ko’paytirishni va iste‘mol sabab post-sanoatlashtirish davrida, ko’paydi. Bu sanoat 
bevosita o’z navbatida logistika yangi texnologiyalar va innovatsiyalarni foydalanish 
bilan bog’liq bo’lgan rivojlangan mamlakatlar, yuqori texnologiyalar ilmiy bilimlar 
faol foydalanish va o’tish, deb, jahon iqtisodiyotining post-industrial rivojlantirish kabi 
hodisalar bilan bog’liq bo’lib, bu o’zgarishlar, muhim ta‘siri logistika ustida edi; turli 
ma‘lumotlarning mavjudligi va ko’pligi - logistika jarayonlarini axborotlashtirish; 
aloqa vositalari va transport vositalarining mavjudligi; yuqori darajadagi ta‘lim va 
ishdagi bilimlarni faol ishlatish - mehnat resurslarini to’g’ri va oqilona ishlatish, 
xodimlarning malakasini oshirish orqali barcha logistika ishini yaxshilashdan iborat. 
Kompaniyalarni jahon bozoriga chiqishiga ko’maklashadigan ko’plab sabablar 
mavjud. Tanlovda o’sishi va omon qolish uchun xalqaro operatsiyalarini rivojlantirish 
kompaniyalarga muxim bir dalda bo’ladi. Shu bilan birga, texnologiyalar va ishlab 
chiqarish ob‘ektlarining birgalikda rivojlanishi ularning iqtisodiy faoliyatini 
globalizatsiya qilishni osonlashtiradi. Ayni paytda, yuqori darajada globallashuvning 
bir necha asosiy omillari bor. Bu dunyodagi ko’plab mamlakatlarning iqtisodiy o’sishi 
va ularning iqtisodlarini liberallashtirishdir; logistika tizimlarining samarali ishlashi va 
global logistika infratuzilmasini takomillashtirish; erkin savdo hududlarining paydo 
bo‗lishi; texnik va texnologik taraqqiyot rivoji bilan bogliq boladi. Barcha 
makroiqtisodiy omillar jahon iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim rol o’ynaydi, lekin 
bu ishda nuqtai nazaridan, eng qiziqarli pozitsiyasi "logistika tizimlarini samarali 
faoliyat ko’rsatishi va va Irologistika infratuzilmasini takomillashtirish". Bu omil 
globallashuvni harakatlantiruvchi kuchlarining biri bo’lib, butun dunyo bo’ylab deyarli 
faoliyat tendentsiyasini aks ettiradi. Shu bilan birgalikda, global logistikaning 
rivojlanish yo’lidagi barcha to’siqlar olingan deb bo’lmaydi. Turli sabablar bilan, 
jumladan, siyosiy tizimlar, mamlakatlarning turlicha ijtimoiy va iqtisody rivojlanish 
darajasi bilan shartlanadigan to’siqlar etarlicha ko’p. Bunday to’siqlar, masalan, 
Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan Sharqiy Evropa mamlakatlari, Evropa Ittifoqi bilan 

177 
O’zbekiston, AQSH bilan Evropa Ittifoqi, AQSH bilan Meksika, Evropa Ittifoqi 
mamlakatlari bilan Markaziy Osiyo mamlakatlari, AQSH bilan Yaponiya o’rtasida 
mavjud. Bundan tashqari, global logistikada xalqaro raqobat, transmilliy 
korporatsiyalarning taqsimlash markazlariga qo’yiladigan cheklashlar va hokazolarni 
hisobga olish zarur bo’ladi 
Global logistik tizimlardagi eksport-import operatsiyalari, qoidaga ko’ra, 
odatdagi logistik menejmentga qaraganda ko’proq axborot hajmi, ko’proq murakkab 
hujjat aylanmasi bilan bog’lanadi va davlat tomonidan tartibga solinishni talab qiladi. 
Bu sferada davlatning roli eksport-import yuk oqimlarini tartibga solish, 
iste‘molchilarning huquqlarini himoyalash, olib kirish va olib chiqish ta‘qiqlangan 
tovarlar kontrabandasi va global logistik tizimlarda ishtirok etadigan o’zining ishlab 
chiqaruvchilari, transport, ekspeditorlik kompaniyalari va boshqa kompaniyalarga 
nisbatan proteksionistik siyosatning oldini olishga keltiriladi. Global logistik 
tizimlarning tarkibida erkin savdo zonalari muhim o’rinni egallaydi. 

жүктеу/скачать 12,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: