9. Зацдыфактілер - бұл белгілі бір құқықтық салдардың туын-
дауына негіз болып табылатын пакты өмірлік жағдайлар. Заңды
фактілер қүқықтық қатынастардыц иайда болуының алғышарт-
тары болып табылады.
Занды фактілерді әр түрлі негіздер бойынша түрлерге бөлуге
болады:
1. Туындайтын салдардың сипаты бойынша:
- құқықтудырушы (мысалы, жоғары оқу орнына түсу);
құқықөзгертуші (мысалы, күндізгі оқу бөлімінен сыртқы бө-
лімге ауысу);
құқықтоқтатушы (мысалы, жоғары оқу орнын аяқтау).
2. Құқықтық қатынастар субъектілерінің еркімен байланысына
қарай:
оқиғалар - бұл субъектілердің еркіне тэуелсіз жағдайлар,
мысалы, табиғат апаты, өлім және т.б
әрекеттер - бүл құқықтық қатынастар субъектілерінің еркімен
байланысты жағдайлар. Әрекеттер, өз кезегінде, кұқыққа сай жэне
құқыққа қайшы болып бөлінеді.
Көп жагдайда құқықтық қатынастардың пайда болуы үшін бір
занды факт жеткіліксіз болып, олардың жиынтығы-заңды қүрам
кажет болатын жағдайлар туындайды. Мысалы, кэрілігіне байла
нысты зейнетақы алу үшін зейнеткерлік жасына жету, белгілі бір
еңбек өтілінің болу, зейнетақыны тағайындау туралы шешімінің
болуы тиіс. Заңды құрамдардың екі түрі болады: а) оның барлык
элементтері көрсетіліп, заңмен нақты анықталған болуы мүмкін
(мысалы, зейнетақыны тағайындау мәселесі); э) ол жалпы белгі-
лермен сипатталуы мүмкін (мысалы, некені бұзудың негіздері).
78
