Методические рекомендации по организации исследовательской и проектной деятельности обучающихся мкш нұр-Сұлтан 2019

91 
Педагог жоба нәтижелерін ұсыну мерзімін және оларды ұсыну нысанын 
анықтайды.
14. 
Білім алушылар мен мұғалімнің жоба нәтижелерін бағалауы. 
Рефлексия. 
Педагог жоба басында білім алушыларға дескрипторлармен бағалау 
шкаласын ұсынады. Бұл ретте, бағалауға мұғалімнің бағалауы да, білім 
алушылардың өз топтарына қатысушыларды бағалауы да, сондай-ақ өзін-өзі 
бағалауы да кіреді. Педагог сондай-ақ рефлексия нысанын анықтайды және 
кері байланыс жасап сұрақтар қояды.
Осының бәрін мұғалім кесте түрінде рәсімдеуі мүмкін. Бұл жоспарлау 
парағы жоба барысында білім алушыға оған жүгінуі және жобалардың 
орындалу барысын өз бетімен бақылауы үшін сыныптағы қабырға бұрышында 
орналастырылуы мүмкін.
Нақты жоспарлау – негізгі орта мектептегі жобалау мен зерттеу 
жұмысының маңызды бөлігі. Дәл осы кезеңде білім алушыларда өзіндік 
саналы жобалық іс-әрекет, жүйелеу және жалпылау дағдылары қалыптасады. 
Сондықтан, білім алушылар мақсатқа жету кез келген табысқа қол жеткізу 
нақты жоспарлаудан басталатынын түсінуі тиіс. 
Негізгі орта мектепте жобалау мен зерттеу жұмыстарын жүргізу кезінде 
бағалау маңызды мәнге ие болады. Егер бастауыш мектепте одан әрі зерттеуге 
қызығушылық туғызатын және білім алушыларды ынталандыратын 
көтермелеу мен бағалаудың әртүрлі нысандарын пайдаланылса, онда негізгі 
орта мектепте белгілі бір білімді, іскерлікті және дағдыларды игеру фактісі 
ретінде бағалаудың маңызы зор.
Білім алушылардың бұл жұмыс түрлерін бағалау-педагогтар үшін 
күрделі және мүлдем жаңа міндет. Мұндай бағалау әр түрлі негіздер бойынша 
бір ғана емес, бірнеше бағалаумен жүргізілуі мүмкін. Осылайша, жобаларды 
келесі критерийлер бойынша бағалауды ұсынуға болады: 
•
жоба бойынша жұмыстың әртүрлі кезеңдерін орындауда дербестік 
дәрежесі; 
•
топтық жұмысқа қосылу дәрежесі және берілген рөлдің нақты 
орындалуы; 
•
пәндік және әмбебап оқу іс-әрекеттерін практикалық пайдалану; 
•
жобаны орындау үшін пайдаланылған жаңа ақпараттың саны; 
•
пайдаланылған ақпаратты түсіну дәрежесі; 
•
деңгейі күрделі және пайдаланылған әдістемелерді иелену дәрежесі; 
•
идеяның ерекшелігі, мәселені шешу тәсілі; 
•
жоба мәселесін түсіну және жобаның немесе зерттеудің мақсатын 
қалыптастыру; 
•
презентацияны ұйымдастыру және өткізу деңгейі: ауызша хабарлама, 
жазбаша есеп, көрнекіліктермен қамтамасыз ету; 
•
рефлексияны меңгеру; 
•
көрнекілік нысандарын дайындаудағы шығармашылық тәсіл; 
•
алынған нәтижелердің әлеуметтік және қолданбалы мәні№ 

92 
Бұл тізімнен тек кейбір критерийлер таңдалуы мүмкін, педагог өз 
критерийлерін де әзірлеуі мүмкін.
Білім алушылардың жобалық іс-әрекетінің қалыптасуына қарай баланың 
одан әрі жеке дамуы үшін өте маңызды – жауапты іс-әрекет жас ерекшеліктері 
де қалыптасады. Өнімнің процедурасын, мерзімін, сапасын бұзғаны үшін, 
орындалмағаны үшін ерекше (демократиялық болсын) санкция ретінде бағалау 
– 
жобалық жұмысты басқарудың маңызды сәті. Оқу-зерттеу және жобалау 
жұмысы кезінде баға маңызды емес. Өз мәні бойынша технологиялық бағалау 
білім алушылардың жобалық жұмысын басқару және ұйымдастыру бойынша 
жалпы қызметтің дербес аспектісіне айналады. Басқарма қызметі (және 
құрайтын оның бағалау) қағидатына ең аз дәрежеде болып табылады, 
орындаушылық. Ол жобалау жұмысын өрістету жағдайына үнемі мониторинг 
жүргізуді талап етеді. Бағалау форматы да нақты жағдайларға сәйкес таңдалуы 
тиіс. 
Жобалау мен зерттеу жұмысын ұйымдастыру кезінде білім берудің негізгі 
нәтижесі білім алушылардың білім беруді аяқтау сәтіне өздігінен, 
бастамашылық және оқу және практикалық міндеттерді шешу кезінде жауапты 
әрекет ету қабілеті болып табылады. Бұл қабілет барлық жеке құзыреттіліктерді 
шешудегі құзыреттіліктің негізі болып табылады. Мұндай қабілет оқу-
практикалық дербестік деп атауға болады. 
Бұл қабілет әрекет етуді және өз әрекеттерін ұйымдастыруды 
(жоспарлауды) талап ететін жағдайларда ғана анықталады. Оқу-практикалық 
дербестік алдын ала белгіленген рұқсат тәсілі (нәтижесі) жоқ жағдайларда ғана 
көрінеді. 
Оқу-практикалық дербестіктің маңызды құрамдас бөлігі-жауапкершілік 
болып табылады: 
•
өз жауапкершілігінің өлшемі мен шекарасын анықтай білу; 
•
үдерісті нәтижеден айыра білу (үдерісті сыртқы сарапшы 
бағаламайды, ал нәтиже бағалау үшін аудиторияға ұсынылады); 
•
бақылау-бағалау дербестігін қалыптастыру. 
Жауапты іс-әрекеттің қалыптасуы туралы білім алушы бағаланатын 
(барлық түрлерде) іс-әрекеттер мен өнімдерді өздерінің баға жетпес іс-
әрекеттерінен ажыратуды қаншалықты үйренгенін айтуға болады. 
Жасөспірімдер мектебінде бағалау білім алушылар мен педагогтардың дербес 
қызметіне айналады, бұл оқу процесіне жұмыстың жобалық формаларын 
енгізудің маңызды сипаттамасы болып табылады. Бағалау формалары мен 
тәсілдері өте маңызды емес. Оқытудың әртүрлі кезеңінде бағалаудың рөлі 
әртүрлі болуы тиіс. 5-6 сынып кезеңінде балалар алғаш рет еркін таңдау 
жағдайымен бетпе-бет келеді, біртіндеп өз іс-әрекеттерін жоспарлауға және 
ойды жүзеге асыруға ұмтылуға үйренеді. Бұл еркін әсер жағдайында өзін 
сынаудың кезеңі.
Жобалық қызметті бағалау (осы кезеңдегі жобалық міндет) 
иллюстрациялық сипатқа ие. Жауапты жобалық әрекетті қалыптастыру туралы 
айту әлі ерте. Басты білім беру нәтижесі-жұмыс түрлерін және олар үшін 
жауапкершілік түрлерін ажырата білу (жауапкершілікті ажырату, бірақ әлі іске 

93 
асырмау)болып табылады. 7-9 сынып кезеңінде білім алушылар– жоспарлау, 
мақсатқа сай әрекет ету, жобаларды рәсімдеу, оларды таныстыру сынды 
қажетті дағдыларды меңгереді. 9-сыныптың соңына қарай өзіңіздің білім беру 
жобаңызды жоспарлауыңыз қажет - үздіксіз білім беру профилі, өзіңіздің 
жұмысыңыз үшін жауапкершілік шаралары күшейеді. Бұл кезеңде бағалау 
шартты және субъективті болып табылады. 
Сонымен, жобалау және зерттеу қызметі оқытудың дәстүрлі түрлерін 
толықтырып қана қоймай, сонымен қатар, оқыту сапасын да арттырады. Ол 
білім беру процесінің барлық аспектілеріне өз әсерін тигізеді, білім беру 
кеңістігін поляризациялайды, оны мектептен тыс қызмет саласына, білім беру 
қызметі бағытында, білім алушылардың білім беру және кәсіби келешегі 
бағытында ашады, бағалауды өзін-өзі бағалауға айналдырады, білім алушыны 
әлеуметтік қатынастар саласына енгізеді.
Бағалау кезінде әрбір критерий 
бойынша білім алушының деңгейін белгілеуге мүмкіндік беретін бағалау 
бланкілерін әзірлеу орынды. Бұл ретте, белгілі бір құзыреттіліктің кейбір 
құрамдас бөлігі бойынша білім алушы тұтастай көрсеткеннен гөрі жоғары 
немесе төмен деңгейде болуы мүмкін деп болжанады. Осылайша, бағалау 
бланкілері білім алушының алға жылжуын, қандай да бір қызмет тәсілін 
игерудегі негізгі олқылықтар мен жетістіктерді, соның ішінде алдыңғы және 
келесі деңгейлердің оқу сатысындағы білім алушы болжанатын деңгейге 
қатысты көрсеткіштерін белгілеуге мүмкіндік береді. Білім алушыларға 
олардың жобалық қызметін бағалау критерийлерін түсіндіру және білім 
алушының алға жылжуына сапалы баға беру ұсынылады. Қажет болған 
жағдайда белгіні қою жалпы баллға бағдарлау және бағалау жүргізілетін деңгей 
бойынша орташа балл есептеу негізіне алу ұсынылады. .Бұл ретте білім алушы 
бір позиция бойынша ең аз балл санын және осы деңгейге қойылатын талаптан 
асып түсетін балл санын – Басқасы бойынша ала алады.
.Бұл ретте білім алушы 
бір позиция бойынша ең аз балл санын және осы деңгейге қойылатын талаптан 
асып түсетін балл санын – Басқасы бойынша ала алады.
Білім алушының құзыреттілікті игерудің жаңа деңгейіне ауысуы (немесе 
оның деңгей ішінде жылжуы) жобалық қызмет шеңберінде оның дербестігінің 
ұлғаюымен байланысты болғандықтан, мұғалімнің жобамен жұмыс істеу 
кезінде көрсететін көмегін бланкінің сыртқы жағында белгілеу ұсынылады.
Бағалау объектілеріне білім алушының жобалық қызметінің портфолиосы, 
өнімді таныстыру, сондай-ақ топтағы жұмысты бақылау және кеңес беру 
жатады. Білім алушы алған өнім бағалау объектісі болып табылмайды,өйткені 
оның сапасы жалпы білім алушының құзыреттілігінің қалыптасу деңгейін (яғни 
проблеманы шешу үшін сыртқы және ішкі ресурстарды бірлесіп ұйымдастыру) 
жанама көрсетеді. . Сонымен қатар, білім алушының өнімді алу фактісі 
бағалауды заңдастыру үшін міндетті болып табылады. Топтағы жұмысты және 
консультацияларды бақылау негізінде бағалауды жоба басталған сәттен бастап 
жүргізу қажет, бірақ басқа объектілер жоба аяқталғаннан кейін ғана, яғни өнім 
алғаннан кейін бағалануы мүмкін.
Басқаша айтқанда, Жоба әдісі шеңберінде 
өнім алу жобаның жүзеге асырылуының жалғыз дәлелі болып табылады, яғни 

94 
білім алушының қызметі бағалануы мүмкін. Бағалаудан басқа Кері байланыс – 
рефлексия болуы тиіс. Жасөспірімдер үшін өзін-өзі талдау дағдыларын 
қалыптастыруға мүмкіндік беретін жұмыстың осындай түрі, сонымен қатар 
мұғалімнің жобаны көрнекі-объективті бағалауын ерекше маңызды етеді. 
Рефлексия үшін келесі сұрақтарды қолдануға болады: 
1.Жоба тақырыбы Сәтті таңдалды ма? 
2. Жобаның мақсаты мен міндеттері оңтайлы анықталды ма? 
3. Мәселені терең зерттедіңіз бе? Ондағы «ақ дақтар» қандай күйде 
қалды? 
4. Зерттеу әдістері осы зерттеудің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес 
келе ме? 
5. 
Қолда бар қаражатты ұтымды пайдаландыңыз ба? 
6. Жобаны іске асырудың қандай кезеңдері сізді қызықтырды? 
7
. Жобаны дамыту үшін уақыт жеткілікті болды ма? 
8. Жобада жұмыс істеу барысында сіз қандай білім мен дағдыларды 
алдыңыз? 
9. Сіздің қабілетіңіз қаншалықты дамыды? 
10. 
Сіз таңдаған сыртқы өнім қаншалықты тиімді болды? 
11. Сіз жасаған мәтіндік жоба дұрыс жазылған ба? 
12. Сіздің көпшілік алдындағы сөзіңіз көрермендердің қызығушылығын 
тудырды ма? Сіз қарсыластар мен қорғаушылардың сұрақтарына сәтті жауап 
бердіңіз бе? 
13. Сіздің жобаңызды болашақта тәжірибеде қолдануға болады ма? 
Осылайша, негізгі орта мектепте оқу жобасын тиімді ұйымдастыру үшін 
келесі шарттар қажет: 
1. 5-
9 сынып білім алушылардың жас ерекшеліктерін есепке алу. 
2. 
Жобалар мен зерттеулердің тиісті нысанын таңдау. 
3. 
Рөлдерді тиісті бөлу және жасына сәйкес міндеттер қою кезінде 
әртүрлі жастағы білім алушыларды бір жобада немесе зерттеуде біріктіру 
мүмкіндігі. 
4. 
Білім алушылармен бірге жобаны нақты жоспарлау. 
5. 
Жобаны, сондай-ақ соңғы өнімді зерттеу және құру процесін міндетті 
бағалау және тиімді кері байланыс.
В, Г қосымшаларда ҚР ШЖМ білім алушыларының зерттеу жобаларын 
орындау мысалдары ретінде БҚО Қызылжар ауданы Бәйтерек ауданы 
Новенький жалпы білім беретін орта мектебінің 9 «Б» сынып білім алушысы 
Әлішер Төлеев, жетекшісі – география пәні мұғалімі А. Т. Сейтқазиев, және 
СҚО «Бескөл ауылындағы топырақ жамылғысының антропогендік 
трансформациясы» жобасы, жетекшісі-география пәні мұғалімі С. Н. 
Мартынова, СҚО «Бескөл орта мектеп – гимназиясының» КММ 9 сынып білім 
алушысы Спиридонова Екатерина, жетекшісі – география пәні мұғалімі – 
С.Н.Мартынова
Мысалдарда зерттеу жұмысының барлық беймәлім кезеңдері, сондай-ақ зерттеу 
нәтижесін жазбаша ресімдеу ұсынылған.

жүктеу/скачать 5,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: