Методические рекомендации по формированию инклюзивной культуры в организациях образования нұр-Сұлтан 2019

19 
3. Инклюзивті мектеп оқыту процесін дараландыруды сақтайды. 
Педагогикалық процессте инклюзивті мектеп мұғалімдері әртүрлі әдістер мен 
тәсілдерді қолданады, бұл ретте жеке қажеттіліктерге, қабілеттер мен 
оқушыларды оқытудың мақсаттарына сәйкес оқытуды дербестендіруге қол 
жеткізеді. Инклюзивтік мектеп әрқашан өзінің барлық оқушыларына оқуда 
жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. 
4. Инклюзивті мектеп жұмыстың командалық стилін пайдалануды 
көздейді. Бірде-бір мұғалім өте көп түрлі балаларды оқыта отырып, табысқа 
жете алмайды: оған әріптестерінің тарапынан көмек қажет болады. 
Психологиялық-педагогикалық қолдау мамандарының, мектеп әкімшілігінің 
мүшелерін қоса алғанда, әртүрлі мамандардың командалық жұмысы әр 
баланың дамуында ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге көмектеседі және 
шынайы мектеп қауымдастығын қалыптастыруға ықпал етеді. 
5. Инклюзивті мектеп отбасылармен, мемлекеттік және қоғамдық 
ұйымдармен ынтымақтастықта жұмыс істейді. Барлық мүдделі тараптардың 
мүшелерін мектеп қызметіне қатысуға тарту мектеп қауымдастығын кеңейтуге 
алып келеді және мектеп қызметіне қосымша ресурстарды тарту көзі болып 
табылады. 
6. Инклюзивтік мектеп әр оқушыдан білім алуда табыстар күтеді. 
Оқытушылар әр оқушыға сенуі, оның қабілеттері мен дарындарын лайықты 
бағалауы тиіс. Әрбір баладан, оның қандай да бір мәдениетке, тілге, қабілетіне, 
денсаулық жағдайына немесе отбасылық жағдайларға жататынына қарамастан, 
табыс пен жетістіктер күтеді. Оқушылардың өздері өткізетін театрлық 
қойылымдар, конференциялар, көрмелер, дөңгелек үстелдер және т.б. сияқты 
сабақтан тыс қызметтің әртүрлі түрлері инклюзивтік мектептерде өзін жақсы 
жағынан көрсетті. 
7. Инклюзивті мектеп қоғамның әлеуметтік дамуына ықпал етеді. Мектеп 
әр баланы қабылдау философиясы мен мәдениетін, оқуға икемділігін, сонымен 
қатар оның маңызды әлеуметтік құндылығын қолдайды. Инклюзивтік мектеп 
әрбір мүшенің даралылығы бағаланатын және әрқайсысы көмек пен қолдау ала 
алатын қоғамды қалыптастыруға ықпал етеді. 
Білім берудің инклюзивті құндылықтары білім беру қатынастарының 
жаңа парадигмасын анықтайды және білім берудің гуманистік сипатын 
бағдарлайды. Ғалымдар «инклюзивтік мәдениет» ұғымын әртүрлі түсіндіреді. 
Бұл:
1) ерекше философия, оған сәйкес құндылықтар, инклюзивті білім беру 
туралы білім және жауапкершілік осы процестің барлық қатысушылары 
арасында қабылданған және бөлінген;
2) инклюзивті құндылықтарды қолдауды қамтамасыз етуге бағытталған 
жалпы мектеп мәдениетінің бір бөлігі, оның жоғары деңгейі жалпы инклюзия 
процесінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді;
3) келеңсіз жағдайларды болдырмауға және процесстің әрбір 
қатысушысына ықтимал зиян келтіруге мүмкіндік беретін отбасы мен 

20 
мектептің өзара тәуелді қатынастарын дамытуға ықпал ететін сенімді бірегей 
микроклимат;
4) енгізілген модификациялар белгілі бір мектептің қажеттіліктеріне 
бейімделген және оның жалпы құрылымына органикалық өрілген ерекше 
инклюзивті ахуал, сондай-ақ педагогтарға әкімшілік тарапынан да, басқа 
педагогтар тарапынан да түрлі қолдау алу мүмкіндігі берілген, көптеген 
қайшылықтардың туындау қаупін төмендетуге мүмкіндік береді;
5) инклюзивті білім беру мақсаттарына сәйкес жоғары нәтижелерге қол 
жеткізу мүмкіндігін және педагогикалық қоғамдастық пен жалпы қоғамды 
үздіксіз жетілдіруді сақтауды, қабылдауды, ынтымақтастықты және 
ынталандыруды қамтамасыз ете отырып, қажеттіліктердің алуан түрлілігі 
құпталатын, қолдайтын, жинақталатын инклюзивті қоғам мәдениетін құру үшін 
іргелі негіз [7]. 
Осылайша, мектепте инклюзивті мәдениет құндылықтарының бірыңғай 
жүйесін құру немесе оны сипаттау – күрделі міндет. Дегенмен, инклюзивті 
мектептер үшін қатысушылық, ынтымақтастық және теңдік қағидаттарын іске 
асыру бағытында инклюзивті мәдениетті қалыптастыру векторлары басым 
болып табылады
Оқытудың инклюзивтік тәсілі бар мектептеріне жылу мен 
қамқорлық атмосферасы тән; бұл әр оқушыны қабылдайтын мектеп. Мұндай 
мектептерде ұжымға қатыстылық сезімі, әлеуметтік байланыстар тығыз, мұнда 
айналасындағыларға қамқорлық көрсетуге көп көңіл бөлінеді. Инклюзивтік 
мәдениет кенеттен пайда болмайды, ал ұжымшылдық пен теңдік сияқты 
құндылықтарды мектеп өміріне енгізу бойынша күш-жігердің нәтижесі болып 
табылады. 
Инклюзивті білім беру кеңістігінің мәдениетін қалыптастыру және 
ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушыларды білім беру процесіне енгізу 
процесі «барлығы сияқты болу» деген ұмтылысқа сүйенбеуі тиіс, себебі бұл 
жағдайда ол «өзі болу» құқығына қайшы келеді. Қоғамның басқасына қарсы 
өзгерістерге дайындығы – табысты инклюзияның маңызды алғышарты және ол 
тәрбиеленуі тиіс.
Аталған дефинициялар инклюзивті мәдениетті кең және тар мағынада 
қарастыруға мүмкіндік береді. Мәдениетті көп жоспарлы феномен ретінде 
түсіну үшін зерттеушілер айсберг моделін пайдалануды ұсынады. Айсбергтің 
«су үсті» бөлігі – бұл оңай байқалатын, сезілетін, көрінетін элементтер. «Су 
асты» бөлігі өзін-өзі тану ережелерін, әлеуметтік нормаларды, құндылықтар 
мен олардың иерархиясын, бейвербальдік коммуникация нормаларын және т.б. 
қамтиды. Олар адамның мінез-құлқын анықтайды. Егер бұл модельді мектептің 
инклюзивтік мәдениетін қарастыру үшін пайдаланса, онда «су үсті бөлігі» – бұл 
қолжетімділік пен қауіпсіздік қағидаттарына сәйкес білім беру кеңістігін 
ұйымдастыру, бейімделген білім беру бағдарламалары, оқыту мен тәрбиелеудің 
арнайы әдістері, оқулықтар, оқу құралдары, дидактикалық материалдар, 
техникалық құралдар, мамандар командасы және т. б. Инклюзивтік мәдениеттің 
«су асты» бөлігі – неғұрлым күрделі, терең құбылыс, өйткені инклюзивті саясат 
пен білім беру ұйымы тәжірибесінің құндылық-мағыналық негіздерін, білім 

21 
беру процесі субъектілерінің қарым-қатынас нормаларын қамтиды. 
Мәдениеттің бұл құрамдас бөлігі адамдар олар туралы пайымдамайтын 
дәрежеде игерілген танылмайтын ережелердің, стандартты рәсімдер мен жүріс-
тұрыс тәсілдерінің жиынтығы ретінде айқындалады, бұл топ үшін ортақ және 
топ тұрақтылығының шарты болып табылатын мінез-құлық түсініктерінің, 
ережелерінің, қондырғыларының, құндылықтары мен модельдерінің жүйесі. 
«Су асты бөлігі» инклюзияның негізін құрайды. 
Стокгольм университетінің профессоры Ульф Йонсон (U. Janson, 1997) 
бала білім беру ұйымының мәдениетіне енгізілген кезде ғана оқыту 
инклюзивтік деп аталуы мүмкін деп санайды.
Ол бала үшін маңызды үш мәдениет түрін бөледі: 
1) оқыту мәдениеті, яғни сабақта өзін-өзі ұстау ережелерін меңгеру, 
әдістерді меңгеру, білімді меңгеру және т.б.;
2) білім беру ұйымында мінез-құлық нормаларын, ересектермен қарым-
қатынас нормаларын меңгеруді, балабақшада немесе мектепте балаға тән 
рөлдерді қабылдауды білдіретін күтім мәдениеті;
3) құрдастарының мәдениеті, яғни балалар ұжымында басым балалар 
тобының тілін білуі, құрдастарымен қарым-қатынас жасауға қажетті еркіндік 
пен дербестіктің болуы және т.б. [8]. 
Инклюзия әрбір адам — өзара іс-қимыл және коммуникацияның 
икемділігі процесінде жеке тәсілді талап ететін өз мүдделерімен, қабілеттерімен 
және қажеттіліктерімен бірегей және қайталанбас жеке тұлға болып табылады. 
Бұл ықпал тигізуін осындай қасиеттерін ретінде әдептілік пен ізеттілік, 
жанашырлық және қылмысқа қатысу білу, тыңдауға және түсінуге, басқа, олар 
құрамдас бөліктері болып табылады төзімділік. Бұл құндылық ретінде 
мейірімділік-шыдамды, достық-қайырымды, жеккөрушілік, агрессия және 
иеліктен айыру тудырмай, басқаға жиі қынжылтатын көзқараспен байланысты. 

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: