Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке»
жүктеу/скачать 12,18 Mb. Pdf көрінісі
|
Зарина мақола 722 бет
| Kalit so‘zlar: matematika, oliy matematika, umumiy metodika, maxsus
metodika, matematik tafakkur, matematik madaniyat. O‘rta maktablarda matematika o‘qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi: 1. Matematika o‘qitishning umum ta’limiy maqsadi. 2. Matematika o‘qitishning tarbiyaviy maqsadi. 3. Matematika o‘qitishning amaliy maqsadi. 1. Matematika o‘qitishning umumta’limiy maqsadi o‘z oldiga quyidagi vazifalami qo‘yadi: a) o‘quvchilarga ma’lum bir dastur asosida matematik bilimlar tizimini berish. Bu bilimlar tizimi matematika fani to‘g‘risida o‘quvchilarga yetarli darajada ma’lumot berishi, ularni matematika fanining yuqori bo‘limlarini o‘rganishga tayyorlashi kerak. Bundan tashqari, dastur asosida o‘quvchilar o'qish jarayonida olgan bilimlarining ishonchli ekanligini tekshira bilishga o'rganishlari, ya’ni isbotlash va nazorat qilishning asosiy metodlarini egallashlari kerak; b) o‘quvchilarning og'zaki va yozma matematik bilimlarini tarkib toptirish. Matematikani o‘rganish o‘quvchilarning o‘z ona tillarida xatosiz so‘zlash, o‘z fikrini aniq, ravshan va lo‘nda qilib bayon eta bilish malakalarini o‘zlashtirishlariga yordam 890 berishi kerak. Bu degan so‘z o‘quvchilarning har bir matematik qoidani o ‘z ona tillarida to ‘g‘ri gapira olishlariga erishish hamda ularni ana shu qoidaning matematik ifodasini formulalar yordamida to‘g‘ri yoza olish qobiliyatlarini atroflicha shakllantirish demakdir; d) o‘quvchilarni matematik qonuniyatlar asosida real haqiqatlarni bilishga o‘rgatish. Bu yerda o‘quvchilarga real olamda yuz beradigan eng sodda hodisalardan tortib to murakkab hodisalargacha hammasining fazoviy formalari va ular orasidagi miqdoriy munosabatlarni tushunishga imkon beradigan hajmda bilimlar berish ko‘zda tutiladi. Bunday bilimlar berish orqali esa o‘quvchilarning fazoviy tasavvur qilishlari shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi. 2. Matematika o ‘qitishning tarbiyaviy maqsadi o ‘z oldiga quyidagilarni qo'yadi: a) o‘quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bu g‘oya bilish nazariyasi asosida amalga oshiriladi; b) o‘quvchilarda matematikani o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlarni tarbiyalash. Ma’lumki, matematika darslarida o‘quvchilar o‘qishning dastlabki kunlaridanoq mustaqil ravishda xulosa chiqarishga o‘rganadilar. Ular avvalo, kuzatishlar natijasida, so'ngra esa mantiqiy tafakkur qilish natijasida xulosa chiqaradilar. Ana shu chiqarilgan xulosalar matematik qonuniyatlar bilan tasdiqlanadi. Matematika o‘qituvchisining vazifasi o‘quvchilarda mustaqil mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda matematikaning qonuniyatlarini o'rganishga bo‘lgan qiziqishlarini tarbiyalashdan iboratdir; d) o‘quvchilarda matematik tafakkurni va matematik madaniyatni shakllantirish. Matematika darslarida o‘rganiladigan har bir matematik xulosa qat’iylikni talab qiladi, bu esa o‘z navbatida juda ko‘p matematik tushuncha va qonuniyatlar bilan ifodalanadi. O‘quvchilar ana shu qonuniyatlarni bosqichma-bosqich o‘rganishlari davomida ularning mantiqiy tafakkur qilishlari rivojlanadi, matematik xulosa chiqarish madaniyatlari shakllanadi. Oquvchilarni biror m atem atik qonuniyatni ifoda qilmoqchi bo‘lgan fikrlarni simvolik tilda to‘g‘ri ifodalay olishlari va aksincha simvolik tilda ifoda qilingan matematik qonuniyatni o‘z ona tillarida ifoda qila olishlariga o'rgatish orqali ularda matematik madaniyat shakllantiriladi. 891 3. matematika o'qitishning amaliy maqsadi o‘z oldiga quyidagi vazifalarni qo‘yadi: a) matematika kursida olingan nazariy bilimlarni kundalik hayotda uchraydigan elementar masalalarni yechishga tatbiq qila olishga o'rgatish, Bunda asosan o‘quvchilarda nazariy bilimlarni amaliyotga bog‘lay olish imkoniyatlarini tarkib toptirish, ularda turli sonlar va matematik ifodalar ustida amallar bajarish malakalarini shakllantirish va ularni mustahkamlash uchun maxsus tuzilgan amaliy masalalarni hal qilishga o‘rgatiladi; b) matematikani o‘qitishda texnik vosita va ko‘rgazmali qurollardan foydalanish malakalarini shakllantirish. Bunda o‘quvchilarning matematika darslarida texnika vositalaridan, matematik ko‘rgazmali qurollar, jadvallar va hisoblash vositalaridan foydalana olish malakalari tarkib toptiriladi; d) o‘quvchilarni mustaqil ravishda matematik bilimlarni egallashga o'rgatish. Bunda asosan o‘quvchilarni o‘quv darsliklaridan va ilmiy- ommaviy matematik kitoblardan mustaqil o‘qib o‘rganish malakalarini shakllantirishdan iboratdir. Mаktаb mаtеmаtikа kursidа, shаrtli rаvishdа, tа’riflаnmаydigаn eng sоddа tushunchаlаr qаbul qilinаdi. Jumlаdаn, аrifmеtikа kursidа sоn tushunchаsi vа qo‘shishаmаli, gеоmеtriya kursidа esа tеkislik, nuqtа, mаsоfа vа to‘g‘ri chiziq tushunchаlаri tа’riflаnmаydigаn tushunchаlаrdir. Bu tushunchаlаr yordаmidа bоshqа mаtеmаtik tushunchаlаr tа’riflаnаdi. Tа’rif dеgаn so‘zning mа’nоsi shundаn ibоrаtki, bundа qаrаlаyotgаn tushunchаlаrni bоshqаlаridаn fаrqlаshgа, fаngа kiritilgаn yangi tеrmin mаzmunini оydinlаshtirishgа imkоn bеruvchi mаntiqiy usul tushunilаdi. Tushunchаning tа’rifi tа’riflаnuvchi tushunchа bilаn tа’riflоvchi tushunchаlаr оrаsidаgi munоsаbаtdаn hоsil bo‘lаdi. жүктеу/скачать 12,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|