Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке»

892 
ФИО автора: Muminova Shaxzoda Akramovna,
Farg'ona imkoniyati cheklangan shaxslar uchun ixtisoslashtirilgan
kasb-hunar maktabi Ingliz tili fani o'qituvchisi 
Название публикации: «INGLIZ TILI FANINI O’RGATISH ZAMONAVIY 
USULLARNING AHAMIYATI» 
Annotatsiya: Ushbu maqolada ingliz tilini samarali o’rgatishning bir necha 
usullari hamda til va uni o’rganishda foydalaniladigan zamonaviy ta’lim 
texnologiyalaridan ham bir nechtasi yoritib berilgan.
Kalit so’zlar: Til, ingliz tili, tilni mustaqil o’rganish, ta’lim texnologiyalari, 
loyiha, qiziqish, faollik, interaktiv metodlar.
Yigirmanchi asrning oxiriga kelib, ingliz tilida jahon ahamiyatiga ega til maqomi 
nihoyat mustahkamlandi. Bugungi kunda xorijiy tillarni bilish ko‘nikmasi proffessionl 
ta‘limning ajralmas qismlaridan biri bo‘lib bormoqda. Turli sohalardagi 
mutaxassislarda chet ellik hamkorlar bilan hamkorlik qilish ko‘rsatkichi yuqori 
bo‘lganligi sababli, ularda til o‘rganishga bo‘lgan talab yuqoridir. Zamonaviy 
jamiyatda chet tillari kasbiy ta‘limning muhim tarkibiy qismiga aylanmoqda. Bunday 
bilimlarni insonlar dastlab maktab, kollej, litsey, keyinchalik institutlarda, o‘quv 
kurslarida yoki mustaqil ravishda xorijiy tilni o‘rganishga yordam beruvchi asosiy 
ma‘lumot to‘plamlari bilan tanishgan holda o‘rganadilar.
Tadqiqot jarayonida ingliz tilini o’rgatish va o’rganishning mashhur usullaridan, 
internet manbalaridan foydalanildi. Maqolani yozish davomida nazariy-deduktiv 
xulosa chiqarish, analiz va sintez, mantiqiylik tamoyillardan foydalanildi. Til asosiy 
aloqa vositasidir, usiz inson jamiyatining borligi va rivojlanishini tasavvur qilish qiyin. 
Bugungi kunda bizning dunyomizda ijtimoiy munosabatlarda katta o'zgarishlar 
bo’layotgan bir pallada aloqa axborot vositalari (axborot texnologiyalari) 
o'quvchilarning kommunikativ malakasini oshirishni talab qiladi, ular muloqotning 
boshqa ishtirokchilari bilan o'zaro muloqot qilish jarayonida turli vaziyatlarda fikrlarni 
almashishi, til va so'zlashuv normalarini to'g'ri ishlatishi taqazo etadi. Bunday 
sharoitda, xorijiy tilning asosiy maqsadi kommunikativ qobiliyatni shakllantirishdir, 

893 
ya'ni chet tilida shaxslararo va madaniyatlararo muloqotni amalga oshirishni talab 
etiladi.
Yigirmanchi asrning oxiriga kelib, ingliz tilida jahon ahamiyatiga ega til maqomi 
nihoyat mustahkamlandi. Dunyoning aksariyat maktablarida uni o'rganish majburiy 
bo'lib qoldi va o'qitish metodikasi sakrash va chegaralar bilan rivojlana boshladi. Ingliz 
tilini mustaqil o'rganishning birinchi usuli paydo bo'lishiga sabab bo'lgan kurslarga 
borish hammaning ham imkoniyatiga ega emas. Keyinchalik, ko'plab mualliflar ingliz 
tilini o'rganishning samarali dasturini mustaqil ravishda yaratishga harakat qilishdi, 
ammo biz eng mashhur 4 tasiga e'tibor qaratamiz.
1. Shexter usuli
Ingliz tilini o'rganishning bu usuli "nazariyadan amaliyotga" klassik modelga 
emas, balki teskari, tabiiyroq idrok tizimiga asoslanadi. Bu ona tilimizni qanday 
o'rganishimizga juda o'xshaydi. Muallif yosh bolalar qanday gapirishni o'rganishiga 
misol keltiradi - axir, hech kim ularga jumlalar, holatlar va nutq qismlarini qurish 
qoidalarini tushuntirmaydi. Xuddi shu tarzda Igor Yuryevich Shekhter ingliz tilini 
o'rganishni taklif qiladi. Ingliz tilini o'rganishning zamonaviy usulining mohiyati 
shundan iboratki, birinchi darsdanoq o'quvchilarga ma'lum bir vazifa qo'yiladi, 
masalan, suhbatdoshning kasbini o'rganish. Bundan tashqari, barcha talabalar 
"etyudlar" deb ataladigan narsalarni o'ynaydilar, bu yerda ular turli rollarda harakat 
qilishadi va muammoni hal qilishga harakat qilishadi. Tilni bilish darajasi taxminan bir 
xil bo'lgan odamlar o'rtasida muloqot sodir bo'lganligi sababli, o'qituvchi va talaba 
o'rtasidagi muloqotda paydo bo'ladigan xorijiy nutqdan foydalanish qo'rquvi yo'qoladi. 
Ingliz tilining ushbu texnikasi uch bosqichdan iborat: birinchisida leksik birliklar, 
so'zlar va iboralar beriladi, shundan keyingina ikkinchi va uchinchi bosqichda 
grammatik va sintaktik tuzilmalardan foydalanish tuzatiladi.
Tizim o'z samaradorligini bir necha bor tasdiqladi va hozirgi vaqtda pedagogik 
psixologlar nuqtai nazaridan eng muvaffaqiyatlilaridan biri hisoblanadi.
2. Pimsler usuli
Doktor Pol Pimsler nafaqat ma'lumotni idrok etish, balki uni qayta ishlab 
chiqarish uchun ham mo'ljallangan o'ttiz daqiqalik darslarning maxsus tizimini ishlab 

894 
chiqdi. Har bir dars ikki kishi tomonidan aytiladi: bizning hamyurtimiz va ona ingliz 
tilida so'zlashuvchi. Buning yordamida hamda maxsus yodlash texnologiyasi tufayli 
har bir o‘quvchi har bir dars uchun ingliz tilidagi yuzlab so‘z va iboralarni o‘rganadi. 
Darsning mohiyati ma'ruzachilar tomonidan aytiladigan topshiriqlarni ketma-ket 
bajarishdir. Texnikaning shubhasiz afzalliklari uning harakatchanligini o'z ichiga oladi 
- siz istalgan joyda audio vazifalarni bajarishingiz mumkin: tiqilinchda turganingizda, 
ishga ketayotganingizda, uchrashuvga ketayotganda metroda yoki yotishdan oldin 
yotoqda yotganingizda. Salbiy tomoni yuqori sifatli talaffuz va bilimlarni o'zlashtirish 
testining yo'qligi bo'ladi.
3. Petrov usuli
Dmitriy Petrovning aytishicha, ingliz tilini 16 soatda o'rganishingiz mumkin. 
To'g'ri, muallif yana bir bor aniqlaydiki, biz Buyuk Britaniyada tug'ilgan fuqaro 
darajasida tilni o'zlashtirish haqida emas, balki asosiy bilimlar haqida gapiramiz. Uning 
darslari ingliz tilida so'zlashadigan muhitga tushib qolish sharoitida omon qolish, 
sizning ehtiyojlaringizni tushuntirish va javobni tushunish uchun yetarli.
Zamonaviy tilni o‘rgatish ko‘proq madaniyatli shaxsni shakllantirishga 
qaratilgan bo‘lib, u o‘z-o‘zini tahlil qilish va yangi bilimlarni tizimlashtirish 
ko‘nikmalariga ega ekan. Innovatsion usullar butun tizimni modernizatsiya qilishning 
ajralmas qismidir. Shunga amin holda o‘qituvchilar eng ilg‘or yondoshuvlar bilan 
tanishishlari va keyinchalik ularni birlashtirishi va o‘z ishlarida foydalangan holda 
ta‘lim tizimida sezilarli o‘sishga erishish mumkin. Ko‘plab tashkilotlar axborotni 
jo‘natish va olish uchun multimedia imkoniyatlaridan foydalangan holda yangi 
darajaga o‘tmoqda. Kompyuterlar va boshqa qurilmalardan foydalanish butun ta‘lim 
jarayonining muvaffaqiyatini belgilaydi. Ta‘lim jarayonida o‘tkaziladigan treninglarda 
nutq ko‘nikmalarini shakllantirishga va ijtimoiy moslashuvchanlikni rivojlantirishga 
еtarli e‘tibor berilishi kerak. Bundan tashqari ta‘limda har bir darsning muvaffaqiyati 
ko‘p jihatdan mashg‘ulotni to‘g‘ri tashkil etishga bog‘liqdir. Dars o‘qituvchi va 
o‘quvchining ijodiy hamkorligiga asoslanishi lozim. Shundagina o‘quvchilar mustaqil 
erkin fikrlay oladilar, irodalari tarbiyalanadi.

895 

жүктеу/скачать 12,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: