«Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  (Т2)»  кіріктірілген  пәндері  бойынша  оқу

20 
-  
ауызша  тілдесімді  түсіне  білу  және  оны  қысқаша  мазмұндай  білу,  оны 
жалғастыру; 
-  
ақпараттардағы  негізгі  байланысты  анықтай  білу  және  оны  жүйелі 
баяндау; 
-  
әртүрлі  мәтіндердің  стильдері  мен  ерекшеліктерін  түсіне  білу  және 
бағалау; 
-  
бұқаралық ақпарат құралдарының тілін түсіну; 
-  
тыңдауға, мазмұнын түсінуге әртүрлі жанрдағы мәтіндерді ұсыну; 
-  
мәтінді қайталап тыңдатып, негізгі ойға назар аударту; 
-  
тыңдалған мәтін бойынша сұрақтар қою; 
- 
мәтін бойынша жоспар құру; 
- 
тыңдалған мәтіннің белгілі бір бөлігін өз сөзімен айтып беру; 
-  
мәтіннің мазмұны бойынша қарама-қарсы пікір айту, дәлелдеу; 
-  
ұсынылған  тақырып  бойынша  сұхбат  алу  немесе  сұхбат  беру  және 
нәтижесі бойынша ауызша есеп беру; 
-  
жоспарланған  тақырыптар  бойынша  пікірталас  ұйымдастыру  (мысалы, 
«Бізге, яғни оқушыларға мектеп формасын кию қаншалықты қажет?»); 
-  
жұпта  ым-ишараны  пайдаланып,  оқиғаны  жазуға  дайындалу 
(мысалы,«Бағытталған оқу» және «Бағытталған жазу»); 
-  
ауызша айтылғанды түсіну және сұрақтарға жауап бере білу; 
-  
берілген тақырып бойынша диалог құрастыру. 
«Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  кіріктірілген  пәнінен  оқылым  дағдысын 
дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:  
-  
қазақ  тіліндегі  әртүрлі  оқылым  материалдарын  меңгеру,  яғни  бүгінгі 
таңдағы  газет-журналдар,  қысқа  әдеби  мәтіндер,  пікірталас  туғызатын  және 
белгілі бір мәселе қозғалған мақалалар, хаттар және т.б.; 
-  
көз  жүгіртіп  оқу,  жалпы  мазмұнын  түсіну  және  нақты  ақпаратты  табу 
үшін  оқу,  ақпараттарды  алу  үшін  оқу,  көркем  шығармаларды  оқу,  автор 
көзқарасын табу үшін оқу; 
-  
кітапқа ауызша және жазбаша шолу жасау; 
- 
интернет  ресурстарымен  жұмыс  (тақырып  мазмұны  бойынша 
презентациялар, жобалар дайындау); 
-  
мәтіннің  тақырыбы  мен  бастапқы  бөлігіне  сүйене  отырып,  оқиғаның 
дамуын болжау; 
-  
әдебиетпен жұмыс (сұхбатқа сұрақтар мен жауаптар дайындау); 
-  
көз жүгірте, шолу жасай отырып оқу; 
-  
мәтіннің негізгі ойы мен бөліктерін анықтай отырып оқу; 
-  
ақпаратты  табу  үшін  оқу,  қызығып  оқу  және  өз  көзқарасын  айту  үшін 
оқу.  
«Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  кіріктірілген  пәнінен  жазылым  дағдысын 
дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері: 
-  
тыңдалған  және  оқылған  мәтіннің  қысқаша  мазмұнын,  фильм  мен 
кітаптан алған әсерлерін жазу;  
-  
оқушыларға таныс ертегі, әңгіме, өлеңдердің қысқаша мазмұнын жазу; 
-  
әдеби шығармадан алынған көркем, бейнелі сөздерді жаздыру; 

21 
-  
әдеби шығармадағы жаңа сөздерден сөздік құрастыру; 
- 
газетке шағын хабарлама/мақала жазу; 
-  
белгілі оқиғаны өз көзқарасымен өзгертіп аяқтау; 
-  
әдеби шығарма мәтініндегі оқиғаны өз көзқарасымен өзгертіп аяқтау; 
- 
ақпаратты суреттер мен сызбалар, белгілер, пиктограммалар арқылы беру; 
- 
сұхбатқа сұрақтар дайындау. 
Кіріктірілген  сабақтардың  ұйымдастырылуы  бойынша  жалпы  жіктелуі 
төмендегідей: 
- 
әртүрлі пәндер бойынша екі және одан да көп мұғалімдердің кіріктірілген 
сабақты жүргізуі; 
- 
пәндерге  сәйкес  базалық  дайындығы  бар  бір  мұғалімнің  кіріктірілген 
сабақты жүргізуі; 
- 
кіріктірілген тақырыптар негізінде бөлімдерді, курстарды ұйымдастыру. 
Кіріктіріп  оқытудың  негізгі  және  міндетті  талабы  –  оқушының  өзіндік 
жұмыс  істеу  қызметін  арттыру,  өйткені  кіріктіру  оқу  материалының 
тақырыптық  аясын  кеңейте  отырып,  терең  талдауды  және  жетілдіруді,  басқа 
пәндер есебінен толықтыруды қажет етеді. 
Мұғалім  сабақты  жоспарламас  бұрын  мақсатын  анықтап  алады,  сол 
мақсатқа  қол  жеткізу  үшін  сабақта  қолданатын  тиімді  әдіс-тәсілдерді  іріктеп 
алады. Мұғалімдер пән бойынша оқу бағдарламасының талаптарын орындауға 
тиіс,  сонымен  бірге  оқыту  барысында  төмендегі  бірқатар  мәселелерді  ескеру 
керек:  
-  
сабақта бірнеше жаттығу түрлерін жоспарлау; 
-  
қысқа  уақыт  алатын  жаттығу  дайындау  (әдетте  баланың  назары  бір 
нәрсенің төңірегінде ұзақ шоғырланып тұрмайды); 
-  
бір  жұмыс  түрінен  екіншісіне  біртіндеп  ауысып,  оқушыларға  сабақтың 
басты мақсаты туралы ескертіп отыру; 
-  
сыныппен өзара әрекеттестік стильдерін өзгертіп отыру; 
-  
жеке,  жұптық,  топтық  немесе  барлық  сыныпты  қамтитын  жұмыс 
түрлерін араластырып қолдану. 
Кіріктірілген сабақтардың негізгі құрылымы: 
1.  Кіріспе  бөлім.  Бұл  бөлімде  сабақтың  мақсаты,  міндеті,  негізгі  білім 
анықталады. 
2. Негізгі бөлім. Негізгі бөлімінде оқу материалының мазмұны ашылады. 
Сабақтың  бұл  бөлігі  вариативті,  өйткені  оқытудың  түрлі  әдіс-тәсілін, 
оқушылардың  танымдық  әрекетін  ұйымдастыру  формаларын  қолдануды  және 
мұғалім тарапынан педагогикалық шеберлікті талап етеді. 
3.  Қорытынды  бөлім.  Сабақты  қорытындылау,  оқушылардың  жұмысын 
бағалау, үй тапсырмасын белгілеу.  
Кіріктірілген сабақ – дәстүрлі түрдегі сабақта іске асыра алмайтын бірнеше 
міндеттерге қол жеткізеді. Мысалы: 
-  
ұйымдастыру  формасының  ерекшелігінің  арқасында  (өзгеше,  яғни 
қызықты) оқу әрекеттік уәждемені арттыру; 
-  
әртүрлі пәндер саласында қолданылатын түсініктерді қарастыру; 

22 
-  
ойлау  операцияларымен  мақсаттанған  жұмысты  ұйымдастыру: 
салыстыру, жалпылау, жіктеу, талдау, жинақтау. 
«
Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін кіріктіріп оқытуда ұзақ мерзімді және орта 
мерзімді  жоспарлар  міндетті  құжаттар  болып  табылады,  олар  білім  беру 
процесін  ұйымдастыруға  септігін  тигізіп,  пәндерден  оқу  бағдарламасын 
орындауды әдістемелік жағынан дұрыс жоспарлауды қамтамасыз етеді. 
Мұғалімдер  «Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  кіріктірілген  пәні  бойынша  орта 
мерзімді оқу жоспарын қолдануда төмендегілерге назар аударулары тиіс: 
1.  Дифференциация  (саралап  оқыту)  –  оқушылардың  жеке  қабілет 
ерекшеліктерін  ескере  отырып  оқыту.  Сабақ  жоспарын  құрастыру  барысында 
қабілеті  жоғары  немесе  төмен  оқушылардың  мүмкіндіктерін  ескере  отырып, 
сабақ  мақсаттары,  бағалау  нәтижелері,  тапсырмалар  деңгейі  қарапайымнан 
күрделіге құрастыру қажет. Сонымен қатар, жұптық және топтық жұмыстарды 
ұйымдастыруда  оқушыларды  қабілеттеріне  қарай  араластырып  отыру 
ескеріледі.  Орта  мерзімді  жоспардың  «Мұғалімге  арналған  ескертпелер» 
бағанында нақты түрлерін практикада жүзеге асыру жолдары көрсетілген.  
2.  Сабақ  барысында  оқушыларға  жеке  «ойлан»,  жұппен  «талқыла»  және 
топпен  «бөліс»  әдісін  кеңінен  қолдану  ұсынылады.  Бұл  өз  кезегінде 
оқушыларға  білім,  ақпарат,  идея,  тәжірибе  алмасуға,  сыни  ойлауға  мүмкіндік 
береді.  
3.  Орта  мерзімді  жоспарларда  әр  сынып  бойынша  әртүрлі  лексикалық 
тақырыптар  берілген.  Лексикалық  тақырыптар  белгілі  бір  салаға  байланысты 
сөздік  қорды  меңгеруге,  ақпараттармен  танысуға,  танымын  кеңейтуге 
бағыттайды. Сыныптан сыныпқа өткен кезде лексикалық тақырыптар арасында 
байланыс  болу  үшін  бір  тақырыпты  әртүрлі  мақсатта  қарастыру  ұсынылған. 
Бұл  байланыс  сол  тақырыпта  қарастырылатын  мәселеге,  деректерге  әртүрлі 
қырынан келуге мүмкіндік береді.  
4.  Орта  мерзімді  жоспарларда  әр  бөлімге  арналған  сағат  сандары 
ұсынылған.  Пән  мұғалімі  оқушылар  мен  сыныптардың  ерекшеліктеріне  қарай 
сағат  сандарына  өзгеріс  енгізе  алады.Дегенмен,  бір  тоқсанға  берілген 
лексикалық тақырыптар мен оқу мақсаттары толық қамтылуы тиіс. 
5.  Орта  мерзімді  жоспарда  көрсетілген  оқыту  ресурстары  үлгі  болып 
табылады.Мұғалімдер қажет деп тапқан жағдайда қосымша ресурстар қолдана 
алады [2]. 
Орта  мерзімді  жоспарларда  белгілі  бір  мақсатты  жүзеге  асыру  үшін 
белсенді  оқыту  әдістері  ұсынылған.  Ұсынылған  әдістер  мұғалімге  үлгі  болып 
табылады, яғни мұғалім сабақ жоспарын сыныптың деңгейі мен қажеттіліктерін 
ескере  отырып,  түрлендіре  алады.  Қысқа  мерзімді  жоспар  –  сабақтың 
мақсаттарын  (мұғалімнің  жұмыс  істеуіне  бағдар)  және  оқыту  мақсаттарын 
(оқушылардың  жұмыс  істеуіне  бағдар),  оқу  процесінің  құралдары  мен 
сатыларын ашатын сабақ жоспары.  
Орта мерзімді жоспар негізінде қысқа мерзімді пән жоспары әзірленеді. 
Қысқа мерзімді пән жоспары – сабақтың мақсаттарын (мұғалімнің жұмыс 
істеуіне  бағдар)  және  оқыту  мақсаттарын  (оқушылардың  жұмыс  істеуіне 
бағдар),  оқу  процесінің  құралдары  мен  сатыларын  ашатын  сабақ 

23 
жоспары.Мұғалім  қысқа мерзімді жоспарды жоспарлағанда  сабақтың  мақсаты 
оқу  бағдарламасында  баяндалған  оқу  мақсаттарына  сәйкес  келуі  керек,  бірақ 
барлық тармақтарын қамтымауы мүмкін. 
Сабақ  мақсатында  оқушының  қадағалауға  болатын  іс-әрекеті, 
белсенділігі/мінез-құлқы  сипатталып,  оқушылар  оқу  нәтижесінде  не  істеуді 
үйренуге  тиіс  екені  жазылады.  Сабақ  мақсаттарын  тұжырымдау  барысында 
оқушылардың  сабақ  соңында  не  істей  алу  керектігі  тұрғысынан  белгілі  бір 
нәтижелерді сипаттауы керек екенін есте ұстау қажет. Бұл: 
- 
сабақта  мұғалімнің  не  істейтініне  емес,  оқушылардың  немен 
айналысатынына назар аударуға; 
- 
сабақты жоспарлауды жеңілдетуге; 
- 
оқуды бағалауды жеңілдетуге; 
- 
оқыту мен оқуды бағамдауды жеңілдетуге көмектеседі.  
Күнделікті сабақ жоспарын құруда назар аударатын мәселелер: 
1.  Сабақ  жоспарында  бөлек  бағанда  cабақта  қолданылатын 
дифференциация,  бағалау,  пәнаралық  байланыс,  АКТ  дағдылары  және 
құндылықтар нақты көрсетіледі. 
2. Рефлексиябөлігінде мұғалім өз сабағына қысқаша талдау жасап жазады, 
яғни,  сабақтың  сәтті  болған  тұстары  және  келесі  сабақта  дамыту  керек 
тұстарын анық көрсетеді [4]. 
Рефлексиялық  мәдениеті  қалыптасқан  адам  өзінің  тұлғалық  және  кәсіби 
стереотиптерін  шығармашылықпен  өзгерте  алады.  Бұл  –  өзіндік  сана,  өзін-өзі 
ұйымдастыру, өзін-өзі талдау, өзін-өзі іске қосу, өзін-өзі бағалау сияқты кәсіби 
мәнді сапалармен сипатталады.  
Рефлексиялық  қабілеті  дамыған  ұстаз  өз  оқушыларында  осы  сапаны 
дамытуды, дарытуды әсте есінен шығармайды. Қазіргі білімдік мақсаттарға сай 
білім  алушыны  рефлексия  жасауға  дағдыландыру  мұғалімнің  басты 
міндеттерінің бірі болғандықтан, ол – сабақтың да негізгі компоненттерінің бірі 
болуы  тиіс.  Сабақ  барысында  мұғалім  де  оқушылар  да  рефлексия  жасауды 
үйренеді.  
Рефлексия  деген  өз  жұмысына  талдау  жасау.  Осы  жерде  ұлы  данышпан 
Абайдың  қарасөздерімен  үндестікті  көре  аламыз.  «Егер  де  есті  кісілердің 
қатарында  болғың  келсе,  күнінде  бір  мәртебе,  болмаса  жұмасында  бір,  ең 
болмаса  айында  бір,  өзіңнен  өзің  есеп  ал!»-  деген,  біз  өзімізге  есеп  бере 
отырып, іштей кемшілігімізді мойындаймыз, ол кемшіліктің кету себебін бірге 
іздейміз.  Педагогикалық  практикада  қолдануға  болатын  мысалдар  келтіре 
кетсек:  бастауыш  сынып  оқушылары  өзі  жасаған  әрекеттеріне  ауызша  баға 
беру,  суреттер  салу  түрінде,  ал  орта  және  жоғарғы  сынып  оқушылары 
сабақтарда  кестелер,  диаграммалар,  сауалнамалар  толтыру,  эссе  жазу  сияқты 
рефлексті жұмыс түрлерімен айналыса алады.  
Оқушыларды  рефлексия  жасауға  үйретуде  мәселенің  психологиялық 
жағына  мән  беру  тиімді.  Мұғалімнің  басты  міндеті:  оқушының  өткізген  күні 
немесе  істеген  жұмысы  жайлы  айтқысы,  ойымен  бөліскісі  келетіндей 
психологиялық  ахуал  жасау.  Әсіресе  баланың  өзі  жасаған  әрекеттеріне 
байланысты  басынан  өткен  сезімдерін  қайта  оралта  алуы,  ол  жайлы  қағазға 

24 
түсіруі  немесе  басқаша  суреттеуі  ерекше  жағдайды  талап  етеді.  Сонымен 
рефлексия – көп қырлы кіріктіріліп жасалған әрекет. Алдағы жұмыстарда ондай 
кемшілікті  жібермеуге  тырысамыз.  Рефлексияның  тиімділігін  атап  көрсетер 
болсақ, оқушы үшін: 
-  
рефлексия – оқушыны өз-өзіне есеп беруге баулиды; 
-  
рефлексия арқылы оқушының қажеттілігін біле аламыз; 
-  
рефлексия арқылы оқушының өзіндік көзқарасы қалыптасады; 
-  
рефлексия арқылы білім беру барысының сапасын жақсартуға болады; 
-  
рефлексияның нәтижесінде сыни көзқарас қалыптасады; 
- 
өз-өзіне баға бере алады; 
- 
 
білім алуға деген қызығушылық жоғарылайды. 
Мұғалім үшін: 
- 
ақпаратпен күнделікті жұмыс; 
- 
шығармашылыққа деген ынта-жігері;  
- 
әрбір оқушының пікіріне құлақ түру; 
- 
пәндік білім сапасының артуы; 
- 
өзіндік сынның қалыптасуы; 
- 
сыни ойлауға жетелеу. 
Мұғалімнің  кәсіби  даму  бағдарламасына  іздеу,зерттеу  қызметінің 
мүмкіндіктері  жатады.  Педагогикалық  қызметті  талдау  барысында  теориялық 
білім  алудың,  диагностика  мен  өзіндік  диагностиканы  игерудің  қажеттілігі 
туады. 
Оқушылар  өзі  жасаған  әрекеттеріне  ауызша  баға  беру,  суреттер  салу 
түрінде,  кестелер,  диаграммалар,  сауалнамалар  толтыру,  эссе  жазу  сияқты 
жұмыс  түрлерімен  айналыса  алады.  Онда  оқушылар  алған  білімдеріне, 
тапсырмаларына  қорытынды  жасап,  пікір  айтуға  дағдыланады,  ойын  ортаға 
салады.  Нәтижесінде  оқушылар  өз-өздерін  реттейді.  Жүйелі  сөйлеуге,  ойын 
ашық  жеткізе  білуге,  талдау  жасауға  үйренеді.  Сабақтың  жақсы  не  жаман, 
мағыналы  не  мағынасыз,  көңілді  не  көңілсіз  өтуіне  байланысты  оқушылар 
эмоцияларын  білдіріп  отырды.  Осыдан  мұғалім  өзіне  қорытынды  жасауына, 
өзіне баға беруіне болады. 
Рефлексияны  әртүрлі  жүзеге  асыруға  болады,  сабақтың  соңында  әр 
тақырыптың соңында, сабақ кезеңдері арасында, тарау соңында. Ол ақырындап 
оқушының  ішкі  рефлексиясына  ұласуы  керек.  Рефлексияның  төмендегідей 
түрлері бар:  
- 
оқу материалы мазмұнының рефлексиясы; 
- 
көңіл-күй және эмоционалдық жағдайдың рефлексиясы; 
- 
іс-әрекет рефлексиясы. 
Рефлексияның бұл түрлерін жеке, топтық, жұптық түрде өткізуге болады.  
1.Оқу  материалдарының  мазмұнының  рефлексиясы.  Оны  мұғалім 
оқушылар  өткен  материалдың  мазмұнын  қалай  түсінгенін  анықтау  үшін 
қолданады. 

жүктеу/скачать 4,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: