Мемлекеттік басқару және халықаралық қатынастар БӨж тақырыбы: Әлеуметтік әлемді түсінудегі әлеуметтану
Қазіргі қоғамды түсінудегі әлеуметтанудың рөлі туралы эссе дайындаңыз
жүктеу/скачать 75,97 Kb.
|
Әлеуметтану
| 1. Қазіргі қоғамды түсінудегі әлеуметтанудың рөлі туралы эссе дайындаңыз.
Әлеуметтану осы функцияларды орындаған жағдайда, ол қоғам мен әр адамның өмірінде маңызды орын ала алады. Социология әлеуметтік шындық және ондағы өзгерістер туралы білімді қалыптастыруға ықпал етеді, әлеуметтік даму процестерінің логикасын түсіндіреді, адамға қоғамдағы өз орнын анықтауға, өмірлік жолды таңдауға және өмір перспективаларын білуге, жеке күш-жігерін әлеуметтік қайшылықтарды шешуге шоғырландыруға көмектеседі. Біздің күндерімізде, Совет Одағы ыдырағаннан және бұрынғы кеңестік республикалардан жаңа тәуелсіз мемлекеттер құрылғаннан кейін әлеуметтанудың маңызы өте өсті. Қазір біз өтпелі кезеңде, тоталитарлық, авторитарлық қоғамнан либералды-демократиялық қоғамдық тәртіпке ауысу кезеңінде өмір сүріп жатырмыз. Бұл ескі қоғамдық құрылыстың негіздері жойылып, жаңасы ауыр азаппен дүниеге келген уақыт. Украинада мемлекет құру және ұлтты консолидациялау процестері түбегейлі өзгеріске ұшырап отыр. Тоталитарлық жүйенің қалдықтары мен «кеңес адамының» тиісті менталитеті, бұрынғы экономикалық қатынастар әлі күнге дейін сақталып отырғандығымен жағдай күрделене түседі; өтпелі кезеңнің стратегиясы жоқ, демократияға көшудің жолдары мен бағыттары нақты көрсетілмеген. Украинада демократиялық қоғамның табысты қалыптасуы және оның әлемдік қоғамдастыққа толыққанды енуі үшін мұның бәрін тезірек жеңу керек. Сондықтан әлеуметтанудың рөлі қазір артып келеді, өйткені ол қоғамның нақты жағдайы, ондағы өзгерістер, біз бұрын кездестірмеген жаңа процестер мен құбылыстар туралы білім бере алады. Әлеуметтану сонымен қатар болашақтың даму тенденциясын нақтылауға, алдағы жылдарға және одан да алыс болашаққа ғылыми негізделген болжам жасауға көмектеседі. Әлеуметтану жас мамандарды даярлауда, олардың жалпы және кәсіби білімінің ажырамас бөлігі бола отырып, әсіресе маңызды. Біз өмір сүріп отырған қоғам кім, оның даму перспективалары қандай, біз қоғамдық процестерге қатыса аламыз және әсер ете аламыз, қазіргі өмірдегі осы процестерді интеллектуалды басқару және реттеу ғылымын игере аламыз - әлеуметтану осы сұрақтардың барлығына жауап беруге көмектеседі. Әлеуметтану – адамның әлеуметтік өмірін, топтар мен қоғамдарды зерттейтін ғылым. Бұл пән адамның әлеуметтік тіршілік иесі ретіндегі мінез-құлқы болып табылатын таң қалдыратын және қызықты кәсіпорын. Әлеуметтанудың қызмет аясы өте кең, жеке адамдардың көшеде кездейсоқ кездесулерін талдаудан бастап жаһандық әлеуметтік процестерді зерттеуге дейін. Бұл зерттеудің өзектілігі экономика мен мәдениеттегі жаһандық өзгерістердің, күрделі саяси қатынастардың қазіргі жағдайында қоғамды біртұтас әлеуметтік организм ретінде білудің ерекше маңыздылығымен, қоғам туралы идеялардың байланысының болуымен түсіндіріледі. Дағдарыстық жағдайлардан шығу және әлеуметтік жүйе ішіндегі қарым-қатынастарды реттеу үшін қоғамдық өмірдің жекелеген салаларының – мемлекет, құқық, ғылым, дін, отбасы және т.б. қызмет етуі мен дамуы. Зерттеу объектісі – өмірдің әртүрлі салаларындағы адамдар арасындағы қарым-қатынасты зерттеуге, түсіндіруге және болжауға арналған ғылыми пән ретіндегі әлеуметтану .Зерттеу пәні – әлеуметтану ғылымының өзіне жүктелген функцияларды орындауға мүмкіндік беретін жұмысының сипатты белгілері мен негізгі механизмдері.Жұмыстың мақсаты – әлеуметтанудың қоғам өміріндегі рөлін көрсету, ол үшін бірқатар мәселелерді шешу қажет, атап айтқанда әлеуметтанудың басқа қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар жүйесіндегі орнын анықтау, оның айрықша белгілерін атап өту; социологиялық зерттеудің негізгі әдістерін атайды; - социологияның атқаратын қызметтерін қарастыру; - әлеуметтану ғылымының қоғамдық өмірдегі рөлін талдау. Энтони Гидденс социологиялық қиял құрылымында социологиялық талдаудан бөлінбейтін әлеуметтік сезімталдықтың бірнеше формаларын анықтайды: • тарихи сезімталдық; • антропологиялық түсінік; • Сын Тарихи сезімталдық әрқашан бола бермейтінін ескерсек, ол біз өмір сүріп жатқан қазіргі қоғамның ерекшеліктерін түсінуге мүмкіндік береді. Индустриализация, урбанизация, ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы және зайырлы құндылықтардың үстемдігі, т. Қазіргі қоғамды ерекшелендіретін барлық нәрсе салыстырмалы түрде жақында болды және олардың көпшілігінде адамдар мүлдем басқаша өмір сүрді - шағын, өзін-өзі қамтамасыз ететін және дәстүрлі ойлау қауымдастықтарында. Болған өзгерістерді бағалау үшін бүгінгі қоғамды бұрынғы қоғамдармен үнемі салыстырып отыру керек. Антропологиялық түсінік адамзат қоғамының әртүрлілігін бағалауға мүмкіндік береді. Біз өмір сүріп жатқан қоғамнан өзгеше қоғамдар, олардың идеялары, сенімдері, өмір салты және т.б. туралы білім мен түсінік беретін әлеуметтік антропологтардың еңбегін атап өткен жөн. Мәдениеттердің әртүрлілігін мойындаумен қатар, бұл білім басқа қоғамдарды өз қоғамы тұрғысынан бағалаумен сипатталатын, ал соңғысы оларды жоғары санайтын этноцентризммен күресуге көмектеседі. Әлеуметтанулық қиялдың алғашқы екі құрамдас бөлігін меңгеру бізді үшінші сипатты – сынға жетелейді. Тарихи және антропологиялық сезімталдық арқылы біз біржақты ойлаудан аулақ бола аламыз және өмірді, институттарды және идеяларды ұйымдастыру арқылы басқа қоғамдардың өмір сүргенін және өмір сүріп жатқанын анықтай аламыз. Бұл біздің қоғамды сыни тұрғыдан бағалауға және әлеуметтік өмір мен ойлаудың баламалы жолдарын, балама ұйымдар мен институттарды қарастыруға мүмкіндік береді. Сонымен, социологиялық қиял – зерттеушілердің күнделікті тәжірибеден алшақтап, олардың мүдделері мен құндылықтарының астарында нақты адамдардың абстрактілі түсініктерін көре білу, оның тарихи дамуындағы қоғамның рөлінің мәнін түсіну қабілеті. Бұл зерттеушінің өмір сүру тәсілі мен оның өмір сүру тәсілінен өзгеше ұйымдастырылуын түсіну қабілеті. Эго - бұл басқа адамның әрекеттерін және олардың әрекеттеріне жүктеген мағынасын түсіну үшін оның әрекеттеріне ену қабілеті 2. «Әлеуметтанулық қиял» түсінігіне анықтама беріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э. Социология). Қазіргі адамға неліктен «әлеуметтанулық қиялды» меңгеру мен әлеуметтанулық перспективаны көре алу маңызды екендігін түсіндіріңіз. Энтони Гидденс социологиялық қиялдың құрылымында әлеуметтанулық анализден бөлінбейтін бірнеше әлеуметтік сезімталдық формаларын бөліп көрсетеді: • тарихи сезімталдық; • антропологиялық түсінік; • сыншылдық. Тарихи сезімталдық бізге әрқашан бола бермейтіндігін ескере отырып, біз өмір сүріп отырған қазіргі қоғамның ерекшеліктерін түсінуге мүмкіндік береді. Индустрияландыру, урбанизация, ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы және зайырлы құндылықтардың үстемдігі, т.а. қазіргі қоғамды ерекшелендіретін барлық нәрсе салыстырмалы түрде жақында болды, ал олардың көпшілігінде адамдар мүлдем басқаша өмір сүрді - шағын, өзін-өзі қамтамасыз ететін және дәстүрлі ойлаушы қауымдастықтарда. Болған өзгерістерді бағалау үшін біз қазіргі қоғамды бұрынғы қоғамдармен үнемі салыстырып отыруымыз керек. Антропологиялық түсінік адамзат қоғамдарының алуан түрлілігін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл жерде біз өмір сүріп отырған қоғамнан өзгеше қоғамдар туралы, олардың идеялары, сенімдері, өмір салты және басқалары туралы білім мен түсінік беретін әлеуметтік антропологтардың жұмысын атап өткен орынды. Мәдениеттердің алуан түрлілігін мойындаудан басқа, бұл білім бізге басқа қоғамдарды өз қоғамы тұрғысынан бағалау арқылы сипатталатын этноцентризммен күресуге көмектеседі, ал соңғысы оларды жоғары деп санайды. Социологиялық қиялдың алғашқы екі компонентін игеру бізді үшінші сипаттамаға - сыншылдыққа жетелейді. Тарихи және антропологиялық сезімталдық арқылы біз біржақты ойлаудан аулақ бола аламыз және басқа қоғамдардың өмірді, институттарды және идеяларды ұйымдастырумен өмір сүргенін және өмір сүретіндігін анықтай аламыз. Бұл бізге өз қоғамымызды сыни тұрғыдан бағалауға және әлеуметтік өмір мен ойлаудың баламалы жолдарын, баламалы ұйымдар мен институттарды қарастыруға мүмкіндік береді. Сонымен, социологиялық қиял дегеніміз - зерттеушілердің күнделікті тәжірибелерінен алшақтатуы, нақты адамдардың дерексіз ұғымдарының артында олардың қызығушылықтары мен құндылықтарымен көре алуы, қоғамның өзінің тарихи дамуындағы қызмет етуінің мәнін түсіне білуі. Бұл зерттеушінің өзі өмір сүретін жолдардан өзгеше өмір сүру және ұйымдастыру тәсілдерін түсіну қабілеті. Эго - бұл басқа адамның іс-әрекетін және оның іс-әрекетіне енгізетін мағынасын түсіну үшін оның басына ену қабілеті. 3.Басты үш әлеуметтанулық бағыт тұрғысынан (құрылымдық, функционализм, қақтығыс теориясы, символдық интеракционизм) қоғамдағы кез келген құбылыс (спорт, кино, отбасы және т.б.) туралы эссе-негіздеме жазыңыз. Біздің қоғамымыз күрделі әлеуметтік байланыстар мен қарым-қатынастар жүйесінен тұрады. Мұндай байланыстар өзара серіктестікке, ынтымақтастыққа негізделіп, жасампаздыққа немесе қарама-қайшылықтар мен дау-жанжалдық ситуациялардың әсерімен қиындықтарға да алып келуі мүмкін. Осындай жағдайда Әлеуметтану пәні қоғамның әлеуметтік жағдайын теориялық тұрғыдан түсінуге, сипаттауға және жүйелеуге, тәжірибелік тұрғыдан деректер жинауға мүмкіндік береді. Әлеуметтанудың мақсаты – түрлі әлеуметтік байланыстардың қалыптасу зандылықтарын түсіндіріп, дауларды шешудің тиімді жолдарын көрсету болғандықтан бізге, яғни қоғамда болған әр құбылысқа тікелей байланысты. Әлеуметтік байланыстар мен қарым-қатынастардың қалыптасу сипаты адамдардың құндылықтарымен, өмірге деген көзқарастарымен мәдениетімен, психологиясымен анықталады және олардың қалай қалыптасатындығы әлеуметтік жағдайға белгілі бір деңгейде байланысты. Сондықтан да әлеуметтануды оқу арқылы өзімізді, өзіміз өмір сүріп отырған ортаны, түрлі топтарды немесе ұжымдарды, олардың әлеуметтік психологиясын, мәдениетін, түрлі ситуацияда қандай әрекетке дайын болатындығын түсіне аламыз. Мысал келтіретін болсақ, қарапайым жеке тұлғаның бір ортадан екінші ортаға ауысуы сол тұлға үшін өте бір үлкен құбылыс болып саналады. Себебі, ол тұлғаның әлеуметі, яғни қоғам, ортасы ауысты. Жаңа әлеуметке үйрену оңайға түспейді. Әр ортаның өзіндік мінезі, жүріс- тұрысы, талқылайтын мәселесі, мәдениеті өзгеше.Құрылымдық функционализм– негізінен алғанда, Толкотт Парсонс, Роберт Мертон және олардың шәкірттері мен ізін жалғастырушылар еңбектеріндегі басты әлеуметтану теориясы. Келісім теориялары, оның бірі – құрылымдық функционализм және конфликт теориялары арасындағы ерекшеліктерді қарастыру аса маңызды. Көп уақыт бойы конфликт теориясы құрылымдық функционализмге балама болып келген екен. Дегенмен құрылымдық функционализм мен конфликт теорияларының арасындағы айырмашылықтарды көрсеткенмен, олардың ұқсастықтарының да маңызды екенін ұмытпау керек. Қандай уақыт, қандай мезет болмасын қоғам әр кез қарым-қатынаст, сондықтан оны бір орында ұстап тұру немесе белгілі бір тәртіпті енгізген күйде де оның арасында конфликт немесе түсініспеушілік болмайды деп айта алмаймыз. Құрылымдық функционалдық теория, әлеуметтік ұйымның қалай жүзеге асыралытыны туралы проблеманы зерттейді. Бұл теориялық казқарас жаратылыстану ғылымынан және қоғам мен ағза арасындағы ұқсастықтардан бастау алады. Барлық әлеуметтанушылар қоғамның қалай жұмым істейтінін зерттеуге мүдделі. Құрылымдық- функционалдық теорияны қолданатын әлеуметтанушылар әлеуметтік құрылымдардың табиғатын және салдарын зерттеумен шұғылданады. Бұл функцияның әлеуметтанушылар үшін маңызы өте зор. Мысалы, белгілі бір жоғарғы сынып оқушыларының сауық кешін алайық. Мектеп кештері негізінен мектеп рухын қалыптастыру, оқушылар арасындагы әлеуметтік байланыстарды нығайтуға сияқты бірнеше функцияларды атқаруға арналған. Бұл мысалдан қоғамды сақтауға үлес қосатын әлеуметтік құрылым кейбір топтарға басқалардан артық пайда әкелу мүмкіндігін байқаймыз. жүктеу/скачать 75,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|