Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия
жүктеу/скачать 4,63 Mb. Pdf көрінісі
|
| САРҚЫРАМА – судың ӛзен арнасын кӛлденең кесіп ӛтетін тік
жартасты кертпештен құлап, тік ағуы. Тым қатты және борпылдақ жыныс қабаттары кезектесе қалыптасқан ӛңірлермен ӛтетін ӛзендер бойында пайда болады. Жиегі үнемі шайылу салдарынан Сарқырама ӛзен ағысын бойлай жоғары шегіне береді. Су бірнеше кертпештен каскад құрып құлауы мүмкін. Дүние жүзіндегі ірі Сарқырама:Оңтүстік Америкадағы Анхель (биікт. 1054 м), Африкадағы Тугела (биікт. 933 м) және Виктория (биікт. 120 м). Қазақстанда Алтай, Іле Алатауы, Жетісу Алатауы тауларының ӛзендерінде кездеседі. Су бірнеше кертпештен қатарынан сарқырама легін құрай (каскад) құлауы мүмкін. Дүние жүзіндегі аса ірі сарқырамалар Биіктігі Аты Мемлекет Ӛзен 979 м Анхель Венесуэла Чурун 948 м Тугела ОАР Тугела 914 м Три сестры Перу 900 м Олоупена АҚШ 895,4 м Умбилла Перу 860 м Виннуфоссен Норвегия Винну 850 м Балайфоссен Норвегия Балай 840 м Пуукаоку АҚШ 840 м Джеймс Брюс Канада 836 м Браун Жаңа Зеландия 820 м Струпенфоссен Норвегия Струпен 818 м Утигард Норвегия Утигардсельва 792 м Вайхилау АҚШ Вайхилау стрим 788 м Колониал Крик АҚШ Колониал Крик 774 м Монге Норвегия Монгельбек САРЫАРҚА — Қазақстанның ірі физикалық-географиялық және табиғи-тарихи аймақтың бірі. Сарыарқа – халықтық атау. Сарыарқаға Қарағанды, Астана облыстарының жері толықтай, Торғай, Семей, Павлодар облысының біраз жері кіреді. Қарағанды облысының территориясы, негізінен, Сарыарқаның орта бӛлігінде орналасқан. Сондықтан да жергілікті халық осы ӛңірді ежелден Сарыарқа, Арқа даласы деп атаған. Сарыарқа атауы «жер бетіндегі ӛсімдіктері күйгендіктен сарғайып жататын кең де үлкен жон, жалпақ үстірт, сансыз адырлы қырқа» ұғымын білдіреді. Сарыарқа – қазақтың байлығының кӛзі ғана емес, сонымен қатар ӛнердің, мәдениеттің және тарихтың кеніші. Сарыарқаның асыл тумалары, сонау Абылай заманындағы Бұқар жырау, Қаз дауысты Қазыбек, ақындар Шӛже, Шашубай,Доскей, жазушы С.Сейфуллин және ақын Қ.Аманжолов, композиторлар Тәттімбет, Мәди, Ұлы Отан соғысының қаһарманы Н.Әбдіров ғалымдар А.Чижевский және Е.Бӛкетов, қазақтың тұңғыш ғарышкері Т.Әубәкіров сияқты атақты адамдар Сарыарқаның атын шығарған. Кӛмірлі ӛңірдің халқы Қазақстанның тұңғыш Президенті Н.Назарбаевты да ӛзінің бел баласы деп есептейді. Ӛйткені ол жас күнінен бастап Теміртаудағы атақты ҚазақстанМагниткасында горновой болып еңбек жолын бастаған. Еліміздің тарихынан орын алған «адамзат ажалының аралындай» КарЛАГ-та жас ғұмырларын «тар жол, тайғақ кешумен» ӛткізген небір совет және шет елдің жүздеген оқымыстылары, зиялы қауым ӛкілдері тар қапаста жүрсе де Қарағандыда тұңғыш ӛнер ошақтарын ашқан «алғашқы қарлығаштар» болып табылады. Бұл ӛнер қайраткерлерінің артынан ызғарлы, қайғылы сұмдыққа толы жылдары туындаған ӛнер мұралары қалды. Қазіргі кезде бұл мұралар әлем жұртшылығының қызығушылығын тудырып отыр. жүктеу/скачать 4,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|