Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. G`ulomov Y. Qadimgi madaniyatlarimiz izlaridan. -T., “Fan” 2018.
2. Asqarov A. O`zbekiston xalqlari tarixi. 1-jild, -T., 2018.
3. Sagdullayev A. O`rta Osiyoning qadimgi tarixi. –T., 2014.
4. Sulaymonov R. Qarshi- Nasaf- Naxshab O`rta Osiyo sivilizatsiyasi tizimida. “
O`zbekiston tarixi” jurnali, 2016 yil 2- 3 son, 3- 9 betlar.
5. “Sharq gavhari, zamin sayqali” “ Xalq so`zi” 26 avgust 2017 yil.
850
ФИО автора: Olimov Diyor Zaynobiddinovich
MML-10 guruhi magistri
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Название публикации: «XALQARO YUKLARNI TASHISHDA LOGISTIK
XIZMATLARDAN FOYDALANISH»
Annotatsiya: Ushbu maqolada xalqaro logistika va xalqoro yuklarni tashishdan undan
foydalanish, ularning tizimlari hamda xalqro logistikaning axborot tizimlari haqida
ma’lumotlar berilgan.
Kalit so’zlar: logistika, globallashuv, axborot tizimlari, xalqaro logistika, iqtisodiyot.
Xalqaro logistika menejmenti konsepsiyasining kelib chiqishi haqidagi
muhokamada, birinchi navbatda, "logistika", "ta‘minot zanjiri boshqaruvi" va "xalqaro
logistika"
tushunchalarini
ajratish
zarurligiga
e‘tibor qaratishimiz kerak.
Mahsulotlarning jismoniy taqsimotini iqtisodiyotning va firmadagi logistika
xarajatlarini aniqlash haqida gapirganligiga to’xtalib o’tish mumkin. Faqatgina oldingi
yillarda logistika strategiyasi sifatida mijozlarga xizmat ko’rsatish, transport, ta‘minot
va logistika zanjiri modeli ob‘ektlarini mahalliylashtirish kabi yo’nalishlarga ega
ekanligiga ishonch hosil qildi.
Dunyo iqtisodiyotining globallashuvi sharoitida logistika rivojlanishi, xalqaro
logistika tizimlarini shakllantirishning asosiy yondashuvlari birinchi bobda oshkor
etiladi. Bundan tashqari, logistika xizmatlari jahon bozorining bugungi holati va
tuzilmasi tahlil qilindi. Logistika va logistika jarayonlari bevosita yoki bilvosita inson
faoliyatining barcha jihatlariga ta‘sir qiladi. Logistikani barcha hayotiy hodisalar bilan
bog’lash logistika tizimlarida ob‘ektlar tabiiy, insoniy, moliyaviy va axborot resurslari
ekanligi bilan belgilanadi. Ularning ishlashi natijasida jahon iqtisodiyotiga asoslangan
oqim jarayoni ta‘minlanadi. So’nggi yillarda jahon iqtisodiyotining globallashuv
jarayoni va xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimining rivojlanishi jahonning deyarli
barcha davlatlarini qamrab oldi. Bir qator xalqaro shartnomalar, GATT, OECD, JST
kabi nufuzli xalqaro tashkilotlar samarali faoliyat ko’rsatmoqda, erkin savdo hududlari
851
yaratildi. Jahon eksportining hajmi jahon sanoatida ishlab chiqarishning o’sishi, 4,5%
tashkil etdi. Logistika roli sezilarli darajada muhim jahon iqtisodiyotidagi o’zgarishlar
va dunyodagi yalpi ichki mahsulotga nisbatan ishlab chiqarish xizmatlari ulushini
ko’paytirishni va iste‘mol sabab post-sanoatlashtirish davrida, ko’paydi. Bu sanoat
bevosita o’z navbatida logistika yangi texnologiyalar va innovatsiyalarni foydalanish
bilan bog’liq bo’lgan rivojlangan mamlakatlar, yuqori texnologiyalar ilmiy bilimlar
faol foydalanish va o’tish, deb, jahon iqtisodiyotining post-industrial rivojlantirish kabi
hodisalar bilan bog’liq bo’lib, bu o’zgarishlar, muhim ta‘siri logistika ustida edi; turli
ma‘lumotlarning mavjudligi va ko’pligi - logistika jarayonlarini axborotlashtirish;
aloqa vositalari va transport vositalarining mavjudligi; yuqori darajadagi ta‘lim va
ishdagi bilimlarni faol ishlatish - mehnat resurslarini to’g’ri va oqilona ishlatish,
xodimlarning malakasini oshirish orqali barcha logistika ishini yaxshilashdan iborat.
Kompaniyalarni jahon bozoriga chiqishiga ko’maklashadigan ko’plab sabablar
mavjud. Tanlovda o’sishi va omon qolish uchun xalqaro operatsiyalarini rivojlantirish
kompaniyalarga muxim bir dalda bo’ladi. Shu bilan birga, texnologiyalar va ishlab
chiqarish ob‘ektlarining birgalikda rivojlanishi ularning iqtisodiy faoliyatini
globalizatsiya qilishni osonlashtiradi. Ayni paytda, yuqori darajada globallashuvning
bir necha asosiy omillari bor. Bu dunyodagi ko’plab mamlakatlarning iqtisodiy o’sishi
va ularning iqtisodlarini liberallashtirishdir; logistika tizimlarining samarali ishlashi va
global logistika infratuzilmasini takomillashtirish; erkin savdo hududlarining paydo
bo‗lishi; texnik va texnologik taraqqiyot rivoji bilan bogliq boladi. Barcha
makroiqtisodiy omillar jahon iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim rol o’ynaydi, lekin
bu ishda nuqtai nazaridan, eng qiziqarli pozitsiyasi "logistika tizimlarini samarali
faoliyat ko’rsatishi va va Irologistika infratuzilmasini takomillashtirish". Bu omil
globallashuvni harakatlantiruvchi kuchlarining biri bo’lib, butun dunyo bo’ylab deyarli
faoliyat tendentsiyasini aks ettiradi. Shu bilan birgalikda, global logistikaning
rivojlanish yo’lidagi barcha to’siqlar olingan deb bo’lmaydi. Turli sabablar bilan,
jumladan, siyosiy tizimlar, mamlakatlarning turlicha ijtimoiy va iqtisody rivojlanish
darajasi bilan shartlanadigan to’siqlar etarlicha ko’p. Bunday to’siqlar, masalan,
Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan Sharqiy Evropa mamlakatlari, Evropa Ittifoqi bilan
852
O’zbekiston, AQSH bilan Evropa Ittifoqi, AQSH bilan Meksika, Evropa Ittifoqi
mamlakatlari bilan Markaziy Osiyo mamlakatlari, AQSH bilan Yaponiya o’rtasida
mavjud. Bundan tashqari, global logistikada xalqaro raqobat, transmilliy
korporatsiyalarning taqsimlash markazlariga qo’yiladigan cheklashlar va hokazolarni
hisobga olish zarur bo’ladi
Global logistik tizimlardagi eksport-import operatsiyalari, qoidaga ko’ra,
odatdagi logistik menejmentga qaraganda ko’proq axborot hajmi, ko’proq murakkab
hujjat aylanmasi bilan bog’lanadi va davlat tomonidan tartibga solinishni talab qiladi.
Bu sferada davlatning roli eksport-import yuk oqimlarini tartibga solish,
iste‘molchilarning huquqlarini himoyalash, olib kirish va olib chiqish ta‘qiqlangan
tovarlar kontrabandasi va global logistik tizimlarda ishtirok etadigan o’zining ishlab
chiqaruvchilari, transport, ekspeditorlik kompaniyalari va boshqa kompaniyalarga
nisbatan proteksionistik siyosatning oldini olishga keltiriladi. Global logistik
tizimlarning tarkibida erkin savdo zonalari muhim o’rinni egallaydi.
Достарыңызбен бөлісу: |