Microsoft Word 1-8 тақырыптар лекция

«Мақсаттардың  өзара  қолдау  сипаты»  ұғымы  олардың  жинақталуының 
негізгі  өлшемі  болып  табылады.  Мақсатқа  жету  тиімділігі  үшін  ұйымға, 
оларды іске асыру әрекеті бір-біріне бөгет болмай, керісінше, осыған қолдау 
көрсетуі қажет. 
Табысты  басқаруды  қамтамасыз  ету  үшін  мақсаттар  бақылана  алуы 
қажет. Бұл – мақсаттардың тексерімділігіне қойылатын талап.  
Басқару  тәжірибесінде,  негізінен,  эмпирикалық  сипаттағы  мақсаттарды 
тұжырымдаудың  кейбір  ережелері  жасалынды.  Олар  мақсат  қоюдың 
психологиялық заңдылықтарына негізделеді. 
1.  Мақсаттар  мен  мәселелер  ұғымдарын  ашып  көрсету  психологиялық 
жағынан  маңызды  болып  табылады.  Мақсаттарды  тұжырымдау  кезінде 
оларды  нақтыланған  мәселемен  алмастырудың  қажеті  жоқ.  Мұндай 
алмастырулар бағыныштылардың еркіндігін шектейді, олардың  іс-әрекетінің 
тиімділігіне кері ықпал етеді. 
2.  Мақсаттар  жалпы  ұйымдастырушылық  және  жеке  мүдделер 
арасындағы саналы ымыраға келушілікті білдіруге тиіс. 
3.  Күрделілік  дәрежесі  бойынша  мақсат  атқарушылардың  нақты 
мүмкіндіктерінен  сәл  жоғары  болуға  тиіс,  сонда  жүзеге  асыру  максималды 
болады және атқарушылардың іскерлік сапалары тұрақты түрде дами түседі. 
4.  Мақсаттарды  тұжырымдау  кезінде  сандық  ережелер,  нормалар  өте 
маңызды.  Олардың  екі  түрі  болады:  уақытша  және  көлемді.  Уақытшаларды 
мақсатқа  жету  үшін  экономикалық  та,  психологиялық  та  тұрғыдан  жүзеге 
асыру  үшін  оңтайлы  мерзімдер  белгіленеді.  Уақыт  бойынша  алшақ 
мақсаттардың  мотивациялы  әлеуеттері  аз,  ал  тым  жақын  болғанда  тиімсіз. 
Уақыттық  оптимум  шамамен  бір  жыл  деп  есептеледі.  Бір  мерзімде 
орындалатын мақсаттардың оңтайлы саны көбінесе 4-5 болады. 
Мақсаттарға қойылатын талаптардың көпшілігі психологиялық тұрғыдан 
атқарушылардың 
мотивация 
әлеуетінің 
белсенділену 
қажеттілігімен 
байланысты.  
Мансапқа жетудегі мақсат қоюды ұйымдастыру ережелері төмендегідей:. 
1.  Ұйымның  мақсаты  оның  қызметінің  түпкілікті  нәтижесіне  мұқият  
сипаттама беруге тиіс. 
2.  Төменде  жатқан  әрбір  деңгейдің  мақсаттарын  жүзеге  асыру  жоғары 
жатқан деңгейлер мақсаттарына жетудің қажетті шарты болып табылады. 
3.  Әртүрлі  деңгейлердің  мақсаттарын  қалыптастыра  келе,  оларды  алу 
тәсілдерін емес, күтілетін нәтижелерді сипаттау қажет.  
4.  Келісілген  жағдайда  әр  деңгейдің  шағын  мақсаттары  бір-біріне 
тәуелсіз болуға тиіс. 
5.  Мақсаттар  иерархиясы  төменгі  деңгейінің  негізінде,  белгілі  бір 
тәсілмен  және  белгіленген  уақытта  орындалуға  тиіс  таза  атқарылатын 
жұмыстардың тұжырымы болып табылатын мәселелер жатуы керек. 
Мақсат  қою  қызметі  бүкіл  басқару  іс-әрекетін  ұйымдастыруға  деген  ең 
белгілі  тәсілдің  –  «мақсаттар  бойынша  басқару»  әдісінің  негізі  болып 
қаланды. Оның мәні басқару ұйымының барлық мақсаттары мен міндеттеріне 

жетуге  бағдарлануында.  Мақсаттар  бойынша  басқару  –  «нәтижелерге 
бағдарланған басқару философиясы» (А.Райа). 
Мақсаттар бойынша басқаруды жүзеге асырудың екі нұсқасы бар. 
Бірінші нұсқа: 
1)  мақсаттарды нақты және қысқа тұжырымдау; 
2)  оларға жетудің нақты жоспарларын жасау; 
3)  жұмыс пен нәтижелерді бақылау және бағалау; 
4)  жоспарланатын нәтижеге жету үшін түзетулер енгізу; 
Екінші нұсқа: 
1)  ұйымның барлық жетекшілерінің өкілеттілігін анықтау; 
2)  басқару мақсаттарын белгіленген міндеттер шеңберінде жасау; 
3)  тұжырымдалған мақсаттарға жетуді нақты жоспарлау; 
4)  әр жетекші алған жұмыс пен нәтижелерді бақылау, бағалау. 
Мақсаттар  бойынша  басқару  –  бұл  барлық  басқару  қызметінің  ұйым 
иерархиясының  негізгі  деңгейлері  бойынша  бір  орталықтан  жүргізілмеуі 
және  атқаруға  аса  қатаң  бақылаудың  кері  зардаптарын  жеңетін  жоғары 
мотивациялануды жасау тәсілі. 
Мақсаттар бойынша басқару әдісінің тұтастай прогрессивті бола отырып, 
өзінің 
артықшылықтары 
мен 
кемшіліктері 
бар. 
Оның 
сөзсіз 
артықшылықтары  қатарына  жататындар:  ол  орта  және  төменгі  деңгейлер 
жетекшілері  мен  атқарушылардың  жеке  қызығушылығын  туғыза  отырып, 
мотивациялануын  арттырады;  басқаруды  орталықтан  алшақтандырады; 
басқару  құрамындағы  атқарушылардың  рөлін  нақты  айқындайды;  атқаруға 
бақылау жөніндегі тиімді шараларды жасайды. 
Бұл 
әдістің 
кемшіліктеріне 
жататындар: 
оның 
үлкен 
еңбек 
сыйымдылығы,  төменгі  буын  жетекшілерінің  мақсаттарды  өз  бетінше  және 
сауатты  қоюға  жиі  қабілетсіздігі;  мақсаттарды,  әсіресе  сапаларын  қоюдың 
объективті қиындықтары. 
Қазіргі  кезде  басқаруды  ұйымдастыруға  деген  мақсаттар  бойынша 
басқаруға  байланысты  менеджмент-аудит  кеңінен  танымал  бола  түсуде.  Бұл 
–  ұйым  жұмысының  барлық  жақтарын  менеджмент  практикасын  өзгерту 
және  өндіріс  шығындары  мен  кемшіліктерін  қысқарту  жөніндегі  ұсыныстар 
жасау үшін зерттеу. 
Басқару  іс-әрекеті  қызметінің  көпшілігінің  субъект  психикасының 
құрылымында  тікелей  ұқсастығы  бар  екендігі  оның  ерекшелігі  болып 
табылады.  Мысалы,  мақсат  қоюдың  психологиялық  үдерісінің  өзіндік 
ерекшеліктері  бар.  Бұл  басқа  қызметтерді  болжауға,  жоспарлауға,  шешім 
қабылдауға,  т.с.с.  қатысты.  Психологияда  осы  сияқты  ұқсас  атаулардағы 
үдерістер  бар.  Бұл  үдерістер  реттеуші  психикалық  үдерістер  ұғымымен 
біріктіріледі.  Бұл  –  тиісті  басқару  қызметтерін  жүзеге  асырудың 
психологиялық механизмдері.  

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: